Rodziny bez ojców — jak mogą przezwyciężać trudności

JEŻELI obecne tendencje się utrzymają, wkrótce typowym modelem rodziny będzie rodzina bez ojca. Sprawozdanie opracowane przez amerykański Departament Zdrowia i Opieki Społecznej podaje: „Dzieci z rozbitych rodzin zazwyczaj słabiej się uczą, sprawiają więcej problemów wychowawczych oraz częściej cierpią na przewlekłe dolegliwości fizyczne i psychiczne. (...) Wychowywanie przez samotną matkę wiąże się z podwyższonym ryzykiem zajścia w ciążę w wieku kilkunastu lat, rzucenia szkoły średniej [i] uwięzienia”.

Nic więc dziwnego, że socjolodzy, doradcy rodzinni, wychowawcy, a nawet politycy rozpaczliwie próbują przeciwdziałać tej zgubnej tendencji. Aby rozbudzić ojcowską dumę i utwierdzić mężczyzn w oddaniu dla rodziny, organizuje się ogromne wiece z ich udziałem. Rynek wydawniczy zalały książki na temat ojcostwa. Podejmuje się starania w celu skłonienia ojców do wypełniania swych obowiązków. W USA ci, którzy nie kwapią się do łożenia na utrzymanie swych dzieci, otrzymują wyroki sądowe, są piętnowani w telewizyjnych talk-showach, a nawet wystawiani na publiczne upokorzenie. Wysiłki te dają niestety marne rezultaty.

Doraźne rozwiązania

Również doraźne rozwiązania przynoszą wątpliwe korzyści. Rozwódka może na przykład pośpiesznie wyjść za mąż, pragnąc, by dzieci miały nowego ojca. Co prawda ponowne małżeństwo może być pod pewnymi względami pożyteczne, ale trzeba się też liczyć z trudnościami. Niektóre dzieci nie chcą uznać kogoś obcego za swego ojca. Czasami nigdy się na to nie zdobywają. Jak ujawniły pewne badania, „niemal dwie trzecie kobiet, które mieszkały z przybranymi rodzicami, opuściło dom przed 19 rokiem życia (...), w porównaniu z 50% kobiet z pełnych rodzin”. Nawet w szczęśliwych rodzinach łączonych niekiedy mija parę lat, zanim dzieci zaakceptują przybranego ojca.a

Stosowanie doraźnych środków nie na wiele się też zdaje w przezwyciężaniu problemu nastoletnich matek. Decydując się na aborcję, młoda kobieta łamie prawo Boże i zabija w sobie tkliwe uczucia do maleńkiego życia rozwijającego się w jej łonie (Wyjścia 20:13; 21:22, 23; Psalm 139:14-16; porównaj 1 Jana 3:17). Jakże mogłoby to nie pozostawić śladu w psychice? Zdaniem wielu bardziej humanitarnym wyjściem jest oddanie dziecka do adopcji, ale takie rozwiązanie również naraża na szkody emocjonalne — i to zarówno matkę, jak i dziecko.

Jak widać, doraźne działania nie uwalniają od trudności. Problemy współczesnych rodzin można pokonać tylko pod warunkiem, że ludzie zechcą dokonać gruntownych zmian w swym sposobie myślenia, postawie życiowej, zachowaniu i obyczajowości. Aby ich do tego skłonić, potrzebne jest coś więcej niż pompatyczne frazesy i popularne rady psychologów. To „coś więcej” można znaleźć w Słowie Bożym, Biblii. Instytucję rodziny ustanowił przecież sam Bóg (Efezjan 3:14, 15). On najlepiej zna potrzeby dzieci.

Zasady biblijne ratunkiem dla rodzin

Ale czy Biblia naprawdę może pomóc dzieciom, które wychowują się bez jednego z rodziców? Czy doznane przez nie szkody nie są nieodwracalne? Otóż nie. W cytowanym na początku artykułu sprawozdaniu rządu amerykańskiego wyszczególniono wiele niebezpieczeństw czyhających na takie dzieci. Pomimo tych ostrzeżeń raport podsumowano: „Chociaż dowody niezbicie wskazują na zwiększone zagrożenie, jednocześnie z badań wynika, że większość dzieci z rozbitych rodzin rozwija się normalnie”. A zatem można zapobiegać negatywnym skutkom wychowywania bez ojca lub przynajmniej je minimalizować — zwłaszcza gdy się uwzględni zasady biblijne.

Wymaga to ciężkiej pracy ze strony samotnych rodziców, co początkowo może być przytłaczające. Ale jeśli spotkało to ciebie, masz sposobność nauczenia się pełnego polegania na Jehowie Bogu (Przysłów 3:1, 2). Pewne chrześcijanki w czasach biblijnych, na przykład wdowy, były w opłakanym położeniu. W Biblii powiedziano o nich: „Kobieta, która rzeczywiście jest wdową i która pozostaje w nędzy — ta pokłada nadzieję w Bogu oraz nie ustaje w błaganiach i modlitwach nocą i za dnia” (1 Tymoteusza 5:5). Pamiętaj, że Jehowa nazywa siebie „ojcem dla chłopców bez ojca” (Psalm 68:5). On bez wątpienia wesprze pobożne kobiety starające się wychować swoje potomstwo.

Aby pomóc dzieciom wyrosnąć na zrównoważonych i dojrzałych ludzi, koniecznie trzeba prowadzić z nimi w domu regularne studium Biblii (Powtórzonego Prawa 6:6-9). Świadkowie Jehowy będący samotnymi rodzicami często korzystają przy tym z publikacji biblijnych specjalnie opracowanych z myślą o młodzieży, takich jak książka Pytania młodych ludzi — praktyczne odpowiedzi.b Zawarte w niej informacje pomagają młodym przyswoić sobie zasady moralne, dzięki którym mogą uniknąć powtarzania błędów rodziców. W miarę jak dzieci poznają Jehowę Boga, uświadamiają sobie, że mają niebiańskiego Ojca, który bardzo się o nie troszczy (Psalm 27:10). Łatwiej im wtedy radzić sobie z odczuciem, iż zostały porzucone. Pewna dziewczyna z Wielkiej Brytanii, której rodzice się rozeszli, wspomina: „Przez cały ten czas mama mówiła mi o potrzebie modlitwy i całkowitego polegania na Jehowie. Dzięki temu dawałyśmy sobie radę”.

Pielęgnowanie więzi między rodzicami a dziećmi

Biblia stawia sprawę jasno: trzeba szanować zarówno matkę, jak i ojca (Wyjścia 20:12). Rozwód nie zrywa więzów łączących dziecko z ojcem. Chociaż były mąż nie mieszka już w domu, dzieci nadal mogą odnosić korzyści z pozostawania z nim w ciepłych stosunkach.c Kłopot w tym, że powodowana złością matka może niechętnie patrzeć na jego kontakty z dziećmi. Jak mogłaby przezwyciężyć takie uczucia?

Biblia udziela mądrej przestrogi: „Uważaj, żeby złość nie zwiodła cię do złośliwego [czynu] (...) Bacz, żebyś się nie zwrócił ku temu, co nikczemne” (Hioba 36:18-21). Oczywiście nie jest łatwo mówić dobrze o kimś, kto cię zranił lub porzucił. Ale zapytaj siebie: Czy dziewczynka będzie umiała ufać mężczyźnie, jeśli ciągle słyszy, jak złym człowiekiem jest jej ojciec? Czy chłopiec może ukształtować w sobie zrównoważone męskie cechy charakteru, gdy się go strofuje słowami „Jesteś taki jak twój ojciec”? Czy dzieci wyrobią sobie zdrowy pogląd na władzę, jeśli się je uczy pogardy dla ojca albo zniechęca do utrzymywania z nim jakichkolwiek kontaktów? Nie ulega wątpliwości, że osłabianie więzi łączącej dzieci z ojcem wyrządza im krzywdę.

Może się zdziwisz, ale Biblia nie potępia słusznego oburzenia. Powiada: „Bądźcie srodze zagniewani, a jednak nie grzeszcie” (Efezjan 4:26). Grzech popełniamy nie wtedy, gdy się zirytujemy, lecz gdy pozwalamy, by „srogie zagniewanie, gniew, zło, obelżywe słowa” nami owładnęły (Kolosan 3:8). Nie prowadź więc przy dzieciach „nagonki na ojca”. Jeżeli odczuwasz potrzebę wyrzucenia z siebie goryczy, posłuchaj rady biblijnej i podziel się swym „zatroskaniem”, ale nie z dziećmi, tylko na przykład z zaufanym przyjacielem (Przysłów 12:25). Staraj się pielęgnować pozytywne nastawienie i nie rozpamiętuj przeszłości (Kaznodziei 7:10). W ten sposób możesz znacznie złagodzić swój gniew.

Pamiętaj również, że Biblia nakazuje dzieciom szanować swego ojca, nawet jeśli jego zachowanie pozostawia sporo do życzenia (Efezjan 6:2, 3). Spróbuj więc pomóc im spojrzeć na jego błędy z właściwej perspektywy. Pewna młoda kobieta, która dorastała w rozbitej rodzinie, mówi: „Patrząc na ojca obiektywnie — jako na omylnego, niedoskonałego człowieka — w końcu zdołałam nawiązać z nim poprawne stosunki”. Gdy zachęcasz dzieci, by szanowały ojca, wszczepiasz im zdrowy pogląd na twoją władzę rodzicielską!

Ważne jest też, byś nie zacierała granicy między sobą a swymi pociechami. Dzieci nadal obowiązuje ‛prawo ich matki’ (Przysłów 1:8). Jeżeli od syna oczekuje się przejęcia zadań „głowy domu”, najprawdopodobniej przerośnie to jego siły. Podobnie przytłoczona może się poczuć córka, gdy matka uczyni z niej swoją powiernicę. Twoje dzieci muszą mieć pewność, że to ty się nimi opiekujesz — a nie na odwrót (porównaj 2 Koryntian 12:14). Będą się wówczas czuły bezpiecznie, choć ich sytuacja rodzinna jest daleka od ideału.

Zastępczy ojcowie

A co wtedy, gdy ojciec w ogóle nie interesuje się rodziną? Zdaniem specjalistów dzieci mogą odnosić pożytek z kontaktów z innymi mężczyznami. Korzystne bywa życzliwe zainteresowanie ze strony wujka lub sąsiada, ale szczególnym dobrodziejstwem jest zdrowe męskie towarzystwo w zborze chrześcijańskim. Jezus obiecał, że zbór będzie niczym serdeczna rodzina (Marka 10:29, 30).

W czasach biblijnych młody Tymoteusz wyrósł na wyjątkowego sługę Bożego, choć nie mógł liczyć na wsparcie wierzącego ojca. Biblia w znacznej mierze przypisuje to jego kochającej matce i babce (Dzieje 16:1; 2 Tymoteusza 1:1-5). Ale Tymoteuszowi na dobre wychodziło też towarzystwo chrześcijańskiego mężczyzny — apostoła Pawła. Nazwał on Tymoteusza swym „umiłowanym i wiernym dzieckiem w Panu” (1 Koryntian 4:17). Również dzisiaj Świadkowie Jehowy są zachęcani do usłuchania biblijnej rady, by „opiekować się sierotami i wdowami” (Jakuba 1:27). Mają ‛ratować chłopca nie mającego ojca’, okazując mu szczere i wyważone zainteresowanie (Hioba 29:12). Młoda kobieta imieniem Annette wspomina, jak pewien chrześcijański starszy otoczył ją zdrową troską: „Był jedynym człowiekiem, który rzeczywiście traktował mnie po ojcowsku”.

Przezwyciężanie trudności

Podane tu wskazówki mogą pomóc dzieciom pozbawionym opieki ojca osiągnąć powodzenie. Pomimo trudnego dzieciństwa mają one szanse wyrosnąć na zrównoważonych i wartościowych ludzi, a także kochających, godnych zaufania i oddanych rodziców. Rzecz jasna lepiej zapobiegać niż leczyć. Ostatecznie problem rodzin bez ojców można rozwiązać tylko pod warunkiem, że mężczyźni i kobiety postanowią wprowadzać w czyn zasady z Pisma Świętego — będą na przykład przestrzegać zakazu stosunków przedmałżeńskich i stosować się do biblijnych rad dla mężów i żon (1 Koryntian 6:9; Efezjan 5:21-33).

Obecnie mnóstwo dzieci mieszka ze swymi ojcami, a mimo to odczuwa ich brak. Pewien znawca tematyki rodzinnej powiedział: „Największym problemem (...) współczesnych dzieci jest to, że rodzice nie poświęcają im czasu ani uwagi”. Słowo Boże zajmuje w tej sprawie wyraźne stanowisko. Nakazuje ojcom, by „pouczali i korygowali [swe dzieci] w sposób odpowiedni dla chrześcijańskiego wychowania” (Efezjan 6:4, New English Bible; Przysłów 24:27). Kiedy ojcowie kierują się tą radą biblijną, dzieci nie obawiają się porzucenia.

Czy jednak można się spodziewać, że ludzie powszechnie zaczną się stosować do wskazówek z Biblii? Bynajmniej (Mateusza 7:14). Ale Świadkowie Jehowy pomagają milionom osób prowadzić szczęśliwe życie rodzinne dzięki programowi domowych studiów biblijnych.d Oczywiście Biblia ostrzega, że z powodu niedoskonałości wszystkie małżeństwa będą znosić „udrękę w ciele” (1 Koryntian 7:28). Te jednak, które naprawdę szanują Słowo Boże, starają się rozwiązywać swoje problemy, a nie rozstawać się przy pierwszych oznakach trudności. To prawda, że niekiedy chrześcijanie mają słuszne powody, by brać pod uwagę separację, a nawet rozwód (Mateusza 5:32). Niemniej znając potencjalny wpływ tego kroku na dzieci, spróbują — jeśli to tylko możliwe — uratować swoje małżeństwo.

Kierowanie się wskazówkami biblijnymi zapewni twej rodzinie coś więcej niż tylko tymczasową ochronę. Umożliwi wam wszystkim dostąpienie życia wiecznego! Jezus powiedział: „To znaczy życie wieczne: ich poznawanie ciebie, jedynego prawdziwego Boga, oraz tego, któregoś posłał, Jezusa Chrystusa” (Jana 17:3). Jednym z najlepszych sposobów na to, by twoja rodzina nigdy się nie rozpadła, jest czytanie Słowa Bożego i stosowanie się do zawartych w nim rad.

[Przypisy]

[Ilustracja na stronach 8, 9]

Kierując się zasadami biblijnymi, samotni rodzice mogą odnieść sukcesy wychowawcze

[Ilustracja na stronie 10]

Chrześcijańscy mężczyźni często mogą ‛uratować chłopca nie mającego ojca’, okazując mu szczere i zdrowe zainteresowanie