Co to jest czas?

KTÓRA godzina? Jakże często o to pytasz! Może nawet w trakcie czytania tej stronicy odczuwasz potrzebę spojrzenia na zegarek. A dlaczego? Ponieważ człowiek w pełni zdaje sobie sprawę z upływu czasu i wręcz nie może się obejść bez tej świadomości (Ps. 90:12; Kazn. 3:11).

Dzień w dzień większość z nas musi uwzględniać to zjawisko. Idziemy spać, wstajemy, spożywamy posiłki, pracujemy i bawimy się nie zawsze wtedy, kiedy mamy na to ochotę, lecz raczej w porze wyznaczonej przez wskazówki zegara. Ciekawe też, że spoglądając na zegarek nie tyle chcemy wiedzieć, która godzina, ile sprawdzić, jak dużo czasu nam zostało, by zrobić to lub tamto.

Wydaje się, iż wszystkie twory żywe są wyposażone w jakiś wewnętrzny zegar. Na przykład w organizmach wielu roślin i zwierząt zachodzą skomplikowane procesy odmierzania czasu, decydujące o porze kwitnienia lub wędrówek. Bez udziału naszej świadomości zegary biologiczne regulują też wydzielanie pewnych substancji chemicznych w naszym ustroju i sterują jego czynnością. Czy nie przywodzi to na myśl przysłowia: „Wszystko ma swój czas”? (Kazn. 3:1, Nowy Przekład).

Jak byś wyjaśnił pojęcie czasu? Niektórzy powiedzieliby, że jest to pewien sposób odbierania rzeczywistości albo odstęp między zdarzeniami. A zatem gdyby nic się nie działo, nie byłoby też czasu. Mimo to sformułowanie jakiejś definicji wydaje się tu równie kłopotliwe, jak wytłumaczenie, czym jest przestrzeń kosmiczna. Niemniej jednak znamy pewne aspekty tego zagadnienia.

CO WIADOMO O CZASIE?

Wiemy, jak płynie czas — naprzód. Ma jeden kierunek. Przeszłość minęła i nigdy się nie powtórzy. Nasze błędy, a także osiągnięcia, wyżłobiły już ślad na dotychczasowej drodze naszego życia. Zawsze otacza nas teraźniejszość, a zdążamy ku przyszłości, ale nigdy nie możemy się cofnąć, by naprawić nasze uchybienia. Widać stąd, jak ważne jest podejmowanie w porę słusznych decyzji, dzięki którym zamiast zwichnąć sobie przyszłość, będzie można doznawać w niej zadowolenia (Prz. 3:1, 2).

Wiemy, jak mierzyć czas. W odległej przeszłości człowiek zadowalał się rejestrowaniem jego biegu przez słońce, księżyc i gwiazdy. Dla wielu ludzi wschód słońca wyznaczał chwilę przystąpienia do pracy, a jego zachód — godzinę udania się na spoczynek.

W miarę różnicowania się społeczeństwa i coraz częstszego przenoszenia się ludzi z miejsca na miejsce wzrosło też zainteresowanie mierzeniem czasu. Pomysłowość człowieka w tym względzie zaobfitowała nad podziw, czego dowodzą takie wynalazki, jak zegar słoneczny, zegary ogniowe (na przykład palące się świece), klepsydra, zegar mechaniczny, a obecnie zegar atomowy. Wszystkie te przyrządy mierzą bieg niewidzialnego strumienia zwanego czasem. Wskutek obsesyjnego dążenia wielu ludzi do dokonywania w tej dziedzinie coraz precyzyjniejszych pomiarów społeczeństwo, w którym przywiązywano wagę do pracy, przekształciło się w takie, gdzie najbardziej liczy się czas.

Dlaczego jednak raz wydaje się, że czas biegnie zbyt szybko, kiedy indziej zaś, że wlecze się bez końca? Dzieje się tak dlatego, że można go mierzyć wydarzeniami. Okres bezczynności jest na pozór dłuższy niż ten, w którym jesteśmy zajęci, a im bardziej nas interesuje to, co robimy, tym szybciej wydają się posuwać wskazówki zegara. I odwrotnie, jeżeli jakieś zajęcie nas nudzi, odnosimy wrażenie, że czas płynie zbyt wolno. Czy musiałeś kiedyś siedzieć i na kogoś czekać? Godzina strawiona na tej jednej czynności zdaje się nie mieć końca. Przypuśćmy jednak, że w ciągu tej samej godziny masz po kolei wykonać szereg prac, jakich wymaga przygotowanie posiłku dla niespodziewanych gości (obrać ziemniaki, włożyć pieczeń do piekarnika, ugotować jarzyny, nakryć do stołu, szybko odkurzyć mieszkanie i samemu się przygotować do wizyty). Będziesz wtedy pod wrażeniem, że godzina mija lotem błyskawicy, a to dlatego, że wypełnia ją mnóstwo spraw.

Świadomość przeszłości, teraźniejszości i przyszłości odróżnia nas od zwierząt. Żyją one stale teraźniejszością, podczas gdy człowiek, choć również w niej żyje, potrafi w przewidywaniu przyszłych potrzeb czerpać z tego, co ma już za sobą. A kiedy z biegiem lat przybywa nam doświadczenia, zaczynamy odnosić wrażenie, że czas płynie szybciej. Czy zatem w miarę starzenia się i bolesnego uświadamiania sobie faktu, iż podlegamy śmierci, nie powinniśmy się głębiej zastanawiać nad życiem i nad tym, jak z niego korzystamy? (Ps. 90:10).

Jakże trafnie ocenił to poeta Henry Austin Dobson:

„Czas mija, mówisz? Ależ skąd!

On trwa. My odchodzimy stąd”.

Ale czy zawsze musi tak być? Otóż nie, jeśli rzeczywiście zdajemy sobie sprawę z tego, co to jest „czas”. Człowiek potrafi go liczyć, snuć na jego temat różne teorie i precyzyjnie go mierzyć. Czy jednak wie, czym jest czas z punktu widzenia Boga? I gdzie się znajdujemy, biorąc pod uwagę Jego plan wydarzeń?