Panowanie nad sobą — dlaczego takie ważne?
„Dokładając ze swej strony wszelkich gorliwych starań, przydajcie do wiary waszej cnotę, do waszej cnoty poznanie, do waszego poznania panowanie nad sobą” (2 PIOTRA 1:5, 6).
1. Jaki godny uwagi przykład panowania nad swoim ciałem dał pewien mężczyzna w ubiegłym stuleciu?
JEDEN z najbardziej zdumiewających przykładów panowania nad swoim ciałem dał w drugiej połowie XIX wieku niejaki Charles Blondin. Wielokrotnie przeszedł nad wodospadem Niagara po blisko 340-metrowej linie zawieszonej 50 metrów nad wodą. Pierwszy raz dokonał tego w roku 1859. Później za każdym razem w inny sposób demonstrował swe umiejętności: szedł po linie z zawiązanymi oczami, w worku, na szczudłach, pchał taczkę albo niósł na plecach mężczyznę. W innym miejscu wykonał na szczudłach salto na linie zawieszonej 52 metry nad ziemią. Zachowanie równowagi w takiej sytuacji wymagało nadzwyczajnego opanowania. Za swój trud Blondin zyskał bogactwo i sławę.
2. W jakich jeszcze dziedzinach niezbędne jest panowanie nad swoim ciałem?
2 Wprawdzie niewielu osobom udałoby się choćby w części powtórzyć te wyczyny, wszyscy jednak rozumiemy, że panowanie nad swoim ciałem stanowi niezbędny warunek rozwijania umiejętności zawodowych lub sportowych. Na przykład opisując wirtuozerię nieżyjącego już słynnego pianisty Vladimira Horowitza, pewien muzyk oświadczył: „Fascynowała mnie atmosfera całkowitego opanowania (...), poczucie ujarzmienia jakiejś niewiarygodnej energii”. A w innym artykule na temat Horowitza wspomniano o „ośmiu dziesięcioleciach precyzyjnie kontrolowanego przebierania palcami”.
3. (a) Jakiego rodzaju opanowanie wymaga najwięcej wysiłku i jak bywa definiowane? (b) Co oznacza greckie słowo oddane w Biblii przez „panowanie nad sobą”?
3 Rozwinięcie takich umiejętności wymaga ogromnego wysiłku. Ale jeszcze ważniejsze i trudniejsze jest panowanie nad sobą. Definiuje się je jako „trzymanie na wodzy swoich odruchów, uczuć lub pragnień”. Grecki odpowiednik tego pojęcia, występujący w Liście 2 Piotra 1:6 oraz w innych księgach Chrześcijańskich Pism Greckich, oznacza „cechę charakterystyczną osoby panującej nad swymi pragnieniami i namiętnościami, a zwłaszcza nad żądzami zmysłowymi”. Osobiste opanowanie nazwano wręcz „szczytowym osiągnięciem człowieka”.
Dlaczego jest takie ważne
4. Jakie są smutne następstwa braku opanowania?
4 Jakże smutne są konsekwencje braku panowania nad sobą! Jest to przyczyną wielu bolączek dzisiejszego świata. Żyjemy w „dniach ostatnich” i widzimy, że faktycznie nastały „czasy krytyczne, trudne do zniesienia”. Ludzie tracą kontrolę nad swoim postępowaniem, nierzadko wskutek chciwości, której przejawem jest między innymi lubowanie się „bardziej w przyjemnościach niż w Bogu” (2 Tymoteusza 3:1-5). Tę przykrą prawdę dobitnie uzmysławia fakt, iż w minionym roku służbowym wykluczono ze społeczności zboru chrześcijańskiego ponad 40 000 osób, głównie za rażąco złe czyny. Ponadto wielu chrześcijan napomniano, najczęściej za niemoralność płciową, a powodem zawsze okazywał się brak panowania nad sobą. Wymowne jest też, że z tej samej przyczyny zaprzepaściło swoje przywileje sporo długoletnich starszych.
5. Jak można unaocznić znaczenie panowania nad sobą?
5 Znaczenie panowania nad sobą dobrze ilustruje przykład samochodu. Pojazd ten ma cztery koła, dzięki którym może się poruszać, silnik sporej mocy, nadający im duże obroty, oraz hamulce służące do ich zatrzymywania. Ale gdyby nie siedział w nim ktoś, kto kontrolowanymi ruchami kierownicy, pedału przyśpieszenia i hamulców potrafiłby zwrócić koła we właściwą stronę, nadać im odpowiednią prędkość obrotową i na czas je zatrzymać, jazda mogłaby się skończyć tragicznym wypadkiem.
6. (a) Jakie cechy prawdziwej miłości można odnieść do panowania nad sobą? (b) O jakiej jeszcze radzie powinniśmy zawsze pamiętać?
6 Trudno przecenić wagę panowania nad sobą. Wszystko, co apostoł Paweł napisał w Liście 1 do Koryntian 13:1-3 o znaczeniu miłości, równie dobrze można by odnieść do opanowania. Chociażbyśmy byli nadzwyczaj elokwentnymi mówcami, dzięki wnikliwemu studium odznaczali się głęboką wiedzą i wiarą oraz dokonywali dla dobra drugich nawet najwspanialszych czynów, nie miałoby to żadnej wartości, gdybyśmy nie przejawiali panowania nad sobą. Zawsze miejmy w pamięci następujące słowa apostoła Pawła: „Czyż nie wiecie, że biorący udział w wyścigu wszyscy biegną, lecz tylko jeden otrzymuje nagrodę? Tak biegnijcie, aby ją zdobyć. Ponadto każdy, kto uczestniczy w zawodach, we wszystkim przejawia panowanie nad sobą” (1 Koryntian 9:24, 25). W okazywaniu tego przymiotu w każdej dziedzinie życia pomaga przestroga Pawła zapisana w Liście 1 do Koryntian 10:12: „Kto zatem mniema, że stoi, niech się strzeże, aby nie upadł”.
Ostrzegawcze przykłady
7. (a) Jak brak opanowania przyczynił się do upadku rodzaju ludzkiego? (b) Jakie jeszcze przykłady braku panowania nad sobą można znaleźć w Biblii?
7 Kiedy Adam zamiast rozumem zaczął się kierować uczuciami, utracił panowanie nad sobą. W rezultacie „grzech wszedł na świat, a przez grzech śmierć” (Rzymian 5:12). Pierwsze morderstwo też trzeba przypisać brakowi opanowania, gdyż Jehowa Bóg ostrzegł Kaina: ‛Dlaczego płoniesz gniewem i dlaczego sposępniało twoje oblicze? U wejścia czai się grzech, a czy potrafisz nad nim zapanować?’ Kain nie zdołał tego dokonać i zabił swego brata Abla (Rodzaju 4:6-12). W przejawianiu panowania nad sobą zawiodła także żona Lota. Wprost nie mogła oprzeć się pokusie i spojrzała wstecz. Czym to przypłaciła? Własnym życiem! (Rodzaju 19:17, 26).
8. Przeżycia których trzech mężczyzn z czasów starożytnych stanowią przestrogę uzmysławiającą potrzebę panowania nad sobą?
8 Wskutek braku panowania nad sobą Ruben, pierwszy syn Jakuba, utracił przywileje pierworodnego, zbezcześcił bowiem łoże małżeńskie ojca współżyciem z jego nałożnicą (Rodzaju 35:22; 49:3, 4; 1 Kronik 5:1). Mojżesz dał się wytrącić z równowagi postawą Izraelitów, którzy wystawiali go na próbę szemraniem, narzekaniem i buntowaniem się, i dlatego Bóg odmówił mu upragnionego przywileju wejścia do Ziemi Obiecanej (Liczb 20:1-13; Powtórzonego Prawa 32:50-52). Nawet wierny król Dawid, ‛mąż według serca Bożego’, popadł w poważne tarapaty, gdy pewnego razu przestał kontrolować swoje postępowanie (1 Samuela 13:14, Bw; 2 Samuela 12:7-14). Wszystkie te przykłady stanowią cenne przestrogi uzmysławiające konieczność panowania nad sobą.
Nad czym musimy panować
9. Które wersety biblijne uwypuklają wagę panowania nad sobą?
9 Przede wszystkim trzeba kontrolować myśli i uczucia. Biblia często nawiązuje do nich za pomocą symboli, takich jak „serce” lub „nerki”. To, czym zajmujemy umysł, może nam albo ułatwiać, albo utrudniać postępowanie w sposób radujący serce Jehowy. Panowanie nad sobą pomoże nam usłuchać rady z Listu do Filipian 4:8, aby stale zwracać uwagę na rzeczy prawdziwe, czyste i chwalebne. Podobne pragnienie wyraził w modlitwie psalmista Dawid, mówiąc: „Niech znajdą uznanie (...) myśli mego serca przed Tobą, Jahwe, moja Skało i mój Zbawicielu” (Psalm 19:15, BT). Kontrolowania myśli wymagało też dziesiąte przykazanie, zakazujące pożądania czegokolwiek, co należy do bliźniego (Wyjścia 20:17). A Jezus tak podkreślił wagę panowania nad myślami i uczuciami: „Każdy, kto wpatruje się w kobietę, aż się do niej zapali namiętnością, już dopuścił się z nią cudzołóstwa w sercu” (Mateusza 5:28).
10. Wskaż wersety podkreślające konieczność zważania na to, co mówimy.
10 Panowanie nad sobą obejmuje również nasze słowa, naszą mowę. Biblia bardzo często radzi trzymać język na wodzy. Oto kilka przykładów: „Bóg jest w niebie, a ty na ziemi. Dlatego niech twoich słów będzie niewiele” (Kaznodziei 5:1, Bw). „Gdzie dużo słów, tam nie brak występku; lecz kto opanowuje swój język, jest roztropny” (Przypowieści [Przysłów] 10:19, Bw). „Niech nie wychodzi z waszych ust żadna mowa szkodliwa, lecz tylko budująca, zależnie od potrzeby (...). Niech zniknie spośród was wszelka (...) wrzaskliwość, znieważanie — wraz z wszelką złością”. Następnie Paweł radzi zaprzestać głupiej gadaniny i sprośnych żartów (Efezjan 4:29, 31, BT; 5:3, 4).
11. Co Jakub napisał o ujarzmianiu języka?
11 Jakub, przyrodni brat Jezusa, potępia folgowanie językowi i unaocznia, jak trudno jest nad nim zapanować. W swoim liście pisze: „Język jest małym członkiem, lecz przechwałki jego są wielkie. Jakże małego ognia potrzeba, żeby podpalić wielki las! Otóż język to ogień. Język stanowi wśród naszych członków świat nieprawości, bo bruka całe ciało i zapala krąg życia naturalnego, a sam jest podpalony przez Gehennę. Każdy bowiem gatunek bestii, jak też ptaków i tego, co pełza, i stworzeń morskich można ujarzmić i został ujarzmiony przez ludzkość. Natomiast język — nikt z ludzi nie potrafi go poskromić. Nieokiełznany to szkodnik, pełen jadu śmiercionośnego. Błogosławimy nim Jehowę, samego Ojca, a jednak przeklinamy nim ludzi powołanych do istnienia ‚na podobieństwo Boże’. Z tych samych ust wychodzi błogosławieństwo i przekleństwo. Nie jest właściwe, bracia moi, aby się tak dalej działo” (Jakuba 3:5-10).
12, 13. Które wersety ukazują konieczność kontrolowania swych uczynków i sposobu postępowania?
12 Rzecz jasna musimy też kontrolować swoje postępowanie. Jest to niezmiernie ważne w kontaktach z osobami płci odmiennej. Chrześcijanom nakazano: „Uciekajcie od niemoralności płciowej” (1 Koryntian 6:18, New International Version). Mężów napomniano, by swe zainteresowania seksualne ograniczali do swoich żon, w Biblii czytamy bowiem: „Pij wodę z własnej cysterny i wodę świeżą z własnej studni!” (Przypowieści 5:15-20, Bw). Wyraźnie zapowiedziano, że „rozpustników i cudzołożników osądzi Bóg” (Hebrajczyków 13:4, BT). Panowanie nad sobą jest szczególnie potrzebne mężczyznom i kobietom pragnącym spożytkować dar, jakim jest stan wolny (Mateusza 19:11, 12; 1 Koryntian 7:37).
13 Mówiąc o wszelkich naszych kontaktach z drugimi, Jezus podał tak zwaną „Złotą Regułę”, która brzmi: „Wszystko więc, co chcecie, żeby ludzie wam wyświadczali, musicie podobnie wy im wyświadczać; takie jest w gruncie rzeczy znaczenie Prawa i Proroków” (Mateusza 7:12). Istotnie, musimy panować nad sobą, żeby pod wpływem samolubnych skłonności albo nacisków czy pokus z zewnątrz nie traktować drugich inaczej, niż sami chcielibyśmy być traktowani.
14. Co radzi Słowo Boże w związku z jedzeniem i piciem?
14 Panowanie nad sobą jest też konieczne w sprawie jedzenia i picia. Słowo Boże udziela mądrej rady: „Nie bywaj wśród upijających się winem lub obżerających się mięsem” (Przypowieści 23:20, Bw). Jezus miał na uwadze zwłaszcza nasze czasy, gdy przestrzegł: „Uważajcie na siebie, aby wasze serca nie były ociężałe wskutek obżarstwa, pijaństwa i trosk doczesnych, żeby ten dzień nie przypadł na was znienacka, jak potrzask” (Łukasza 21:34, 35, BT). A zatem musimy kontrolować swoje myśli, uczucia, słowa i uczynki.
Dlaczego tak trudno zapanować nad sobą
15. Jak Biblia wyjawia, iż Szatan naprawdę stara się nam przeszkodzić w przejawianiu panowania nad sobą?
15 Jako prawdziwi naśladowcy Chrystusa, wiemy, że w przejawianiu panowania nad sobą przeszkadzają trzy potężne czynniki. Najpierw wspomnijmy o Szatanie i demonach. Pismo Święte nie pozostawia cienia wątpliwości co do tego, iż są to realne byty. Czytamy na przykład, że gdy Szatan wstąpił w Judasza, ten natychmiast poszedł zdradzić Jezusa (Jana 13:27). Apostoł Piotr zapytał Ananiasza: „Dlaczego Szatan ośmielił cię do fałszywej gry wobec ducha świętego?” (Dzieje 5:3). Najzupełniej słusznie Piotr ostrzega: „Zachowujcie trzeźwą rozwagę, bądźcie czujni. Przeciwnik wasz, Diabeł, krąży jak ryczący lew, szukając, kogo by pożreć” (1 Piotra 5:8).
16. Dlaczego musimy panować nad sobą z uwagi na ten świat?
16 W dążeniu do panowania nad sobą chrześcijanie muszą się również zmagać ze światem, który „znajduje się w mocy złego”, Szatana Diabła. W związku z tym apostoł Jan napisał: „Nie miłujcie świata ani tego, co w świecie. Jeżeli ktoś miłuje świat, nie ma w nim miłości Ojca, ponieważ wszystko w świecie — pragnienie ciała, pragnienie oczu, popisywanie się środkami do życia — pochodzi nie od Ojca, lecz ze świata. Ponadto świat przemija i tak samo jego pragnienie, ale kto wykonuje wolę Boga, pozostaje na zawsze”. Gdybyśmy nie panowali nad sobą i z całą mocą nie przeciwstawiali się wszelkim skłonnościom do miłowania świata, to uleglibyśmy jego wpływowi podobnie jak Demas, były współpracownik Pawła (1 Jana 2:15-17, 5:19; 2 Tymoteusza 4:10).
17. Z jaką przeszkodą w przejawianiu panowania nad sobą przychodzimy na świat?
17 Jako chrześcijanie, musimy też panować nad sobą, jeśli nam zależy na powodzeniu w walce z odziedziczonymi wadami i słabościami. Nie potrafimy zmienić faktu, iż „skłonność serca człowieczego jest zła już od młodości” (Rodzaju 8:21). Podobnie jak król Dawid, ‛urodziliśmy się w przewinieniu i w grzechu poczęły nas matki’ (Psalm 51:7, Bw). Noworodek nie wie, czym jest panowanie nad sobą. Kiedy czegoś chce, po prostu płacze tak długo, aż to dostanie. W pewnym raporcie poświęconym wychowywaniu dzieci nadmieniono: ‛Dzieci rozumują zupełnie inaczej niż dorośli. Koncentrują się na sobie i często są głuche nawet na najbardziej logiczne argumenty, ponieważ nie potrafią wczuć się w cudze położenie’. Istotnie, „w sercu chłopięcym głupota się mieści”. Jednakże „rózga karności” może mu pomóc zrozumieć, że są zasady, których musi przestrzegać, i że trzeba brać samolubstwo w karby (Przysłów 22:15, BT).
18. (a) Co powiedział Jezus na temat skłonności drzemiących w symbolicznym sercu? (b) Z jakich słów Pawła wynika, iż rozumiał on, jak trudno jest panować nad sobą?
18 No właśnie, poważną przeszkodę w przejawianiu panowania nad sobą stanowią wrodzone samolubne skłonności. Mieszczą się one w symbolicznym sercu, o którym Jezus powiedział: „Z serca pochodzą na przykład: niegodziwe rozumowanie, morderstwo, cudzołóstwo, rozpusta, złodziejstwo, fałszywe świadectwo, bluźnierstwo” (Mateusza 15:19). Dlatego Paweł napisał: „Nie czynię bowiem dobra, którego chcę, ale czynię to zło, którego nie chcę. Jeżeli zaś czynię to, czego nie chcę, już nie ja to czynię, ale grzech, który we mnie mieszka” (Rzymian 7:19, 20, BT). Nie była to jednak przegrana walka, Paweł bowiem oświadczył: „Smagam swe ciało i prowadzę je jak niewolnika, abym głosząc innym, sam jakimś sposobem nie stracił uznania”. Takie smaganie ciała wymagało od niego panowania nad sobą (1 Koryntian 9:27).
19. Dlaczego Paweł słusznie oświadczył, że smaga swoje ciało?
19 Paweł słusznie się wyraził, że smagał swe ciało, gdyż w przejawianiu panowania nad sobą może przeszkadzać szereg czynników fizycznych, takich jak nadciśnienie, nerwowość, brak snu, bóle głowy czy niestrawność. W następnym artykule omówimy przymioty oraz czynniki ułatwiające panowanie nad sobą.
Czy sobie przypominasz?
◻ Dlaczego panowanie nad sobą jest takie ważne?
◻ Jakie znamy przykłady osób, które poniosły szkodę wskutek braku opanowania?
◻ W jakich dziedzinach musimy panować nad sobą?
◻ Jacy trzej wrogowie utrudniają nam przejawianie tej cechy?
[Ilustracja na stronie 10]
Chrześcijanie muszą panować nad sobą w jedzeniu i piciu
[Ilustracja na stronie 11]
Panowanie nad sobą powstrzyma nas od złośliwego plotkowania
[Prawa własności do ilustracji, strona 8]
Historical Pictures Service