Lekcja 33
Okazywanie zapału i serdeczności
1. Czym zostaje wzniecony zapał?
1 Zapał to życie przemówienia. Jeżeli twoje słowa nie wzniecają zapału w tobie samym, to na pewno nie wzniecą go też w słuchaczach. Jeżeli nie wzruszają ciebie, to nie poruszą też innych. Szczery zapał podczas przemawiania możesz jednak okazywać tylko wtedy, gdy będziesz głęboko przekonany, że twoi słuchacze powinni usłyszeć, co masz im do powiedzenia. To znaczy, że brałeś ich pod uwagę już w czasie przygotowywania przemówienia, dobierając punkty dla nich najpożyteczniejsze i tak je formułując, żeby łatwo poznali się na ich wartości. Jeżeli tak postąpiłeś, pobudzi cię to do mówienia z przejęciem i twoje słowa znajdą oddźwięk wśród słuchaczy.
2-5. Jak zapał przejawia się w ożywionym sposobie przemawiania?
2 Zapał okazany ożywionym przemawianiem. Zapał najlepiej poznaje się po ożywionym przemawianiu. Nie możesz być nastawiony obojętnie lub apatycznie. Twój wyraz twarzy, ton głosu i sam sposób mówienia musi być bardzo żywy. To znaczy, że musisz mówić energicznie i dobitnie. Z twoich słów musi przebijać przekonanie, ale nie dogmatyzm. Chociaż powinieneś być przejęty zapałem, to jednak nie możesz dać się ponieść uczuciom. Utrata panowania nad sobą równałaby się utracie słuchaczy.
3 Zapał się udziela. Jeżeli przemawiasz z zapałem, to natchniesz nim swoich słuchaczy. Gdy masz dobry kontakt ze słuchaczami, wówczas ten zapał wróci do ciebie jak promień odbity w lustrze, co z kolei podtrzyma twój własny zapał. Jeżeli zaś jesteś obojętny, to twoi słuchacze zobojętnieją razem z tobą.
4 Paweł powiada, że powinniśmy pałać duchem Bożym. Jeżeli się do tego stosujesz, to twój ożywiony sposób przemawiania sprawi, że duch Boży przeniknie słuchaczy i pobudzi ich do działania. Takiego ducha przejawiał podczas przemawiania Apollos i dlatego został nazwany świetnym mówcą (Rzym. 12:11, NW; Dzieje 18:25; Ij. 32:18-20; Jer. 20:9).
5 Chcąc przemawiać z zapałem, musisz być przekonany, że masz coś, z czym warto się podzielić. Tak długo pracuj nad materiałem, który chcesz przedstawić, aż sobie uświadomisz, że masz coś, co przede wszystkim pobudza ciebie jako mówcę. Niekoniecznie musi to być nowy materiał, ale nowe może być twoje podejście do tematu. Jeżeli wiesz, że to, co masz dla słuchaczy, może ich ugruntować w oddawaniu czci Bogu, może im pomóc stać się lepszymi kaznodziejami lub lepszymi chrześcijanami, to masz wszelkie powody do przemawiania z zapałem i niewątpliwie będziesz tak przemawiał.
6-9. Jaka jest zależność między materiałem przemówienia a okazywaniem zapału w czasie samego przemawiania?
6 Zapał dostosowany do materiału. W celu urozmaicenia swych wywodów i dla dobra słuchaczy nie powinieneś utrzymywać swego zapału na zbyt wysokim poziomie w ciągu całego przemówienia. Gdybyś tak postąpił, słuchacze poczuliby się zmęczeni jeszcze zanim by zaczęli działać. To znowu uwydatnia potrzebę przygotowania tak różnorodnego materiału, żeby ci pozwalał na urozmaicanie przemówienia. Chodzi o to, że niektóre punkty wymagają z natury rzeczy przedstawienia ich z większym zapałem niż inne, i powinieneś je zręcznie wplatać do swego przemówienia.
7 Z zapałem należy przedstawiać przede wszystkim punkty główne. Twoje przemówienie musi zawierać jakieś miejsca najważniejsze, punkty kulminacyjne, do których zmierzasz. Ponieważ chodzi tu o najważniejsze momenty w twoim przemówieniu, więc będą to zazwyczaj punkty mające pobudzić słuchaczy do działania, przekonać ich o potrzebie praktycznego zastosowania twojej argumentacji i rad. Po przekonaniu słuchaczy musisz ich zachęcić, wskazując, jaki pożytek wynika dla nich z wniosków, do jakich doszedłeś, oraz jakie radości i przywileje zapewni im postępowanie zgodne z powziętym przekonaniem. Do tego jest potrzebne przemawianie z zapałem.
8 Mimo to jednak w pozostałych fragmentach przemówienia nigdy nie wolno ci wpadać w obojętność. Nigdy nie wolno ci wyzbyć się silnego powiązania uczuciowego z tematem ani okazywać najmniejszego braku zainteresowania. Wyobraź sobie jelenia pasącego się spokojnie na niewielkiej polanie. Co prawda nie widać po nim napięcia, ale w jego smukłych nogach drzemie utajona siła, dzięki której przy najmniejszych oznakach niebezpieczeństwa może uciekać wielkimi susami. Jest spokojny, ale stale czuwa. Ty też możesz być czujny, choćbyś w danej chwili nie mówił z największym zapałem.
9 Co to wszystko znaczy? Otóż ożywiony sposób przemawiania nigdy nie jest wymuszony. Powinien znaleźć oparcie w twoim materiale. Udzielający rad zwróci uwagę na to, czy twój zapał był dostosowany do materiału. Czy nie był przesadny, za mały lub czy nie przejawiał się w niewłaściwym miejscu? Oczywiście uwzględni twoją osobowość, ale zachęci cię, jeżeli jesteś nieśmiały i powściągliwy, lub zwróci ci uwagę, gdy w ciągu całego przemówienia wyglądasz na zbyt podnieconego. Dostosowuj więc swój zapał do materiału i urozmaicaj ten materiał, żeby twoje nacechowane zapałem przemówienie było pod każdym względem zrównoważone.
**********
10-12. Co należy rozumieć przez serdeczność i uczucie?
10 Zapał jest ściśle spokrewniony z serdecznością i uczuciem. Jednakże uzewnętrznianie ich wypływa z różnych źródeł i wywołuje odmienne reakcje u słuchaczy. Do zapału zazwyczaj pobudza mówcę materiał; natomiast serdeczność okazujesz wtedy, gdy myślisz o słuchaczach i chcesz im pomóc. Wymieniony w formularzu „Porad do przemówień” punkt „Serdeczność, uczucie” zasługuje więc na baczną uwagę.
11 Jeżeli okazujesz serdeczność i uczucie, to twoi słuchacze wyczują, że jesteś człowiekiem kierującym się miłością, życzliwością i subtelnym współczuciem. Słuchacze będą garnąć się do ciebie jak do ogniska w chłodny wieczór. Ożywione przemawianie pobudza, ale potrzebne jest także subtelne uczucie. Nie zawsze wystarczy odwoływanie się do rozsądku; musisz poruszyć serce.
12 Czy byłoby na przykład rzeczą stosowną czytać z Galatów 5:22, 23 (NW) o miłości, wielkoduszności, życzliwości i łagodności bez odzwierciedlenia tych cech w sposobie mówienia? Zwróć także uwagę na subtelne uczucia przebijające ze słów Pawła w 1 Tesaloniczan 2:7, 8. Są to wypowiedzi wymagające serdeczności i uczucia. Jak można to uzewnętrznić?
13, 14. Jak można okazać serdeczność wyrazem twarzy?
13 Serdeczność w wyrazie twarzy. Jeżeli darzysz słuchaczy serdecznymi uczuciami, powinno się to odmalować na twej twarzy. Jeżeli tego nie widać, to słuchacze mogą mieć wątpliwości, czy żywisz do nich serdeczną sympatię. Jednakże musi ona być szczera. Nie można jej nakładać jak maski. Okazywanie serdeczności i uczucia nie ma też nic wspólnego z sentymentalnością i podleganiem emocjom. Życzliwy wyraz twarzy świadczy o prostolinijności i szczerości.
14 Po większej części będziesz przemawiał do słuchaczy usposobionych przyjaźnie. Jeżeli więc rzeczywiście patrzysz na słuchaczy, to odczujesz przypływ serdeczności względem nich. Doznasz odprężenia i będziesz usposobiony życzliwie. Wybierz sobie spośród słuchaczy osobę o szczególnie życzliwej twarzy. Przez chwilę mów do niej. Potem możesz się zwrócić do innej wybranej osoby. Nie tylko nawiążesz przez to bliższy kontakt ze słuchaczami, ale także sam poczujesz się im bliższy, a serdeczność w twoim wyrazie twarzy zbliży ich ku tobie.
15-19. Wytłumacz, kiedy głos mówcy będzie wyrażał serdeczność i uczucie.
15 Serdeczność i uczucie w brzmieniu głosu. Stwierdzono, że nawet zwierzęta potrafią do pewnego stopnia wyczuć z brzmienia głosu, w jakim kto jest nastroju. O ileż bardziej słuchacze życzliwie zareagują na głos, którego już samo brzmienie świadczy o serdeczności i szczerych uczuciach.
16 Jeżeli rzeczywiście odczuwasz brak kontaktu ze słuchaczami, jeżeli więcej myślisz o wypowiadanych słowach niż o tym, jak oni na nie zareagują, to nie da się tego ukryć przed uważnym audytorium. Jeżeli jednak szczerze interesujesz się ludźmi, do których przemawiasz, i jeżeli rzeczywiście pragniesz podzielić się z nimi swoimi myślami, żeby myśleli tak jak ty, to twoje uczucie znajdzie odzwierciedlenie w każdym drgnieniu twego głosu.
17 Rzecz jasna to zainteresowanie musi być szczere. Nie można udać prawdziwej serdeczności, tak jak nie można udać zapału. Mówca nigdy nie powinien wywoływać wrażenia obłudnej słodyczy. Nie wolno też mieszać serdeczności i uczuć z sentymentalnością ani z nienaturalnym, drżącym głosem czułostkowego mówcy.
18 Jeżeli masz głos twardy, szorstki, to przejawianie serdeczności w mowie będzie ci przychodzić z trudnością. Powinieneś sumiennie i pilnie starać się rozwiązać ten problem. Jest to sprawa jakości głosu i wymaga czasu, ale gdy poświęcisz temu należytą uwagę, nie szczędząc przy tym wysiłku, możesz wiele zdziałać dla dodania ciepła swemu głosowi.
19 Z czysto technicznego punktu widzenia może ci pomóc pamiętanie o tym, że krótkie, połykane samogłoski nadają mowie twarde brzmienie. Ucz się przedłużać samogłoski. To je zmiękczy i automatycznie nada twej mowie serdeczniejsze brzmienie.
20, 21. Jaki wpływ na okazywanie serdeczności i uczucia podczas przemawiania wywiera przygotowany materiał?
20 Serdeczność i uczucie dostosowane do materiału. Podobnie jak zapał, również serdeczność i uczucia, które wkładasz w swoje wypowiedzi, zależą w znacznym stopniu od tego, co mówisz. Przykładem może tu być zawarte w Mateusza 23 sprawozdanie o tym, jak Jezus potępił faryzeuszy i uczonych w Piśmie. Trudno sobie wyobrazić, żeby te ostre słowa potępienia wypowiadał ospale i obojętnie. Ale pomiędzy tymi wyrazami oburzenia i gniewu można znaleźć zdanie pełne serdeczności i subtelnego uczucia, w którym Jezus wyraża współczucie słowami: „Jakże często chciałem zebrać twe dzieci, niby kokoszka, która zbiera pod skrzydła swe pisklęta! Ale nie chcieliście tego” (NW). Wyczuwa się tu wyraźnie subtelne uczucie, ale w następnym zdaniu: „Oto wasz dom jest wam opuszczony” już nie ma tego nastroju. Brzmi w nim ton potępienia i odrazy.
21 Gdzie zatem jest na miejscu okazywanie serdeczności i uczuć? Większość spraw, które przedstawiasz w służbie polowej lub podczas przemówienia ćwiczebnego, pasuje do takiego tonu, ale szczególnie jest on potrzebny tam, gdzie chciałbyś przekonać, zachęcić, napomnieć, wyrazić współczucie itd. Pamiętając o serdeczności, nie zapomnij też o stosownym okazywaniu zapału. Bądź pod każdym względem zrównoważony, lecz wszystkiemu, co mówisz, staraj się przydać jak najwięcej wyrazistości.