Pierwsza Księga Samuela uwydatnia wagę posłuszeństwa
NIE DA się wprost przecenić znaczenia, jakie ma dla chrześcijan posłuszeństwo. Odnosi się to szczególnie do obowiązujących ich przykazań Bożych. Czyż wszystkie kłopoty, które gnębią świat, nie wynikły z nieposłuszeństwa naszych pierwszych rodziców wobec rozkazu Bożego, zabraniającego im jedzenia z drzewa poznania dobra i zła? Istotnie, kto chce się podobać Bogu, musi być Mu posłuszny. — Rodz. 2:16, 17; 3:1-19.
Księga 1. Samuela dobitnie uwypukla wartość posłuszeństwa. Zawiera nie tylko nakazy wzywające do posłuchu, lecz także unaocznia, jakie są jego owoce oraz do czego prowadzi nieposłuszeństwo.
Obie księgi Samuelowe stanowiły początkowo jedną całość (jeden zwój). Pierwsza z nich opisuje z górą sto lat dziejów Izraela. Podejmuje swój wątek od okresu bezpośrednio poprzedzającego narodziny Samuela, ostatniego spośród sędziów, i doprowadza go do śmierci Saula, pierwszego króla izraelskiego. Najbardziej przełomowym wydarzeniem historycznym, o jakim donosi, jest właśnie zmiana ustroju w Izraelu, przejście z rządów sędziów na monarchię. Na czoło wysuwają się w niej trzy postacie: prorok Samuel, król Saul i Dawid. Opowiada kolejno: (1) o Samuelu i jego działalności sędziowskiej; (2) o początkach królowania Saula; (3) o bohaterskich czynach Dawida, prześladowaniach, jakie spotkały go ze strony Saula, i o samobójstwie tego ostatniego popełnionym na polu walki.
Zrodziło się wiele przypuszczeń na temat tego, kto napisał Księgę 1. Samuela. Jednakże u tych, którzy wierzą, że Biblia jest natchnionym Słowem Bożym, nie budzi żadnych wątpliwości wypowiedź z Księgi 1 Kronik 29:29: „A dzieje króla Dawida pierwsze i ostatnie były już spisane w Dziejach Samuela ‛Widzącego’, w Dziejach Natana Proroka i w Dziejach Gada ‛Widzącego’”. Znaczy to, że prorok Samuel opisał wszystko, co się rozegrało do jego śmierci, o której donosi Księga 1 Samuela 25:1, resztę zaś spisali Natan i Gad. Taki też pogląd reprezentowali starożytni uczeni żydowscy, a potem większość przedstawicieli wczesnego chrystianizmu.
A co można powiedzieć o prawdziwości, czyli autentyczności wydarzeń opisanych w tej księdze? Do wielu z nich nawiązano w Psalmach oraz w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Promieniująca z niej szczerość i obiektywizm są wyraźnym świadectwem prawdy. Archeologia również potwierdza ścisłość pewnych relacji z omawianej księgi.
Ponadto narzuca się spostrzeżenie, że wagę wiarogodności ksiąg Samuela podnosi ich wybitna wartość literacka. Znany autorytet w zakresie języka hebrajskiego powiada: „Księga Samuela zawiera szereg najwyborniejszych przykładów hebrajskiej prozy biblijnej. (...) Jak to na ogół bywa w dobrej hebrajszczyźnie, osiąga ona maksymalną siłę wyrazu przy użyciu minimalnej liczby słów. Opowiadania jej są arcydziełami literatury historycznej”. Umiejętności takich można się spodziewać właśnie u Samuela, który od najwcześniejszych lat — wkrótce po odstawieniu od piersi — zaczął przysłuchiwać się w przybytku czytaniu świętych Pism. Prorocy Natan i Gad zapewne starali się naśladować jego styl.
SAMUEL — SĘDZIA I PROROK
Pierwsza Księga Samuela na wstępie donosi o pewnej niewieście imieniem Anna, zmartwionej swoją bezdzietnością. Przyszedłszy do przybytku w Szilo, podczas modlitwy ślubuje Bogu, że jeśli urodzi syna, odda go na służbę Jehowie. Bóg wysłuchuje jej modlitwę. Anna daje dziecku na imię Samuel, co znaczy „Imię Boże”. Zaraz po odstawieniu go od piersi — najprawdopodobniej w wieku od trzech do pięciu lat — przyprowadza syna do Szilo, aby tam podjął służbę. Za posłuszeństwo wobec przykazania Bożego z Księgi Powtórzonego Prawa 23:24, wymagającego dochowania ślubów otrzymuje ona wspaniałą nagrodę. Niewątpliwie przeżywa wielką radość, widząc, jak Samuel wyrasta na mężnego sługę Boga Jehowy! — 1 Sam. 1:1 do 2:11.
Dwaj synowie arcykapłana Helego przejawiają całkiem odmienne usposobienie. Mimo że pełnią funkcję kapłanów w przybytku, skandalicznie lekceważą prawa Boże, dotyczące służby kapłańskiej, oraz prowadzą się rażąco niemoralnie. Wprawdzie Heli ich beszta, ale nie zwracają na to uwagi. Postępowanie ich do tego stopnia nie podoba się Jehowie, że zapowiada ukaranie domu Helego, a wiadomość o tym przekazuje za pośrednictwem młodego Samuela. Do wykonania wyroku Jehowa używa Filistynów, którzy zadają klęskę Izraelitom. Podczas bitwy tracą życie synowie Helego, ponadto Filistyni zagarniają świętą Arkę Przymierza, którą Izraelici przynieśli na linie frontu w nadziei, że jakimś magicznym oddziaływaniem zapewni im zwycięstwo. Na wieść o utracie Arki arcykapłan Heli, już w zaawansowanym wieku, o znacznej tuszy i niewidomy, pada ze stołka do tyłu i łamie sobie kark. — 1 Sam. 2:12 do 4:22.
Ale nie jest wolą Jehowy, by Arka pozostała u Filistynów. Całą serią plag Bóg zmusza ich do odesłania jej Izraelitom.
Osiągnąwszy wiek męski, Samuel usługuje w charakterze kapłana i sędziego Izraela. Kiedy władcy filistyńscy sprzymierzają się, aby wspólnie wyruszyć na następną wojnę, Samuel błaga Jehowę o pomoc i w rezultacie Izraelici odnoszą nad swymi wrogami walne zwycięstwo. Samuel „corocznie odbywał podróż do Betel, Gilgal i Mispa, sprawując sądy nad Izraelem”. — 1 Sam. 5:1 do 7:17.
SAUL, PIERWSZY KRÓL IZRAELA
Dla nikogo nie ulegało wątpliwości, że Samuel posłusznie przestrzega przykazań Bożych i dlatego cieszy się błogosławieństwem, ale z jego synami sprawa przedstawiała się inaczej. „Szukali własnych korzyści, przyjmowali podarunki, wypaczali prawo”. Lud izraelski skorzystał z tej sytuacji, by prosić o ustanowienie króla, który by nad nim panował. Powodowała nim również obawa przed napaścią ze strony otaczających narodów. Prośbę tę Samuel odczuł jako dotkliwy cios. Ale Bóg zapewnił go, że upominający się o człowieczego króla odrzucają nie tyle Samuela, ile samego Boga, będącego dotąd ich jedynym Władcą. Samuel ostrzega ich, jak wielkim brzemieniem będzie dla nich król, lecz oni obstają przy swoim zdaniu. Chcą się upodobnić do okolicznych ludów. Jehowa dał wyraz swemu niezadowoleniu z ich decyzji, wywołując burzę z piorunami nie spotykaną w danej porze roku. Mimo to nie odwrócił się od swego ludu. Wybrał na króla skromnego Saula, o głowę i ramiona przewyższającego swych rodaków i mającego prawdziwie królewski wygląd. Samuel namaścił Saula najpierw prywatnie, a później publicznie, jak również ogłosił go królem nad całym Izraelem. — 1 Sam. 8:1 do 10:27.
Saul z początku pokazał się zdolnym królem. Zebrał siły zbrojne Izraela i poraził Ammonitów, którzy postawili sadystyczne warunki kapitulacji mieszkańcom oblężonego miasta Jabesz. W tym okresie Samuel wygłasza niejako przemówienie pożegnalne. Przypomina swemu ludowi, jak sprawiedliwie i uczciwie sądził Izraela po wszystkie dni swego życia, a prócz tego wielokrotnie nawołuje lud do bojaźni przed Jehową i wiernego służenia Jemu. — 1 Sam. 11:1 do 12:25.
Potem jednak król Saul pozwala sobie na nieposłuszeństwo wobec przykazań Bożych i popełnia szereg poważnych błędów. Powstaje groźna sytuacja: Filistyni ze znacznymi siłami szykują się do napaści. Saulowi kazano czekać na Samuela, który chciał złożyć ofiary i wybłagać przez to pomoc u Jehowy. Ponieważ przybycie Samuela się odwleka, a położenie wydaje się krytyczne, Saul w swej zarozumiałości narusza rozkaz czekania i zabiera się do złożenia całopaleń oraz ofiar wspólnoty. Zaledwie skończył, zjawia się Samuel. Ze względu na niecierpliwość wynikającą z pychy Jehowa dyskwalifikuje Saula jako króla: „Nie zachowałeś bowiem tego, co ci Jahwe polecił”. — 1 Sam. 13:1-23.
Saul popełnia kolejny błąd, nie wywiązując się z polecenia Jehowy, aby bez reszty wytracić Amalekitów. Setki lat wcześniej lud ten dokonał nikczemnej napaści na pozostających w tyle Izraelitów, zmęczonych i wyczerpanych marszem przez pustynię (Powt. Pr. 25:17-19). Ponieważ Saul i jego wojsko zachowują przy życiu najokazalsze zwierzęta ze stad amalekickich oraz króla Agaga, więc Samuel oznajmia mu: „Czyż milsze są dla Jahwe całopalenia i ofiary krwawe od posłuszeństwa głosowi Jahwe? Właśnie lepsze posłuszeństwo niż ofiary (...). Ponieważ wzgardziłeś nakazem Jahwe, odrzucił cię On jako króla”. Później już Samuel nie spotkał się więcej z Saulem, chociaż bardzo nad nim ubolewał. — 1 Sam. 15:1-35.
Wkrótce potem Jehowa posyła Samuela do domu Jessego, aby namaścił jego najmłodszego syna Dawida na kolejnego króla Izraela. Teraz duch Jehowy opuszcza Saula, który przez to raz po raz popada w depresję psychiczną. Będąc znakomitym harfistą, Dawid zostaje powołany do grania przed królem Saulem, aby tym przynosić mu ulgę. Następnie dowiadujemy się, jak Dawid jednym jedynym kamieniem z procy zabija butnego olbrzyma filistyńskiego imieniem Goliat. Niezłomną wiarą i gorliwością dla imienia Jehowy zjednuje sobie Dawid przychylność syna Saulowego, Jonatana — do tego stopnia, że „pokochał go Jonatan tak jak samego siebie” (1 Sam. 18:1). Chociaż wszystko wskazuje na to, że właśnie Dawid, a nie Jonatan będzie następnym królem izraelskim, syn Saula nie zrywa więzów wiernej przyjaźni z Dawidem i staje po jego stronie nawet z narażeniem własnego życia.
Dawid odnosi takie sukcesy w walkach, że Izraelitki śpiewają: „Pobił Saul tysiące, a Dawid dziesiątki tysięcy”. Napełnia to Saula zazdrością, która przeradza się w niepohamowaną pasję; naczelne miejsce w jego życiu zaczynają zajmować próby pozbycia się Dawida za wszelką cenę. Będąc już tropionym niczym dzikie zwierzę, Dawid ma dwie sposobności zabicia Saula, ale wzbrania się przed ‛podniesieniem ręki na pomazańca Jahwe’. — 1 Sam. 18:1 do 24:23; 26:1-25.
Do zbiegłego Dawida przyłączają się inni pokrzywdzeni Izraelici; uważani są wspólnie za gromadę ludzi wyjętych spod prawa. Ale oni chronią rolników i ich stada przed grabieżcami. Dlatego też Dawid prosi o wynagrodzenie Nabala, bogatego właściciela owiec, który jednak bezczelnie odprawia przybyłych do niego posłów. Dawid poprzysięga, że go za to surowo ukarze. Tymczasem żona Nabala, zorientowawszy się w sytuacji i obawiając się najgorszego, szybko podejmuje kroki, aby ułagodzić Dawida hojnymi darami. Po jakimś czasie Nabal nagle umiera, Dawid proponuje jej małżeństwo, a ona chętnie wyraża zgodę. — 1 Sam. 25:1-42.
Kiedy Filistyni znów się organizują do najazdu, król Saul daremnie szuka kierownictwa Jehowy. Duch Jehowy odstąpił od niego. Modlitwy Saula pozostają bez odpowiedzi, a także kapłani nie mają mu nic do przekazania od Jehowy. Z rozpaczy zwraca się po radę do medium spirytystycznego. Dowiaduje się samych złych wieści. Ostatnia bitwa Saula przeradza się w straszliwą klęskę Izraelitów; ginie jego syn Jonatan, a on sam, śmiertelnie ranny, popełnia samobójstwo. — 1 Sam. 28:1 do 31:13.
Omówiona księga Samuela bezsprzecznie wchodzi w skład tego, co niegdyś napisano „dla naszego pouczenia”. Jest ‛pożyteczna do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości, żebyśmy byli doskonale przysposobieni do każdego dobrego czynu’. W szczególności uwydatnia wagę posłuszeństwa i zgubne skutki nieposłuszeństwa. — Rzym. 15:4; 2 Tym. 3:16, 17.