Wzorcowy rękopis Biblii hebrajskiej

PRZED odkryciem w roku 1947 Zwojów znad Morza Martwego najstarsze znane rękopisy Biblii hebrajskiej — poza nielicznymi fragmentami — pochodziły z okresu od końca IX do XI wieku. Miały więc zaledwie tysiąc lat. Czy to znaczy, że przed rokiem 1947 hebrajski tekst Biblii nie był wiarogodny? Dlaczego istniało tak mało dawnych manuskryptów hebrajskich?

Zastanówmy się najpierw nad ostatnim pytaniem. W ortodoksyjnym systemie żydowskim wszelkie rękopisy Biblii hebrajskiej, które uważano za zbyt zniszczone, by się nimi dalej posługiwać, umieszczano w genizie, czyli schowku w synagodze. Później nagromadzone tam podniszczone rękopisy wynoszono i zakopywano. Żydzi chcieli w ten sposób uchronić swe Pisma przed zbezczeszczeniem lub niewłaściwym użyciem. Dlaczego? Ponieważ zawierały tetragram, litery hebrajskie oznaczające święte imię Boże, zazwyczaj oddawane po polsku w formie „Jehowa” albo „Jahwe”.

„Korona”

Od najdawniejszych czasów starożytny tekst hebrajski był na ogół wiernie przekazywany. Istnieje na przykład ważny rękopis hebrajski zwany Keter, to znaczy „Korona”, który pierwotnie zawierał całość Pism Hebrajskich, czyli „Stary Testament”. Przechowywano go w najstarszej synagodze należącej do wiekowej, małej gminy żydowskiej w syryjskim mieście Aleppo, zamieszkiwanym głównie przez muzułmanów. Wcześniej manuskrypt ten był w posiadaniu karaimów z Jeruzalem, ale w roku 1099 został zdobyty przez krzyżowców. Potem go odzyskano i umieszczono w Starym Kairze w Egipcie. Do Aleppo trafił nie później niż w XV stuleciu i odtąd stał się znany jako Kodeks z Aleppo. Rękopis ten jest datowany co najmniej na 930 rok n.e., a uważa się go — jak wskazuje jego nazwa — za ukoronowanie pracy masoretów. Stanowi piękny przykład pieczołowitości w przekazywaniu tekstu Biblii, będąc faktycznie wzorcowym rękopisem hebrajskim.

W bardziej współczesnych nam czasach stróże tego znakomitego manuskryptu, ogarnięci zabobonnym lękiem przed zbezczeszczeniem swej świętości, nie pozwalali uczonym do niego zaglądać. Nie dało się też wydać jego faksymilowej reprodukcji, która by umożliwiała prowadzenie badań, gdyż dysponowano fotografią tylko jednej jedynej strony.

Kiedy w roku 1948 Brytyjczycy wycofali się z Palestyny, w Aleppo wybuchły rozruchy przeciwko Żydom. Ich synagoga została spalona, a drogocenny kodeks zaginął i sądzono, że uległ zniszczeniu. Z jakże wielkim zdumieniem przyjęto mniej więcej dziesięć lat później wiadomość, że około trzech czwartych ocalało i zostało przemycone z Syrii do Jerozolimy! Wreszcie w roku 1976 opublikowano 500 egzemplarzy pięknych, barwnych faksymiliów.

Dzieło mistrza

Dlaczego ten rękopis ma tak wielkie znaczenie? Ponieważ około roku 930 jego oryginalny tekst spółgłoskowy poprawił oraz zaopatrzył w znaki samogłoskowe i akcenty Aaron ben Aszer, jeden z najsławniejszych uczonych, biegłych w przepisywaniu i upowszechnianiu tekstu Biblii hebrajskiej. Był to więc kodeks wzorcowy, na którym opierali się mniej wprawni kopiści przy sporządzaniu kolejnych odpisów.

Pierwotnie kodeks ten składał się z 380 kart (760 stron) i został spisany w trzech kolumnach na arkuszach pergaminu. Obecnie zawiera 294 karty i brakuje w nim większości Pięcioksięgu i części końcowej obejmującej Treny, Pieśń nad Pieśniami oraz Księgi: Daniela, Estery, Ezdrasza i Nehemiasza. New World Translation of the Holy Scriptures​—Reference Bible powołuje się na ten rękopis, używając symbolu „Al” (Jozuego 21:37, przypis w NW). A Mojżesz Majmonides (widoczny na ilustracji), słynny średniowieczny uczony żydowski z XII wieku, nazwał Kodeks z Aleppo najlepszym, jaki kiedykolwiek widział.a

Rękopisy hebrajskie powstające od XIII do XV wieku zawierały tekst typu mieszanego, mający swe źródła w dwóch głównych rodzinach tekstu masoreckiego: Ben Aszera i Ben Neftalego. Na takiej też wersji oparł się Jakub ben Chaim, gdy w XVI wieku przygotowywał do druku tekst Biblii, który stał się później podstawą niemal wszystkich Biblii hebrajskich wydawanych przez następne 400 lat.

W trzecim wydaniu Biblia Hebraica (wydany drukiem tekst hebrajski) z roku 1937 uwzględniono wersję Ben Aszera z rękopisu przechowywanego w Rosji, a znanego jako Kodeks leningradzki B 19^A. Manuskrypt ten pochodzi z roku 1008. Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie zamierza opublikować w przyszłości pełny tekst hebrajski Kodeksu z Aleppo wraz ze wszystkimi różnicami występującymi między nim a innymi ważnymi rękopisami i przekładami, w tym Zwojami znad Morza Martwego.

Tekst biblijny, którym się dzisiaj posługujemy, jest wiarogodny. Powstał z natchnienia Bożego, a przekazywali go przez stulecia wprawni i skrupulatni kopiści. Ich niezwykłą staranność uwypukla fakt, iż porównując zwój Izajasza znaleziony w roku 1947 nad Morzem Martwym z tekstem masoreckim, odkryto zadziwiająco mało różnic, a przecież od powstania tego Zwoju znad Morza Martwego do najstarszej istniejącej dziś Biblii masoreckiej upłynęło z górą tysiąc lat. A ponieważ obecnie uczeni mają dostęp do Kodeksu z Aleppo, będzie on dostarczał jeszcze więcej powodów, by odnosić się z zaufaniem do rzetelności tekstu Pism Hebrajskich. Faktycznie, „słowo Boga naszego trwa na wieki” (Izajasza 40:8).

[Przypis]

[Prawa własności do ilustracji, strona 28]

Bibelmuseum w Münster

[Prawa własności do ilustracji, strona 29]

Jewish Division / The New York Public Library / Astor, Lenox, and Tilden Foundations