Rozpoznanie tożsamości ducha świętego
CZY wiedziałeś o tym, iż na życie każdego z nas ma wpływ duch święty? Czy zdawałeś sobie sprawę, że i u ciebie może on dokonać ogromnych zmian na lepsze? Może jesteś tym zaskoczony. Może nawet zapytasz: Kim albo czym jest duch święty?
Jeżeli wyznajesz którąś z religii chrześcijaństwa, to zapewne byłeś już świadkiem, jak duchowny chrzci niemowlę „w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego” (Mateusza 28:19, Bw). Większość księży pytanych o tożsamość ducha świętego szybko odpowiada: Duch święty to trzecia osoba Trójcy, równa we wszystkim Bogu Ojcu i Panu Jezusowi Chrystusowi.
Jednakże w pierwszych wiekach naszej ery takiego poglądu nie wyznawano. Na przykład w roku 381, a więc po upływie mniej więcej trzech stuleci od śmierci apostołów Jezusa Chrystusa, Grzegorz z Nazjanzu napisał: „Jedni sądzą, że [duch święty] jest mocą (energeia), drudzy, że jest stworzeniem, jeszcze inni, że jest Bogiem, a pozostałym trudno się na coś zdecydować”.
Obecnie większość kościołów chrześcijaństwa zgadza się z trynitarskim poglądem na ducha świętego. Ale czy jest on zgodny z Biblią? A może jest oparty wyłącznie na tradycji? Pismo Święte nigdzie nie wspomina o duchu świętym w taki sposób, w jaki mówi o Bogu albo o Jezusie. Na przykład wcale nie podaje, jakoby duch święty miał jakieś imię.
Czy nie jest to tylko drugorzędny szczegół? Nie, gdyż imiona odgrywają w Biblii doniosłą rolę. Bóg podkreślił, że Jego imię jest ważne, gdy oznajmił: „Ja jestem Jehowa. Takie jest moje imię; i nikomu innemu nie dam mojej chwały ani sławy mej rytym wizerunkom” (Izajasza 42:8). Znaczenie imienia Jezusa Chrystusa uwypuklono jeszcze przed jego narodzinami, gdy anioł powiedział do Marii: „Nadasz mu imię Jezus” (Łukasza 1:31, Bw). Jeśli imiona Ojca i Syna są tak ważne, to dlaczego duch święty jest bezimienny? Już choćby z tego względu warto się zastanowić, czy duch naprawdę jest równy Ojcu i Synowi.
Biblia a duch święty
W Pismach Hebrajskich, nazywanych też „Starym Testamentem”, występują wzmianki o „świętym duchu” i ‛moim [Bożym] Duchu’ (Psalm 51:13, BT; Joela 3:1, 2, BT). Wynika z nich, że duch święty może napełnić osobę, spocząć na niej lub nią zawładnąć (Wyjścia 31:3; Sędziów 3:10; 6:34). Można wziąć od kogoś część tego ducha i przekazać ją drugiej osobie (Liczb 11:17, 25). Duch święty może też opanować człowieka, umożliwiając mu dokonywanie nadludzkich czynów (Sędziów 14:6; 1 Samuela 10:6).
Do jakiego logicznego wniosku prowadzą te wypowiedzi? Z całą pewnością nie wynika z nich, jakoby duch święty był osobą. Czyż można wziąć z jednego człowieka część jakiejś osoby i dać ją innemu? Nic też nie wskazuje na to, by w czasie pobytu Jezusa na ziemi wierni Żydzi uważali ducha Bożego za osobę równą Ojcu. W żadnym razie go nie czcili. Przeciwnie, oddawali cześć wyłącznie Jehowie, którego sam Jezus nazywał swoim Ojcem i swoim Bogiem (Jana 20:17).
Podobnie jak „Stary Testament” również część Biblii nazywana Chrześcijańskimi Pismami Greckimi lub „Nowym Testamentem” podaje, że duch święty może kogoś ‛napełnić’ lub na nim ‛spoczywać’ (Dzieje Apostolskie 2:4, BT; Łukasza 2:25-27, BT). Duch święty bywał ‛dawany’, ‛wylewany’ i ‛rozdzielany’ (Łukasza 11:13; Dzieje Apostolskie 10:45; Hebrajczyków 2:4). W dniu Pięćdziesiątnicy 33 roku uczniowie otrzymali „nieco” z ducha Bożego (Dzieje Apostolskie 2:17). Biblia mówi też o chrzcie i namaszczeniu duchem świętym (Mateusza 3:11; Dzieje Apostolskie 1:5; 10:38).
Wypowiedzi te świadczą o tym, że duch święty nie jest osobą. Okoliczność, że bywa wymieniany obok innych rzeczowników nieosobowych, dodatkowo potwierdza ten wniosek. Czytamy na przykład, że Szczepan był „pełen wiary i ducha świętego” (Dzieje Apostolskie 6:5). A Paweł polecał siebie jako sługę Bożego „przez czystość, przez poznanie, przez wielkoduszność, przez życzliwość, przez ducha świętego, przez miłość wolną od obłudy” (2 Koryntian 6:4-6).
To prawda, że czasami Biblia nadaje duchowi świętemu cechy osobowe. Izajasz oświadczył, że pewni buntownicy ‛urazili świętego ducha Bożego’ (Izajasza 63:10). Paweł napisał, iż można go ‛zasmucić’ (Efezjan 4:30). A z niektórych wersetów wynika, że duch święty naucza, prowadzi, mówi i daje świadectwo (Jana 14:26; 16:13, 14; 1 Jana 5:7, 8). Ale Biblia personifikuje też inne rzeczy, takie jak mądrość, śmierć i grzech (Przysłów 1:20; Rzymian 5:17, 21). Stanowi to po prostu element żywej narracji.
Nieraz podobnie się wypowiadamy, że Biblia coś mówi lub czegoś naucza. Posługując się takimi zwrotami, bynajmniej nie chcemy dać do zrozumienia, jakoby była osobą. Przenośne zwroty występujące w Biblii tak samo nie oznaczają, że duch święty jest osobą.
Czym w takim razie jest duch święty? Nie jest osobą. Jest czynną mocą, którą Bóg posługuje się do spełniania swej woli (Rodzaju 1:2). Ale w jaki sposób duch święty wpływa na nasze życie? I jak każdy z nas może odnieść więcej pożytku z jego działania?