AMOSA, KSIĘGA
Proroctwa zapisane w tej księdze Pism Hebrajskich były skierowane głównie do północnego królestwa Izraela. Najprawdopodobniej zostały najpierw przekazane ustnie za rządów Jeroboama II i Uzzjasza, którzy między 829 a 804 r. p.n.e. panowali równocześnie — pierwszy w Izraelu, drugi w Judzie (Am 1:1). Utrwalono je na piśmie ok. r. 804, przypuszczalnie gdy prorok wrócił do Judy. (Bardziej szczegółowe informacje o nim samym przedstawiono pod hasłem AMOS 1).
Kanoniczność Księgi Amosa, tzn. jej uzasadniona przynależność do Biblii, nigdy nie podlegała dyskusji. Od dawien dawna księga ta była uznawana przez Żydów i pojawia się w najwcześniejszych katalogach chrześcijańskich. Słowa Amosa przytacza Justyn Męczennik (II w. n.e.) w Dialogu z Żydem Tryfonem (XXII). Sama księga jest całkowicie zgodna z resztą Pisma Świętego, o czym świadczą liczne nawiązania do historii biblijnej i praw podanych przez Mojżesza (Am 1:11; 2:8-10; 4:11; 5:22, 25; 8:5). Chrześcijanie z I w. uznawali pisma Amosa za natchnione. Na przykład męczennik Szczepan (Am 5:25-27; Dz 7:42, 43) oraz Jakub, przyrodni brat Jezusa (Am 9:11, 12; Dz 15:13-19), wspomnieli o spełnieniu się niektórych przepowiedni Amosa.
Wiarogodność tego proroka potwierdzają też inne wydarzenia historyczne. Jest faktem, że wszystkie potępione przez niego narody pochłonął w stosownym czasie ogień zagłady. Silnie obwarowaną Samarię obległy wojska asyryjskie, które zdobyły ją w r. 740 p.n.e., a jej mieszkańców uprowadziły „na wygnanie poza Damaszek” — tak jak zapowiedział Amos (Am 5:27; 2Kl 17:5, 6). Południowe królestwo Judy poniosło słuszną karę i zostało spustoszone w r. 607 (Am 2:5). Ale — także zgodnie ze słowem Jehowy wypowiedzianym poprzez Amosa — potomkowie uprowadzonych w niewolę mieszkańców Izraela i Judy wrócili w r. 537 do swej ojczyzny, by ją odbudować (Ezd 3:1; Am 9:14).
Również archeologia biblijna poświadcza, że Amos był rzetelnym kronikarzem swych czasów, gdyż opisując wymyślne luksusy bogaczy, wspomniał o ich domach i łożach „z kości słoniowej” (Am 3:15; 6:4). Jack Finegan tak skomentował niektóre z tych znalezisk: „Jest rzeczą niezwykle interesującą, że podczas wykopalisk w Samarii znaleziono liczne wyroby z kości słoniowej. Większość z nich to płytki lub rzeźbione tafelki, którymi kiedyś zapewne zdobiono meble lub wykładano ściany wewnętrzne” (Light From the Ancient Past, 1959, ss. 187, 188).
Amos, pobudzany duchem Jehowy, wypowiada się w sposób godny, stosowny dla proroka Bożego, posługując się prostym, bezpośrednim i obrazowym językiem. Dobiera słowa jasne, dobitne, treściwe i zrozumiałe, żeby sens jego orędzia mogli pojąć zarówno wielcy, jak i mali. Aby je ożywić i wzmocnić, używa rozmaitych przykładów, zaczerpniętych niekiedy z życia wiejskiego (Am 2:13; 4:2; 9:9). Dokładnie przypomina wydarzenia historyczne (1:9, 11, 13; 4:11). Nawiązuje do znanych praktyk i zwyczajów ludowych (2:8; 6:4-6). Jego księga ma uporządkowaną, przejrzystą konstrukcję i określony cel.
Jako sługa Jehowy, Amos wywyższa słowo i imię Wszechmocnego, Jego prawość i zwierzchnią władzę. Opisuje, że „Wszechwładny Pan, Jehowa Zastępów” jest nieskończenie wielki, a Jego moc ma nieograniczony zasięg (Am 9:2-5). Rozkazom Jehowy są posłuszne nawet słońce, księżyc, gwiazdozbiory i żywioły (5:8; 8:9). Z łatwością potrafi On więc dowieść swej przewagi nad narodami (1:3-5; 2:1-3; 9:7).
Zgodnie ze znaczeniem swego imienia Amos obwieścił ważkie orędzie, zwiastujące potępienie i nieszczęścia zarówno narodom pogańskim, jak i Judzie oraz Izraelowi. Przekazał też pocieszającą zapowiedź odrodzenia, będącą źródłem nadziei dla ludzi wiernych Jehowie.
[Ramka na stronie 77]
GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI AMOSA
Proroctwo skierowane zwłaszcza do północnego, dziesięcioplemiennego królestwa Izraela, gdzie w Dan i Betel istniały ośrodki kultu cielca
Spisana ok. 804 r. p.n.e., gdy królem Izraela był Jeroboam II
Wyroki Jehowy na pewno zostaną wykonane, i to nie tylko na okolicznych narodach, ale przede wszystkim na Izraelu (1:1 do 2:16)
Syria, Filistea i Tyr będą ukarane za okrutne traktowanie Izraela
Edom oraz Ammon (spokrewnieni z Izraelitami poprzez Ezawa i Lota) — za dręczenie swych braci i nienawiść do nich; Moab za spalenie na wapno kości króla Edomu
Juda za odrzucenie prawa Jehowy
Izrael za uciskanie ubogich, za niemoralność i za brak szacunku dla proroków i nazirejczyków powoływanych przez Boga; przed Jego karą nie ma ucieczki
Obwieszczenie wyroku Jehowy wydanego na Izraela (3:1 do 6:14)
Izrael był szczególnie wyróżniany przez Boga, jest więc przed Nim bardziej odpowiedzialny
Słudzy Jehowy prorokują, gdy On im wyjawia swe zamierzenie; dlatego Amos ostrzega, iż Bóg dokona rozrachunku za bałwochwalstwo w Betel i za oszustwa miłujących zbytek mieszkańców Samarii
Izrael nie nawrócił się do Jehowy, choć ponosił już kary; teraz jest ostrzegany: „Przygotuj się na spotkanie ze swoim Bogiem”
Wśród przestróg o nadciągających nieszczęściach Jehowa nawołuje: „Szukaj mnie i żyj”, „miejcie w nienawiści zło, a miłujcie dobro”
Wizje i proroctwa ukazują, że koniec Izraela jest bliski (7:1 do 8:14)
Wizja spustoszeń dokonanych przez szarańcze; wstawiennictwo proroka
Wizja niszczycielskiego ognia; Amos wstawia się ponownie
Jehowa ukazuje się z pionem, aby sprawdzić stan Izraela, który nie ma już żadnej wymówki
Kapłan z Betel nakazuje Amosowi, by przestał tam prorokować, lecz on zwiastuje mu nieszczęścia
Kosz łatwo psujących się owoców letnich oznacza bliskość końca Izraela
Głód słuchania słów Jehowy
Kara i odrodzenie (9:1-15)
Nie ma miejsca, do którego mogliby uciec winowajcy; Wszechwładny Pan, Jehowa, wszędzie ich dosięgnie
Szałas (królewski dom) Dawidowy zostanie odbudowany; ponownie zgromadzeni jeńcy zaznają trwałego bezpieczeństwa