SŁOWO

W Piśmie Świętym termin „słowo” najczęściej jest tłumaczeniem hebrajskiego dawár albo greckiego lògos. Oba te wyrazy na ogół odnoszą się raczej do całej myśli czy wypowiedzi niż do pojedynczego określenia lub znaku językowego. (Po gr. „jedno słowo” to réma [Mt 27:14], choć i ten wyraz może oznaczać całe wyrażenie bądź omawiany temat). Każde orędzie od Stwórcy, przekazane np. poprzez jakiegoś proroka, jest „słowem Bożym”. W paru miejscach Lògos stanowi tytuł Jezusa Chrystusa.

Słowo Boże. W Piśmie Świętym kilkaset razy występuje wyrażenie „słowo Jehowy” lub określenia synonimiczne. Na przykład „słowem Jehowy” zostały stworzone niebiosa. Bóg wyrzekł słowo i stało się ono rzeczywistością. „Bóg przemówił: ‚Niech powstanie światło’. Wtedy powstało światło” (Ps 33:6; Rdz 1:3). Nie znaczy to wcale, jakoby Jehowa osobiście nie wykonywał żadnej pracy (Jn 5:17). Ma jednak do dyspozycji miriady aniołów, którzy — posłuszni Jego słowu — spełniają Jego wolę (Ps 103:20).

Stworzenia ożywione i nieożywione są podporządkowane słowu Boga, który może się nimi posłużyć do urzeczywistnienia swych zamierzeń (Ps 103:20; 148:8). Jego słowu można zaufać — jeśli Bóg coś obieca, będzie o tym pamiętał i to uczyni (Pwt 9:5; Ps 105:42-45). Jak sam oświadczył, Jego słowo „będzie trwało po czas niezmierzony” — nigdy ‛nie wróci’, nie osiągnąwszy swego celu (Iz 40:8; 55:10, 11; 1Pt 1:25).

Jehowa chętnie utrzymuje kontakty ze swymi stworzeniami, toteż w rozmaity sposób im objawia, na czym polega Jego wola oraz zamierzenie. Kierował swoje słowa do takich osób, jak Adam, Noe i Abraham, niewątpliwie korzystając przy tym z pośrednictwa anioła (Rdz 3:9-19; 6:13; 12:1). Czasami obwieszczał swe zamiary przez świętych ludzi, np. przez Mojżesza i Aarona (Wj 5:1). „Każde słowo”, które Mojżesz przekazał Izraelitom, było w gruncie rzeczy adresowanym do nich słowem Bożym (Pwt 12:32). Jehowa przemawiał też przez usta proroków, m.in. Elizeusza i Jeremiasza, oraz prorokiń takich jak Debora (Sdz 4:4-7; 2Kl 7:1; Jer 2:1, 2).

Począwszy od czasów Mojżesza, wiele nakazów Bożych utrwalono na piśmie. Dekalog (Dziesięcioro Przykazań, w Pismach Hebrajskich: „Dziesięć Słów”) najpierw został ogłoszony ustnie, a później ‛zapisany palcem Bożym’ na tablicach kamiennych (Wj 31:18; 34:28; Pwt 4:13). W Powtórzonego Prawa 5:22 nazwano te przykazania „Słowami” (zob. DZIESIĘĆ SŁÓW).

Później dalsze „słowa w księdze Prawa Bożego” zapisał pod natchnieniem Jozue, a po nim inni wierni pisarze (Joz 24:26; Jer 36:32). Z czasem wszystkie je połączono w jeden zbiór zwany Biblią lub Pismem Świętym. Obecnie owe kanoniczne księgi składają się na „całe Pismo (...) natchnione przez Boga” (2Tm 3:16; 2Pt 1:20, 21). W Chrześcijańskich Pismach Greckich natchnione wypowiedzi Boże są często nazywane po prostu „słowem” (Jak 1:22; 1Pt 2:2).

Wypowiedzi Boże bywają też określane wieloma synonimami; np. w Psalmie 119, gdzie przeszło 20 razy jest mowa o „słowie” lub „słowach” Jehowy, użyto ponadto w poetyckich paralelach różnych wyrażeń bliskoznacznych, takich jak: prawo, przypomnienia, rozkazy, przepisy, przykazania, sądownicze rozstrzygnięcia, ustawy oraz wypowiedzi Jehowy. Potwierdza to zarazem, że „słowo” może także oznaczać całą myśl albo jakieś orędzie.

Znaczenie pojęcia „słowo Boże” poszerzają i pogłębiają towarzyszące mu określenia. Jest ono „‚słowem’ [wypowiedzią (réma), Int] wiary” (Rz 10:8), „słowem [orędziem (lògos)] prawości” (Heb 5:13) oraz „słowem pojednania” (2Ko 5:19). Słowo, czyli orędzie Boże przypomina „nasienie” — posiane na dobrą glebę, wydaje obfity plon (Łk 8:11-15). Prócz tego o oznajmieniach Jehowy powiedziano, że ‛biegną prędko’ (Ps 147:15).

Głosiciele i nauczyciele słowa. Największym krzewicielem i orędownikiem słowa prawdy natchnionego przez Jehowę był Pan Jezus Chrystus. Chociaż zdumiewał ludzi swymi metodami nauczania (Mt 7:28, 29; Jn 7:46), to nie kierował uwagi na własną osobę, ale mówił: „Słowo, które słyszycie, nie jest moje, lecz należy do Ojca, który mnie posłał” (Jn 14:24; 17:14; Łk 5:1). Wierni uczniowie Chrystusa ‛pozostawali w jego słowie’, dzięki czemu zostali wyzwoleni z pęt niewiedzy, przesądów i strachu, a także z niewoli grzechu i śmierci (Jn 8:31, 32). Z kolei faryzeusze przez swe tradycje i nauki unieważniali „słowo [oświadczenia] Boga”, toteż Jezus niejednokrotnie musiał toczyć z nimi spór (Mt 15:6; Mk 7:13).

Ale nie wystarczy słuchać głoszonego słowa Bożego. Koniecznie trzeba też brać je sobie do serca i wprowadzać w czyn (Łk 8:21; 11:28; Jak 1:22, 23). Otrzymawszy znakomite przygotowanie do służby kaznodziejskiej, apostołowie oraz inni uczniowie okazali posłuszeństwo słowu i podjęli dzieło głoszenia i nauczania (Dz 4:31; 8:4, 14; 13:7, 44; 15:36; 18:11; 19:10). Dzięki temu „słowo Boże dalej rosło, a liczba uczniów w Jerozolimie bardzo się pomnażała” (Dz 6:7; 11:1; 12:24; 13:5, 49; 19:20).

Apostołowie i ich towarzysze — w przeciwieństwie do fałszywych pasterzy — nie byli wędrownymi handlarzami świętych Pism. Głosili czyste, niesfałszowane orędzie Boże (2Ko 2:17; 4:2). Apostoł Paweł nakazał Tymoteuszowi: „Rób wszystko, co możesz, by się stawić przed Bogiem jako godny uznania, jako pracownik nie mający się czego wstydzić, poprawnie władający słowem prawdy”. Nieco dalej dodał: „Głoś słowo, czyń to pilnie w porze sprzyjającej, w porze uciążliwej” (2Tm 2:15; 4:2). A chrześcijańskim żonom zalecił, aby zważały na swe postępki, „tak by o słowie Bożym nie mówiono obelżywie” (Tyt 2:5).

Odkąd w ogrodzie Eden Szatan zakwestionował to, co powiedział Bóg, słowo Boże ma licznych przeciwników pozostających pod wpływem Diabła. Za trzymanie się tego słowa wiele ludzi postradało życie, co zresztą zapowiadały proroctwa biblijne i potwierdziła historia (Obj 6:9). Ale historia niezbicie też poświadcza, że prześladowania nie zdołały położyć kresu głoszeniu słowa Bożego (Flp 1:12-14, 18; 2Tm 2:9).

Potęga słowa i ducha Bożego. Słowo Boże oddziałuje z ogromną mocą na tych, którzy go słuchają. Oznacza dla nich życie. Na pustkowiu Bóg wykazał Izraelitom, że „nie samym chlebem żyje człowiek, lecz człowiek żyje każdą wypowiedzią z ust Jehowy” (Pwt 8:3; Mt 4:4), będącą „słowem życia” (Flp 2:16). Jezus, przekazując słowa Boże, oznajmił: „Wypowiedzi [rémata], które ja do was wyrzekłem, są duchem i są życiem” (Jn 6:63).

Apostoł Paweł napisał, że „słowo [orędzie (lògos)] Boże jest żywe i oddziałuje z mocą, i jest ostrzejsze niż wszelki miecz obosieczny, i przenika aż do rozdzielenia duszy i ducha, a także stawów i ich szpiku, i jest zdolne rozeznać myśli i zamiary serca” (Heb 4:12). Dociera do serca i wyjawia, czy ktoś rzeczywiście trzyma się w życiu zbożnych zasad (1Ko 14:23-25).

Ponadto słowo Boże jest prawdą; potrafi ‛uświęcić’ człowieka, uzdatniając go do służby dla Boga (Jn 17:17). Może przysporzyć mądrości i szczęścia, a także wykonać wszystko, z czym On je posyła (Ps 19:7-9; Iz 55:10, 11). Jest w stanie całkowicie wyposażyć do wszelkiego dobrego dzieła i przygotować do pokonania niegodziwca (2Tm 3:16, 17; por. 1Jn 2:14).

O działalności kaznodziejskiej Jezusa powiedziano: „Bóg go namaścił duchem świętym i mocą, a on szedł przez kraj, czyniąc dobro i uzdrawiając wszystkich ciemiężonych przez Diabła; albowiem był z nim Bóg” (Dz 10:38). Apostoł Paweł nawracał różne osoby, również pogan, ale jego starania „nie polegały na przekonujących słowach [ludzkiej] mądrości, lecz na przejawach ducha i mocy” (1Ko 2:4). Orędzie, które głosił pod wpływem ducha świętego, opierało się na Słowie Bożym, na Pismach, i dlatego oddziaływało z mocą, pobudzając słuchaczy do nawrócenia. Zborowi w Tesalonice oznajmił: „Dobra nowina, którą głosimy, nie dotarła do was przez samą tylko mowę, lecz także przez moc i ducha świętego, i głębokie przekonanie” (1Ts 1:5).

Jan Chrzciciel przyszedł „z duchem i mocą Eliasza”. Miał „ducha” Eliasza, czyli podobną energię i siłę. I tak samo pozostawał pod wpływem ducha Jehowy, toteż wypowiadał słowa Boże, które oddziaływały na ludzi z ogromną mocą. Potrafił skutecznie „zawrócić serca ojców ku dzieciom, a nieposłusznych ku praktycznej mądrości prawych, żeby przygotować Jehowie lud przysposobiony” (Łk 1:17).

Nie wolno więc nie doceniać dobrej nowiny ze Słowa Bożego, Biblii. Orędzie zawarte w tej Księdze jest potężniejsze niż wszelkie słowa wymyślone lub wypowiedziane przez człowieka. Starożytnych Berejczyków pochwalono za to, że ‛starannie badali Pisma’, aby się przekonać, czy nauki jednego z apostołów były zgodne z prawdą (Dz 17:11). Słudzy Boga, którzy głoszą orędzie z Jego potężnie oddziałującego Słowa, są pokrzepiani i wspierani „mocą ducha świętego” (Rz 15:13, 19).

„Słowo” jako tytuł. W Chrześcijańskich Pismach Greckich określenie „Słowo” (gr. ho Lògos) występuje też w charakterze tytułu (Jn 1:1, 14; Obj 19:13). Apostoł Jan wykazał, że tytuł ten przysługiwał Jezusowi, i to nie tylko podczas jego służby na ziemi, gdy był doskonałym człowiekiem, ale także w jego duchowym bycie przedludzkim i po wyniesieniu do chwały niebiańskiej.

„Słowo był bogiem”. Mówiąc o przedludzkim bycie Syna, Jan oznajmił: „Na początku był Słowo, a Słowo był u Boga i Słowo był bogiem” (Jn 1:1, NŚ). W Biblii warszawskiej powiedziano: „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, a Bogiem było Słowo” (podobnie w BT). Tłumaczenie to zdaje się stawiać znak równości między Słowem a Bogiem Wszechmocnym, podczas gdy przytoczony wcześniej Przekład Nowego Świata nie pozwala na takie utożsamienie, choć wskazuje, że chodzi o kogoś potężnego, boskiego. (Nawet starożytnych sędziów izraelskich, którzy dysponowali wielką władzą, nazwano „bogami”; Ps 82:6; Jn 10:34, 35). W tekście greckim omawianego wersetu odpowiednik słowa „Bóg” za pierwszym razem jest poprzedzony rodzajnikiem ho, a za drugim razem występuje w formie bezrodzajnikowej.

W wyrobieniu sobie właściwego poglądu na tę sprawę pomagają inne przekłady. W interlinearnym przekładzie The Emphatic Diaglott bezpośrednio pod tekstem greckim umieszczono tłumaczenie dosłowne: „Na początku było Słowo i Słowo było u Boga, i Słowo było bogiem”. W dołączonym obok dodatkowym tłumaczeniu za pierwszym razem wyraz „Bóg” zapisano kapitalikami z wyróżnioną pierwszą literą, a za drugim razem rozpoczęto wielką literą, a dalej użyto zwykłej czcionki: „Na Początku był LOGOS, a LOGOS był u BOGA, i LOGOS był Bogiem”.

Oba brzmienia uwypuklają okoliczność, że Jezus jako Syn Boży, którym Bóg posłużył się do stworzenia wszystkiego innego (Kol 1:15-20), w pewnym sensie istotnie jest „bogiem” — kimś potężnym, kto posiada wielką moc — ale nie jest Bogiem Wszechmocnym. Potwierdzają to kolejne przekłady. The New English Bible powiada: „I czym Bóg był, tym było Słowo”. Po grecku „Słowo” to Lògos, dlatego w przekładzie Moffatta czytamy: „Logos był boski”, a w An American Translation: „Słowo było boskie”. Podobnie oddali ten fragment niektórzy tłumacze niemieccy: Böhmer — „Było mocno związane z Bogiem, było wręcz bytem boskim”; Stage — „Słowo samo było bytem boskim”; Menge — „I Bogiem (= istotą boską) było Słowo”; Thimme — „Słowo miało naturę Boga”. Wszystkie te przekłady uwypuklają naturę Słowa, a nie jego tożsamość z Ojcem, Bogiem Wszechmocnym. Logos jako Syn Jehowy Boga istotnie odznacza się boskością, czyli boskimi cechami (Kol 2:9; por. 2Pt 1:4, gdzie „Boską naturę” obiecano współdziedzicom Chrystusa).

Profesor C. C. Torrey w The Four Gospels — A New Translation (wyd. 2, 1947) napisał: „Na początku był Słowo, a Słowo był u Boga i Słowo był bogiem. Kiedy był na początku u Boga, wszystko zostało stworzone poprzez niego; bez niego nie zaistniało żadne stworzenie” (Jn 1:1-3). Warto zauważyć, że Słowo nazwano tu „bogiem” (pisanym małą literą).

Słowo, czyli Lògos, jest jedyną istotą stworzoną bezpośrednio przez Boga, jest Jego jednorodzonym Synem. Najwyraźniej właśnie do tego bliskiego współpracownika Bóg powiedział: „Uczyńmy człowieka na nasz obraz, na nasze podobieństwo” (Rdz 1:26). Dlatego Jan napisał dalej: „Ten był na początku u Boga. Wszystko zaczęło istnieć przez niego, a bez niego nic nie zaczęło istnieć” (Jn 1:2, 3).

Inne wersety jasno ukazują, że Słowo był narzędziem Bożym, za którego pośrednictwem powołano do istnienia pozostałe stworzenia. „Jest jeden Bóg, Ojciec, z którego jest wszystko, (...) i jeden jest Pan, Jezus Chrystus, przez którego jest wszystko” (1Ko 8:6). Syn Boży, Słowo, to „początek stworzenia Bożego”, przedstawiony też jako „pierworodny wszelkiego stworzenia; bo za jego pośrednictwem zostało stworzone wszystko inne w niebiosach i na ziemi” (Obj 3:14; Kol 1:15, 16).

Służba na ziemi i wyniesienie do chwały niebiańskiej. W stosownym czasie dokonała się pewna zmiana. Jan wyjaśnia: „A Słowo stał się ciałem i przebywał wśród nas [jako Pan Jezus Chrystus], i widzieliśmy chwałę jego, chwałę, jaka się od ojca należy jednorodzonemu synowi” (Jn 1:14). Kiedy się stał ciałem, naoczni świadkowie na ziemi mogli go widzieć, słyszeć i dotykać. W ten sposób ludzie z krwi i kości uzyskali możliwość bezpośredniego obcowania ze „słowem życia”, opisanym przez Jana następująco: „To, co było od początku, co usłyszeliśmy, co ujrzeliśmy na własne oczy, czemu się uważnie przypatrywaliśmy i czego dotykały nasze ręce” (1Jn 1:1-3).

Z Objawienia 19:11-16 wynika, iż wyniesiony do chwały Pan Jezus Chrystus w dalszym ciągu nosi tytuł „Słowo”. Jan mówi tam, że w wizji nieba ujrzał białego konia i siedzącego na nim jeźdźca, którego nazwano „Wiernym i Prawdziwym” oraz „Słowem Boga”. „A na swej szacie wierzchniej, mianowicie na udzie, ma napisane imię: Król królów i Pan panów”.

Dlaczego Syn Boży jest nazywany „Słowem”. Tytuł często nawiązuje do funkcji bądź zadań danej osoby. Na przykład w dawnej Abisynii istniał urząd zwany kal-hacé, co znaczyło „głos lub słowo króla”. James Bruce w relacji ze swych podróży z lat 1768-1773 tak opisywał obowiązki takiej osoby: kal-hacé stał pod zasłoniętym oknem, przez które mówił do niego niewidoczny z zewnątrz król. Urzędnik przekazywał usłyszane polecenia odpowiednim ludziom bądź grupom osób. W ten sposób był niejako słowem albo głosem władcy Abisynii (Travels to Discover the Source of the Nile, Londyn 1790, t. III, s. 265; t. IV, s. 76).

Warto też pamiętać, że Bóg uczynił Aarona „słowem”, inaczej „ustami” Mojżesza; powiedział: „On będzie za ciebie mówił do ludu; i będzie ci służył za usta, ty zaś będziesz mu służył za Boga” (Wj 4:16).

Podobnie pierworodny Syn Boży najwyraźniej był „ustami”, czyli rzecznikiem swego Ojca, wielkiego Króla Wieczności. Był Słowem Bożym, za którego pośrednictwem Stwórca przekazywał informacje i polecenia swym pozostałym synom — duchowym i człowieczym. Rozsądny wydaje się wniosek, że zanim Słowo przyszedł na ziemię jako Jezus, Bóg wielokrotnie posługiwał się nim jako anielskim narzędziem mówczym, gdy chciał się skontaktować z ludźmi (Rdz 16:7-11; 22:11; 31:11; Wj 3:2-5; Sdz 2:1-4; 6:11, 12; 13:3). Ponieważ o aniele, który prowadził Izraelitów przez pustkowie, Jehowa powiedział: „W nim jest moje imię”, również w tym wypadku mogło chodzić o Syna Bożego, czyli o Słowo (Wj 23:20-23; zob. JEZUS CHRYSTUS [Byt przedludzki]).

Podczas swej ziemskiej służby Jezus dalej usługiwał jako Słowo, a więc rzecznik swego Ojca, o czym świadczy jego wypowiedź: „Nie mówiłem sam z siebie, ale to Ojciec, który mnie posłał, dał mi przykazanie dotyczące wszystkiego, co mam powiedzieć i co mówić. (...) Dlatego wszystko, co mówię, mówię tak, jak mi powiedział Ojciec” (Jn 7:16, 17; 12:49, 50; 14:10).