Logiczne uporządkowanie materiału

CHCĄC ułożyć materiał w logicznym porządku, musisz najpierw ustalić swój cel. Czy zamierzasz po prostu udzielić innym informacji, dotyczących na przykład określonej nauki, postawy, przymiotu, zachowania lub stylu życia? A może pragniesz udowodnić bądź obalić jakiś pogląd albo pogłębić w słuchaczach wdzięczność za coś lub pobudzić ich do działania? Aby twoje wystąpienie odniosło pożądany skutek, przemyśl także, co już wiedzą na dany temat i jaki mają do niego stosunek. Uczyń tak niezależnie od tego, czy planujesz porozmawiać z pojedynczą osobą, czy przemówić do większego grona. Kiedy uwzględnisz te czynniki, uporządkuj materiał w sposób, który pomoże ci osiągnąć zamierzony cel.

W Dziejach Apostolskich 9:22 czytamy, że Saul (Paweł) „wprawiał w zakłopotanie Żydów, którzy mieszkali w Damaszku, gdyż logicznie udowadniał, że ten [Jezus] jest Chrystusem”. Co mogła obejmować taka logiczna argumentacja? Jak wynika z opisu późniejszej służby Pawła w Antiochii i Tesalonice, w pierwszej części wywodów wykorzystywał on to, że Żydzi uznawali Pisma Hebrajskie, a więc również zawarte w nich wypowiedzi o Mesjaszu. Następnie wybierał fragmenty Pism dotyczące życia i służby Mesjasza, przytaczał je i wskazywał, jak spełniły się na Jezusie. Na koniec wyciągał oczywisty wniosek — Jezus jest Chrystusem, czyli Mesjaszem (Dzieje 13:16-41; 17:2, 3). Jeżeli ty również będziesz przedstawiać prawdę biblijną w logiczny sposób, łatwiej ci będzie przekonać do niej innych.

Jak uporządkować materiał. Istnieją rozmaite metody logicznego porządkowania materiału. W razie potrzeby możesz zastosować ich kombinację. Oto niektóre z tych metod:

Podział na części powiązane tematycznie. Każda z nich przyczynia się do osiągnięcia celu obranego przez mówcę. Takimi częściami mogą być punkty główne, niezbędne do zrozumienia rozważanego zagadnienia, bądź poszczególne argumenty wspierające lub obalające jakiś pogląd. W zależności od rodzaju słuchaczy oraz zaplanowanego celu może zajść konieczność wprowadzenia pewnych punktów albo usunięcia niektórych, nawet jeśli mają związek z tematem.

Oto przykład tak opracowanego materiału. Krótkie wystąpienie dotyczące imienia Bożego mogłoby się składać z części omawiających następujące sprawy: 1) dlaczego należy znać to imię, 2) jak ono brzmi i 3) jak możemy je czcić.

O tego rodzaju uporządkowaniu materiału wiele możemy się dowiedzieć, przeglądając publikacje wydawane przez „niewolnika wiernego i roztropnego” z myślą o prowadzeniu domowych studiów biblijnych (Mat. 24:45). Zwykle składają się one z pewnej liczby części, z których każda omawia jeden temat, a wszystkie razem pomagają zainteresowanym zapoznać się z podstawowymi naukami biblijnymi. W obszerniejszych publikacjach zasadnicze części (rozdziały) podzielono na mniejsze, wyróżnione śródtytułami. Każda część przygotowuje studiującego do przyjęcia kolejnej porcji materiału, a jednocześnie przybliża mu ogólny obraz prawdy biblijnej.

Przyczyna — skutek. Poprowadzenie argumentacji od przyczyny do skutku to następna metoda logicznego przedstawiania informacji.

Może być przydatna zwłaszcza wtedy, gdy mówisz do kogoś, kto powinien staranniej rozważyć rezultaty swych działań — już podjętych bądź planowanych. Znakomity przykład zastosowania tej metody znajdujemy w 7 rozdziale Księgi Przysłów. Obrazowo opisano tam, jak niedoświadczony młodzieniec, „któremu nie dostaje serca” (przyczyna), spotyka się z prostytutką i potem ponosi gorzkie konsekwencje swego postępku (skutek) (Prz. 7:7).

Aby zwiększyć siłę swej argumentacji, mógłbyś przeciwstawić złe skutki postępowania osób, które lekceważą drogi Jehowy, dobrodziejstwom zaznawanym przez ludzi Mu posłusznych. Kontrast ten uwypuklił Mojżesz, gdy pobudzony duchem Jehowy przemawiał do Izraelitów, zanim wkroczyli do Ziemi Obiecanej (Powt. Pr., rozdz. 28).

Czasem lepiej jest zacząć od omówienia określonej sytuacji (skutku), a następnie wyjaśnić, co do niej doprowadziło (przyczyna). W takich wypadkach często można też ułożyć materiał według zasady „problem — rozwiązanie”.

Problem — rozwiązanie. Gdy w służbie polowej poruszysz coś, co niepokoi ludzi, i wskażesz zadowalające rozwiązanie, niewykluczone, że skłonisz napotkaną osobę do słuchania. Może chodzić o problem, o którym wspomnisz ty sam albo twój rozmówca.

Do takich problemów z pewnością zalicza się starzenie i śmierć, szerząca się przestępczość oraz powszechna niesprawiedliwość. Są to zjawiska tak oczywiste, że nie trzeba specjalnie udowadniać ich występowania. Po prostu nawiąż do jednego z nich i pokaż, jakie rozwiązanie zawiera Biblia.

Niekiedy przedmiotem rozmowy mogą być osobiste kłopoty kogoś, kto na przykład samotnie wychowuje dziecko, popadł w zniechęcenie z powodu poważnej choroby albo cierpi, bo jest źle traktowany. Najwięcej dobrego zdziałasz wtedy, gdy przede wszystkim okażesz się wdzięcznym słuchaczem. W Piśmie Świętym znajdują się cenne informacje o każdym z wymienionych problemów, ale przekazując je, trzeba przejawiać rozwagę. Jeżeli dyskusja ma przynieść twemu rozmówcy prawdziwe korzyści, podawane przez ciebie rady muszą brzmieć realistycznie. Wyjaśnij, czy mówisz o trwałym, czy tymczasowym rozwiązaniu, czy też po prostu o tym, jak sobie radzić w sytuacji, która w obecnym systemie rzeczy już się nie zmieni. Wszystkie swoje wnioski poprzyj dostatecznie silnymi argumentami biblijnymi. W przeciwnym razie rozwiązanie, które przedstawiasz, nie wyda się rozmówcy logiczne.

Porządek chronologiczny. Czasami materiał świetnie się nadaje do przedstawienia w porządku chronologicznym. Na przykład w Księdze Wyjścia dziesięć plag opisano w kolejności, w której występowały. A w 11 rozdziale Listu do Hebrajczyków apostoł Paweł wymienił mężczyzn i kobiety o silnej wierze w takiej kolejności, w jakiej żyli.

Gdy wydarzenia z przeszłości — zarówno z czasów nowożytnych, jak i biblijnych — podajesz w porządku chronologicznym, pomagasz słuchaczom pojąć, jak doszło do określonych sytuacji. W takim wypadku możesz połączyć układ chronologiczny z układem „przyczyna — skutek”. Również podczas omawiania wydarzeń, które według Biblii mają się rozegrać w przyszłości, warto zachować kolejność chronologiczną, gdyż wtedy słuchaczom będzie łatwiej je zrozumieć i zapamiętać.

Jednakże przedstawiając materiał w porządku chronologicznym, nie zawsze musisz zaczynać od początku. Nieraz skuteczniejsze bywa rozpoczęcie relacji od najbardziej dramatycznego momentu. Na przykład gdy opowiadasz o przeżyciach jakiejś osoby, możesz najpierw opisać, jak została wypróbowana jej lojalność wobec Boga. Rozbudziwszy zainteresowanie słuchaczy, omów chronologicznie zdarzenia, które do tego doprowadziły.

Wybierz odpowiedni materiał. Bez względu na sposób, w jaki uporządkujesz materiał, musisz go dobrać bardzo starannie. Wpływ na to powinien mieć temat twego wystąpienia. Weź pod uwagę również rodzaj słuchaczy. To, co jest ważne dla jednych, może być niepotrzebne innym. Upewnij się też, czy wszystkie myśli przyczynią się do osiągnięcia pożądanego celu. W przeciwnym razie twoje wystąpienie, choćby nawet ciekawe, nie będzie skuteczne.

Zbierając materiały, możesz znaleźć mnóstwo interesujących informacji związanych z tematem. Ile z nich wykorzystać? Jeżeli zalejesz nimi słuchaczy, prawdopodobnie nie osiągniesz swego celu. Lepiej zapamiętają kilka dobrze rozwiniętych punktów niż mnóstwo myśli przedstawionych w zbyt szybkim tempie. Nie oznacza to wcale, że nie wolno ci nigdy wykorzystać żadnych ciekawostek. Ale nie pozwól, żeby takie dodatkowe szczegóły przesłoniły cel, do którego zmierzasz. Zwróć uwagę, jak rozważnie je wpleciono w relacje biblijne utrwalone w Ewangelii według Marka 7:3, 4 oraz Jana 4:1-3, 7-9.

Staraj się nie przechodzić od jednego punktu do drugiego zbyt raptownie, żeby słuchacze nie zgubili wątku. Jeżeli poszczególne myśli mają ze sobą dobrze współgrać, musisz niejako przerzucać między nimi pomosty. Takim pomostem może być całe zdanie albo jakiś jego człon. W wielu językach do połączenia nowej myśli z poprzednią niekiedy wystarczy spójnik lub proste wyrażenie.

Jeżeli starannie dobierzesz materiał i logicznie go uporządkujesz, łatwiej ci będzie osiągnąć zamierzony cel.