Rosnąca niechęć do podatków?

„Choć trudzę się w znoju, i tak zabierają moją krwawicę” (przysłowie babilońskie, około 2300 roku p.n.e.).

„Na tym świecie nie ma nic pewnego oprócz śmierci i podatków” (amerykański mąż stanu Benjamin Franklin, rok 1789).

REUBEN pracuje jako sprzedawca. Co roku fiskus zabiera prawie jedną trzecią jego ciężko zarobionych pieniędzy. „Nie wiem, na co to wszystko idzie” — skarży się Reuben. „Przecież wskutek ciągłych cięć w budżecie rząd gwarantuje coraz mniej świadczeń”.

Czy się nam to podoba, czy nie, podatki stanowią element naszego życia. Charles Adams, znawca tej problematyki, zauważył: „Odkąd istnieje cywilizacja, władze w różnoraki sposób opodatkowują obywateli”. Do podatków często odnoszono się z niechęcią, a niekiedy z ich powodu wszczynano bunty. Starożytni Brytowie, którzy walczyli z Rzymianami, powiadali: „Wolimy zginąć, niż płacić pogłówne!” We Francji gabelle, znienawidzony podatek solny, przyczynił się do wybuchu rewolucji francuskiej, podczas której poborców podatków ścinano gilotyną. Sprzeciw wobec podatków odegrał też rolę w wojnie o niepodległość kolonii amerykańskich, pragnących wyzwolić się spod dominacji Anglii.

Nic dziwnego, że działalność fiskusa po dziś dzień wzbudza niechęć. Zdaniem specjalistów systemy podatkowe w krajach rozwijających się często są „nieefektywne” i „niesprawiedliwe”. Jak podaje jeden z badaczy tego zagadnienia, w pewnym ubogim państwie afrykańskim wprowadzono „przeszło 300 lokalnych podatków, nad którymi kontroli nie był w stanie sprawować nawet najbardziej kompetentny personel. Odpowiednie procedury ściągania należności i nadzorowania wydatków albo nie istnieją, albo nie są stosowane, (...) co sprzyja nadużyciom”. Serwis BBC poinformował, że w jednym z państw azjatyckich „miejscowi urzędnicy, chcąc podreperować budżet lokalnej władzy lub zagarnąć pieniądze do własnej kieszeni, nałożyli na ludzi dziesiątki (...) bezprawnych obciążeń, takich jak opłaty za uprawę bananów czy podatek od uboju świń”.

Sytuację dodatkowo pogarsza przepaść dzieląca biednych i bogatych. W oenzetowskiej publikacji Africa Recovery czytamy: „Pod względem ekonomicznym kraje rozwinięte różni od krajów rozwijających się między innymi to, że te pierwsze dotują rolników, a te drugie ich opodatkowują. (...) Jak wynika z obliczeń Banku Światowego, tylko amerykańskie subwencje dla rolnictwa powodują, że Afryka Zachodnia z eksportu bawełny uzyskuje rocznie o 250 milionów dolarów mniej”. Rolnicy mieszkający w uboższych państwach mogą się więc oburzać, gdy fiskus uszczupla ich już i tak skromne dochody. Gospodarz z pewnego kraju azjatyckiego mówi: „Ilekroć zjawiali się u nas [urzędnicy państwowi], zawsze domagali się pieniędzy”.

W RPA rolnicy protestowali niedawno przeciw nałożonemu przez rząd podatkowi od gruntu. Zagrozili, że wniosą sprawę do sądu. Ich rzecznik oświadczył, że podatek ten „doprowadzi wielu właścicieli gospodarstw do bankructwa i nasili bezrobocie wśród robotników rolnych”. Sprzeciw wobec polityki fiskalnej bywa przyczyną stosowania przemocy. Serwis BBC informował: „W zeszłym roku dwaj [azjatyccy] rolnicy zginęli, gdy policja zaatakowała wioskę, w której chłopi demonstrowali przeciw zbyt wysokim podatkom”.

Ale nie tylko biedni nie są skorzy do płacenia podatków. Jak ujawnił sondaż przeprowadzony w RPA, wielu zamożnych obywateli „nie chce płacić dodatkowych podatków — choćby oznaczało to, że rząd nie będzie mógł poprawić jakości usług mających dla nich samych duże znaczenie”. Gazety na pierwszych stronach donoszą o oszustwach podatkowych popełnianych przez znane osoby ze świata muzyki, filmu, sportu i polityki. W pewnej książce zauważono: „Niestety, nasi najwyżsi urzędnicy państwowi, nasi prezydenci bynajmniej nie są dla zwykłych obywateli wzorem podatników” (The Decline (and Fall?) of the Income Tax).

Być może ty również uważasz, że podatki są za wysokie, a do tego niesprawiedliwe i uciążliwe. Jak zatem powinieneś się zapatrywać na ich płacenie? Czy te pieniądze są naprawdę dobrze wykorzystywane? Dlaczego systemy podatkowe są często tak skomplikowane i wydają się krzywdzące? Zagadnienia te omówimy w następnych artykułach.

[Ilustracja na stronie 4]

W krajach rozwijających się biedni płacą niekiedy niewspółmiernie wysokie podatki

[Prawa własności]

Godo-Foto