PRZEŻUWANIE POKARMU
Żucie pokarmu cofniętego z żołądka do jamy gębowej zwierzęcia. Według Prawa Mojżeszowego zwierzęta, które przeżuwają pokarm i mają rozdzielone kopyto, były ceremonialnie czyste, tzn. nadawały się do spożycia. Zaliczano do nich jelenie, gazele, sarny, antylopy, kozice oraz domowe i dzikie bydło, owce i kozy. Do zwierząt czystych nie należały: wielbłąd, góralek, zając ani królik, które co prawda przeżuwają pokarm, ale nie mają rozdzielonego kopyta (Kpł 11:1-8, 26; Pwt 14:4-8). Niektórzy komentatorzy biblijni są zdania, że zwierzęta kopytne należące do przeżuwaczy często mają czystsze nawyki żywieniowe, a dwukrotnie połykany przez nie pokarm jest dokładniej trawiony; jeśli więc zjedzą jakieś trujące rośliny, to większa część toksyn zostaje zneutralizowana lub usunięta w złożonych procesach chemicznych zachodzących podczas dłuższego trawienia.
Przeżuwanie pokarmu to proces godny uwagi. Żołądek przeżuwaczy zazwyczaj jest zbudowany z trzech lub czterech komór, a trawienie na ogół przebiega u nich podobnie. Większa część pokarmu po wstępnym rozdrobnieniu trafia do pierwszej komory, a potem do drugiej, tam zaś zostaje zmiękczona i uformowana w okrągłe grudki. Gdy zwierzę skończy jeść i odpoczywa, wskutek skurczów mięśni przełyku grudki te wracają do jamy gębowej, gdzie są przeżuwane i mieszane ze śliną. Następnie pokarm zostaje połknięty ponownie i przechodzi przez pierwszą i drugą komorę do trzeciej, a w końcu do czwartej, gdzie proces trawienia zostaje zakończony.
Dlaczego Biblia zalicza zająca do przeżuwaczy?
Krytycy Biblii często kwestionują wzmianki o tym, że zając przeżuwa pokarm (Kpł 11:4, 6; Pwt 14:7). Trzeba jednak pamiętać, że biblijnych wypowiedzi nie można oceniać na podstawie współczesnej systematyki, gdyż w czasach Mojżesza taka nie istniała. Żyjący w XVIII w. angielski poeta W. Cowper, który długo obserwował swe króliki domowe, zauważył, że „cały dzień aż do wieczora przeżuwały pokarm”. Znany przyrodnik z tego samego stulecia, Linneusz, również był zdania, że króliki przeżuwają pokarm. W późniejszym okresie przebadano to naukowo. W 1882 r. Francuz C. Morot odkrył, że króliki trawią ponownie do 90 procent przyjmowanego dziennie pokarmu. Jeśli chodzi o zające, to I. T. Sanderson napisał w pewnym dziele: „Jednym z najbardziej dla nas niezwykłych [zwyczajów tych zwierząt] (...) jest ich sposób trawienia. Nie charakteryzuje on wyłącznie rodziny Leporidae [zającowate, np. zające, króliki] — wiadomo, że występuje też u wielu innych przedstawicieli rzędu Rodentia [gryzonie]. Gdy zwierzęta nie jedzą już wysuszonego pożywienia zimowego, lecz mają dostęp do świeżego, zielonego, łapczywie je pochłaniają, po czym wydalają w pobliżu swych legowisk w na wpół przetrawionej postaci. Po jakimś czasie ponownie go zjadają, a cały proces może być powtarzany więcej niż raz. Wydaje się, że w wypadku dzikiego królika zwyczaj ten mają tylko osobniki dorosłe” (Living Mammals of the World, 1955, s. 114).
Brytyjscy naukowcy przeprowadzili staranne obserwacje zwyczajów królików, a wyniki opisali w publikacji Proceedings of the Zoological Society of London (1940, t. 110, ss. 159-163). Ponowne trawienie pokarmu wygląda następująco: Gdy królik zje rano coś świeżego, pokarm ten przechodzi przez żołądek do jelita cienkiego, natomiast w części wpustowej żołądka zostaje jakieś 40—50 g grudek, które były tam jeszcze przed posiłkiem. Z jelita cienkiego poranny posiłek trafia do jelita ślepego (ślepo zakończonej części jelita grubego), gdzie się zatrzymuje na jakiś czas. W ciągu dnia wspomniane grudki przesuwają się coraz niżej i w jelitach następuje trawienie białka zawartych w nich bakterii. Po dojściu do jelita grubego mijają materiał w jelicie ślepym i trafiają do okrężnicy, gdzie oddają nadmiar wilgoci i w końcu powstają z nich suche kulki odchodów, które zostają wydalone. Po zakończeniu tej fazy cyklu materiał z jelita ślepego przesuwa się do okrężnicy, ale nie oddaje swej wilgoci i dociera do odbytu w dość miękkim stanie. Ma postać grudek, z których każda otoczona jest warstwą śluzu, dzięki czemu nie sklejają się ze sobą. Gdy grudki te dochodzą do odbytu, nie zostają wydalone na ziemię — królik zgina się wpół i je połyka; trafiają one do części wpustowej żołądka, gdzie pozostają aż do następnego posiłku. W taki sposób ten niezwykły cykl zostaje zamknięty i większa część pokarmu przechodzi przez układ trawienny dwukrotnie.
W nawiązaniu do tych odkryć dr Waldo L. Schmitt, główny kustosz działu zoologicznego w Smithsonian Institution w Waszyngtonie, napisał: „Wydaje się, że nie ma powodów, by powątpiewać w doniesienia różnych uczonych o tym, że króliki przechowują w jelicie ślepym częściowo strawiony pokarm, który potem jest ponownie połykany i trafia do układu trawiennego”. Dodał też, że wyjaśnia to, „dlaczego króliki mają tak wyjątkowo duże jelito ślepe w porównaniu z większością ssaków” (ang. wyd. Przebudźcie się! z 22 kwietnia 1951, ss. 27, 28).