Dlaczego doszło do tragedii w Masadzie?
„DAWNO temu, waleczni mężowie, powzięliśmy postanowienie, że nie będziemy służyć ani Rzymianom, ani nikomu innemu prócz samego Boga. (...) Dopóki te ręce pozostają jeszcze wolne i dzierżą miecz, (...) zgińmy nie jako niewolnicy naszych nieprzyjaciół, lecz razem z dziećmi i żonami rozstańmy się z życiem jako ludzie wolni”.
Te słowa desperackiej zachęty padły podobno z ust Eleazara, syna Jaira (Ben Jaira), przemawiającego do obrońców Masady. Zanotował je w I wieku dziejopisarz Józef Flawiusz w dziele zatytułowanym Wojna żydowska.a Dlaczego wspomniany przywódca wezwał swoich rodaków do popełnienia zbiorowego mordu, a potem samobójstwa, czynów zabronionych przecież w prawie Bożym? (Wyjścia 20:13). A co ważniejsze, jak znajomość tła tego wydarzenia może ci dopomóc w przetrwaniu pośród dzisiejszego świata pełnego przemocy?
Sykaryjczycy z Masady
Zanim w roku 66 wybuchło powstanie żydowskie, w Masadzie — fortecy na wzgórzu w pobliżu Morza Martwego — stacjonował garnizon rzymski. Chociaż było to miejsce odosobnione, Herod Wielki kazał tu wznieść piękny pałac zimowy. Zbudował też system zaopatrywania w wodę, co nawet pozwalało zażywać gorących kąpieli. Większe znaczenie miał jednak ukryty arsenał, gdzie podczas okupacji rzymskiej przechowywano mnóstwo broni. Odkąd w Palestynie zawrzało przeciw Rzymowi, zachodziło niebezpieczeństwo, że zbrojownia wpadnie w ręce żydowskich powstańców. Byli wśród nich sykaryjczycy — skrytobójcy używający sztyletów, wspomniani też w Biblii jako uczestnicy pewnej rewolty (Dzieje Apostolskie 21:38, Biblia Tysiąclecia, wyd. II).
W roku 66 sykaryjczycy rzeczywiście zawładnęli Masadą. Wyposażeni w nowo zdobyty oręż ruszyli do Jeruzalem, aby wesprzeć bunt przeciw Rzymianom. Wycięciem garnizonów w Masadzie i Jeruzalem powstańcy ściągnęli na swych krajanów gniew groźnego imperium. Jeszcze w tym samym roku dwunasty legion pod dowództwem Cestiusza Gallusa wkroczył do Judei i rozłożył się obozem pod Jeruzalem. Szturmując miasto ze wszystkich stron, Rzymianie posunęli się tak daleko, że od północy nawet podkopali fundamenty świątyni. Z nie wyjaśnionych powodów Gallus nakazał odwrót i wycofał swe oddziały z Judei. „Gdyby on choćby trochę dłużej wytrwał przy obleganiu, byłby niechybnie miasto zajął” — napisał Józef Flawiusz, naoczny świadek tych wydarzeń.
Ale Rzymianie nie dali za wygraną. Po czterech latach pod wodzą Tytusa wyruszyły na Jeruzalem aż cztery legiony.b Tym razem całe miasto zostało zburzone i w Judei znów nastały żelazne rządy Rzymu. Ostała się tylko Masada.
Zdecydowani zgnieść ten ostatni punkt oporu, Rzymianie otoczyli twierdzę grubym wałem z kamieni i zbudowali dookoła osiem obozów zabezpieczonych kamiennym murem. Na koniec wykonali nasyp ziemny prowadzący aż na szczyt — pochylnię o długości 197 metrów i wysokości 55 metrów! Tam ustawili wieżę oblężniczą i taran, by zrobić wyłom. Wtargnięcie wojsk rzymskich i zdobycie tej ostatniej fortecy judejskiej było już tylko kwestią czasu!
Wyraźne zarysy obozów rzymskich, wału oblężniczego okalającego twierdzę i ogromnego nasypu milcząco składają dziś świadectwo o tym, jak powstanie żydowskie dobiegło końca. Intensywne prace archeologiczne w Masadzie zakończyły się w roku 1965. Na temat wykopanych znalezisk The New Encyclopædia Britannica (1987) podaje: „Jedyne do owego czasu szczegółowe źródło do badania dziejów Masady — opisy podane przez rzymsko-żydowskiego historyka Józefa Flawiusza — okazało się niezwykle dokładne”.
A jak sykaryjczycy, wobec nieuchronnego przełamania murów przez Rzymian, przyjęli zachęty Eleazara, syna Jaira, do samobójstwa? Józef Flawiusz donosi: „Wszyscy zabijali po kolei swoich najbliższych (...); następnie wybrali losem spomiędzy siebie dziesięciu, którzy mieli być zabójcami wszystkich. Potem każdy kładł się obok rozciągniętych ciał żony i dzieci i objąwszy je ramionami, nadstawiał ochoczo gardło pod ciosy tych, którzy spełniali tę nieszczęsną przysługę.c Ci zaś bez wahania wszystkich pozabijali i to samo prawo losu ustalili dla siebie samych. (...) Jednakże w podziemiu (...) ukrywała się staruszka oraz pewna krewna Eleazara (...). Liczba ofiar łącznie z kobietami i dziećmi wyniosła dziewięćset sześćdziesiąt”.
Dlaczego powstanie żydowskie skończyło się tak tragicznie? Czy miało to jakiś związek z życiem i śmiercią Jezusa z Nazaretu?
[Przypisy]
a Powyższy cytat podano w przekładzie J. Radożyckiego.
b Archeolodzy znaleźli w Masadzie setki monet z hebrajskimi napisami upamiętniającymi powstanie, na przykład: „Za wolność Syjonu”, „Święte Jeruzalem”. W książce Masada dr Yigael Yadin wyjaśnia: „Odkryte przez nas monety szeklowe pochodzą ze wszystkich lat powstania, od pierwszego roku do bardzo nielicznych z roku piątego, ostatniego, w którym jeszcze je wybijano, odpowiednika roku 70 n.e., kiedy to zburzono Świątynię Jeruzalemską” (zob. ilustrację u góry).
c W strategicznym punkcie przy jednej z bram Masady znaleziono 11 kawałków ceramiki; na każdym widnieje krótki hebrajski przydomek. Zdaniem niektórych badaczy mogą to być wspomniane przez Flawiusza losy. Na jednym z nich wyryto słowa: „Ben Jair”, co znaczy: „syn Jaira”. „Odkrycie losów przez Yadina, w tym jednego z imieniem Ben Jair, jest osobliwym potwierdzeniem sprawozdania Józefa Flawiusza” — oświadcza Louis Feldman w dziele Josephus and Modern Scholarship (Józef Flawiusz a humanistyka współczesna).
[Ilustracja na stronie 1]
Czy Masada stanowiła dowód przyjścia Mesjasza?
[Ilustracja na stronie 4]
Moneta żydowska z 67 roku ze wzmianką o „Roku 2” wojny z Rzymem
[Prawa własności]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.