JAKUBA, LIST

Natchniony list zaliczany do Chrześcijańskich Pism Greckich. Należy do tak zwanych listów powszechnych, ponieważ — tak jak listy 1 i 2 Piotra, 1 Jana oraz Judy (a w przeciwieństwie do większości listów apostoła Pawła) — nie był skierowany do żadnego konkretnego zboru ani do pojedynczej osoby. Został zaadresowany do „dwunastu plemion, które są rozproszone” (Jak 1:1).

Pisarz. Pisarz nazywa siebie po prostu „Jakubem, niewolnikiem Boga i Pana Jezusa Chrystusa” (Jak 1:1). Imię Jakub nosiło dwóch apostołów Jezusa (Mt 10:2, 3), ale jest mało prawdopodobne, by ten list napisał któryś z nich. Jakub, syn Zebedeusza, poniósł śmierć męczeńską ok. 44 r. n.e. (Dz 12:1, 2). A treść listu raczej wyklucza napisanie go w tak krótkim czasie po utworzeniu zboru chrześcijańskiego (Jak 1:1). Drugi apostoł Jakub, syn Alfeusza, jest w Biblii rzadko wspominany i bardzo niewiele o nim wiadomo. Bezpośredni styl omawianego listu zdaje się przemawiać przeciwko temu, że napisał go Jakub, syn Alfeusza, gdyż przypuszczalnie przedstawiłby się on jako jeden z 12 apostołów, aby wesprzeć swe dobitne wypowiedzi apostolskim autorytetem.

Dowody wskazują raczej na przyrodniego brata Jezusa Chrystusa imieniem Jakub, któremu zmartwychwstały Chrystus najwyraźniej specjalnie się ukazał i który odgrywał ważną rolę wśród uczniów (Mt 13:55; Dz 21:15-25; 1Ko 15:7; Gal 2:9). Pisarz Listu Jakuba nazywa siebie „niewolnikiem Boga i Pana Jezusa Chrystusa”, czyli podobnie jak Juda, który we wstępie do swego listu napisał o sobie: „Niewolnik Jezusa Chrystusa, a brat Jakuba” (Jak 1:1; Judy 1). Co więcej, na początku Listu Jakuba pojawia się słowo „Pozdrowienia!”, tak samo jak w rozesłanym do zborów liście dotyczącym obrzezania. W tym drugim wypadku najwyraźniej właśnie Jakub, przyrodni brat Jezusa, wystąpił z kluczowym oświadczeniem na spotkaniu „apostołów i starszych” w Jerozolimie (Dz 15:13, 22, 23).

Kanoniczność. List Jakuba występuje w kodeksach: watykańskim, synajskim i aleksandryjskim, pochodzących z IV i V w. n.e. Zawiera go też syryjska Peszitta oraz co najmniej dziesięć starożytnych katalogów powstałych przed synodem kartagińskim z r. 397 n.e. Cytowali z niego tacy pisarze wczesnochrześcijańscy, jak Orygenes, Cyryl Jerozolimski i Hieronim, uznając go za autentyczną część Pisma Świętego.

Kiedy i gdzie napisany. W liście nie ma żadnej wzmianki o zburzeniu Jerozolimy przez Rzymian (70 n.e.). Według żydowskiego historyka Józefa Flawiusza arcykapłan nazwany Ananosem, będący saduceuszem, stawił przed Sanhedrynem Jakuba i kilku innych, po czym doprowadził do ich ukamienowania. Jak pisze Flawiusz, doszło do tego po śmierci rzymskiego prokuratora Festusa, ale przed przybyciem jego następcy, Albinusa (Dawne dzieje Izraela, XX, IX, 1). Jeżeli rzeczywiście tak było i jeśli rację mają źródła, które umieszczają śmierć Festusa ok. r. 62, to Jakub musiał napisać swój list jakiś czas przed tymże rokiem.

Prawdopodobnym miejscem spisania listu jest Jerozolima, gdyż tam mieszkał Jakub (Gal 1:18, 19).

Do kogo adresowany. Jakub napisał list „do dwunastu plemion, które są rozproszone”, dosłownie „do (tych) w diasporze” (Jak 1:1, przyp. w NW). Zwraca się do swych duchowych „braci”, którzy trzymają się „wiary naszego Pana, Jezusa Chrystusa”, zwłaszcza do mieszkających poza Palestyną (1:2; 2:1, 7; 5:7). Znaczną część swej argumentacji opiera na Pismach Hebrajskich, co jednak nie dowodzi, jakoby jego list był skierowany tylko do chrześcijan pochodzenia żydowskiego, tak jak okoliczność, że ktoś dzisiaj zna Pisma Hebrajskie, nie świadczy o żydowskim rodowodzie. Nazwanie Abrahama „naszym ojcem” (2:21) harmonizuje z wypowiedzią Pawła z Galatów 3:28, 29, gdzie wykazał on, iż zaliczenie do prawdziwego potomstwa Abrahama nie zależy od tego, czy ktoś jest Żydem, czy Grekiem. A zatem gdy Jakub zwracał się do „dwunastu plemion”, musiał mieć na myśli duchowy „Izrael Boży” (Gal 6:15, 16).

Cel. Wygląda na to, iż Jakubowi przyświecały dwa cele: 1) zachęcić współwyznawców do przejawiania wiary i wytrwałości w próbach oraz 2) przestrzec ich przed grzechami ściągającymi na człowieka niezadowolenie Boże.

Niektórzy wpadli w sidło, jakim jest wyróżnianie osób znamienitszych i bogatych, czyli stronniczość (Jak 2:1-9). Przestali dostrzegać, kim naprawdę są w oczach Boga, i stali się słuchaczami słowa zamiast jego wykonawcami (1:22-27). Zaczęli korzystać z języka ku złemu, a kierowani żądzą rozkoszy zmysłowej, wdawali się ze sobą w walki (3:2-12; 4:1-3). Pożądanie rzeczy materialnych skłoniło pewne osoby do zaprzyjaźnienia się ze światem, wskutek czego z ludzi przypominających czyste dziewice przemienili się w duchowe „cudzołożnice”, żyjące w nieprzyjaźni z Bogiem (4:4-6).

Jakub napomniał braci, żeby byli nie tylko słuchaczami, ale też wykonawcami dzieła. Wykazał im na podstawie biblijnych przykładów, że człowiek odznaczający się prawdziwą wiarą potwierdza ją odpowiednimi uczynkami. Na przykład kogo ożywia prawdziwa wiara, ten nie powie do brata, który jest nagi i nie ma co jeść: ‛Idź w pokoju, ogrzej się i dobrze najedz’, nie zaspokajając jego potrzeb (Jak 2:14-26). Jakub nie kwestionuje tym nauk Pawła i nie twierdzi, że zbawienie można uzyskać dzięki uczynkom. Uznaje wiarę za podstawę wybawienia, ale wykazuje, iż wiara, która nie jest poparta dobrymi uczynkami, nie może być szczera. Harmonizuje to z opisem owoców ducha, podanym przez Pawła w Galatów 5:22-24, z jego radą, by przyoblec się w nową osobowość, zawartą w Efezjan 4:22-24 oraz w Kolosan 3:5-10, a także z zachętą do wyświadczania dobra i dzielenia się z drugimi, zapisaną w Hebrajczyków 13:16.

Styl. List Jakuba stylem przypomina proroctwa i zawiera wiele porównań oraz innych figur stylistycznych, podobnie jak przemówienia Jezusa Chrystusa, np. Kazanie na Górze. Wzorem Jezusa Jakub odwołuje się do rzeczy materialnych — morza, roślin, zwierząt, statków, rolnika, ziemi — by ożywić i wzmocnić przytaczane argumenty dotyczące wiary, panowania nad językiem, cierpliwości i innych tego typu zagadnień (Jak 1:6, 9-11; 3:3-12; 5:7). Wszystko to w połączeniu z trafnymi pytaniami i przeszło 50 zdaniami w trybie rozkazującym, występującymi w tym krótkim liście, nadaje mu dużą dynamikę.

Nawiązania do wcześniejszych natchnionych Pism. Jakub cytował z Pism Hebrajskich lub do nich nawiązywał w związku ze stworzeniem człowieka (Jak 3:9; Rdz 1:26); Abrahamem i Rachab (Jak 2:21-26; Rdz 15:6; 22:9-12; Joz 2; Iz 41:8); Hiobem (Jak 5:11; Hi 1:13-22; 2:7-10; 42:10-17); Prawem Mojżeszowym (Jak 2:8, 11; Wj 20:13, 14; Kpł 19:18; Pwt 5:17, 18); Eliaszem (Jak 5:17, 18; 1Kl 17:1; 18:1). Poza tym liczne są przykłady ścisłej zgodności z wypowiedziami Jezusa Chrystusa. Oto niektóre z nich: o prześladowaniach (Jak 1:2; Mt 5:10-12); na temat proszenia Boga o różne rzeczy i otrzymywania ich (Jak 1:5, 17; Łk 11:9-13); w parze ze słuchaniem musi iść działanie (Jak 1:22; Mt 7:21-27); oddzielenie się od świata (Jak 4:4; Jn 17:14); wystrzeganie się osądzania drugich (Jak 4:12; Łk 6:37); dotrzymywanie słowa (Jak 5:12; Mt 5:33-37).

Nieco trudności nastręcza sformułowanie z Jakuba 4:5, ponieważ nie jest pewne, jaki werset (wersety) Jakub zacytował (lub jedynie omówił). Czytamy tam: „Albo czy się wam wydaje, że Pismo na darmo mówi: ‚Duch, który obrał w nas siedzibę, stale pożąda ze skłonnością do zawiści’?” Jak się przypuszcza, Jakub mógł pod wpływem natchnienia od Boga tak się wysłowić na podstawie bardziej ogólnych wypowiedzi, np. z Rodzaju 6:5; 8:21; Przysłów 21:10 i Galatów 5:17.

[Ramka na stronie 872]

GŁÓWNE MYŚLI LISTU JAKUBA

List uwypuklający potrzebę potwierdzania wiary uczynkami

Napisany przed r. 62 n.e., ponad osiem lat przed zburzeniem Jerozolimy przez Rzymian

Chrześcijanie dochowujący wierności w doświadczeniach mogą być szczęśliwi (1:1-18)

Bóg szczodrze udzieli nam mądrości potrzebnej do wytrwania, jeśli z wiarą będziemy Go o nią stale prosić

Bóg nigdy nie doświadcza nas czymś złym; to raczej własne niestosowne pragnienie może człowieka pociągnąć do złych czynów

Wszystko, co daje Jehowa, jest dobre

Forma oddawania czci, która się podoba Bogu, wymaga potwierdzania wiary właściwymi uczynkami (1:19 do 2:26)

Odrzućcie wszelkie zło i z łagodnością przyjmujcie słowo Boże; bądźcie wykonawcami słowa, a nie tylko słuchaczami

Nauczcie się panować nad językiem, opiekujcie się sierotami i wdowami, zachowujcie siebie niesplamionymi przez świat

Obdarzanie względami bogatych, a lekceważenie ubogich, jest pogwałceniem ‛królewskiego prawa’ miłości

Żywa wiara przejawia się w uczynkach, jak to widać na przykładzie Abrahama i Rachab

Nauczyciele ponoszą wielką odpowiedzialność przed Jehową (3:1-18)

Zarówno oni, jak i wszyscy inni chrześcijanie muszą się nauczyć panowania nad językiem

Uda im się to, jeśli będą wykazywać mądrość z góry

Świeckie skłonności odbiją się na naszej więzi z Bogiem (4:1 do 5:12)

Kto się wdaje w walki dla osiągnięcia samolubnych celów lub osądza braci, powinien okazać skruchę

Przyjaźń ze światem to nieprzyjaźń z Bogiem

Snucie materialistycznych planów bez uwzględniania woli Jehowy jest zuchwalstwem

Bogaczy, którzy okradają i uciskają drugich, czeka osąd Boży

Kiedy borykamy się z przeciwnościami, musimy się strzec ducha zniecierpliwienia i narzekania, gdyż oczekujemy sądu, którego dokona Jezus Chrystus

Jeżeli ktoś choruje duchowo, bo dopuścił się grzechu, powinien poprosić o pomoc starszych (5:13-20)

Otwarte wyznanie grzechu oraz modlitwy zanoszone za grzesznika przez starszych pomogą mu odzyskać zdrowie duchowe

Kto zawróci brata z błędnej drogi, uratuje go od śmierci duchowej