Jak Bóg natchnął Biblię?

OSIĄGNIĘCIA w dziedzinie łączności jeszcze nigdy nie były tak fascynujące, jak obecnie. Telefony, telefaksy, komputery — kto by przed laty pomyślał, że nadejdą czasy błyskawicznego przesyłania wiadomości praktycznie do każdego zakątka świata.

Człowiek nie potrafi jednak przyswoić sobie najbardziej zdumiewającego rodzaju przekazywania informacji, jakim jest natchnienie Boże. Jehowa pobudził około 40 ludzi do spisania Jego Słowa, Biblii Świętej. Podobnie jak ludzie korzystają z wielu środków łączności, tak Jehowa przekazywał natchnione wiadomości różnymi sposobami.

Dyktowanie. Bóg udzielał określonych informacji, które później weszły w skład sprawozdania biblijnego.a Weźmy na przykład pod uwagę przepisy przymierza Prawa. Jehowa powiedział Mojżeszowi: „Spisz sobie te słowa, gdyż na podstawie tych słów zawarłem przymierze z tobą i z Izraelem” (2 Mojżeszowa 34:27). Mojżesz istotnie spisał te „słowa” — „przekazane przez aniołów” — i teraz można je znaleźć w Biblii: w Księdze Wyjścia, Kapłańskiej, Liczb i Powtórzonego Prawa (Dzieje 7:53).

Wielu innych proroków, na przykład Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Amos, Nahum i Micheasz, otrzymywało specjalne orędzia od Boga za pośrednictwem aniołów. Niekiedy rozpoczynali swe oświadczenia słowami: „Tak mówi Jahwe” (Izajasza 37:6, BT; Jeremiasza 2:2; Ezechiela 11:5; Amosa 1:3; Micheasza 2:3; Nahuma 1:12). Następnie utrwalali na piśmie wypowiedzi Boże.

Wizje, sny i uniesienia. Wizja to obraz, scena lub wiadomość, która pojawia się — na ogół jakimś niezwykłym sposobem — w umyśle osoby nie pogrążonej we śnie. Na przykład Piotr, Jakub i Jan ujrzeli w wizji przemienionego Jezusa, „gdy się zupełnie przebudzili” (Łukasza 9:28-36; 2 Piotra 1:16-21). Czasami orędzie przekazywano do podświadomości odbiorcy podczas snu, czyli w wizji nocnej. Tak było w wypadku Daniela, który napisał: „Będąc na swym łożu, oglądałem wizje, które miałem w swej głowie” lub — jak podaje przekład Ronalda A. Knoxa — „leżąc, widziałem w moim śnie” (Daniela 4:10, NW [4:7, Bw]).

Kiedy ktoś za sprawą Jehowy wpadał w uniesienie, najwyraźniej znajdował się w stanie głębokiego skupienia, ale przynajmniej częściowo był świadomy (porównaj Dzieje 10:9-16). Użyte w Biblii greckie słowo ékstasis przetłumaczone na „uniesienie” oznacza „przesunięcie” lub „przestawienie”. Wskazuje więc na wytrącenie umysłu z jego normalnego stanu. A zatem osoba będąca w uniesieniu w ogóle nie zwraca uwagi na otoczenie i jest w pełni pochłonięta wizją. Apostoł Paweł był zapewne w takim stanie, gdy „został porwany do raju i usłyszał niewypowiedziane słowa, których człowiekowi nie wolno mówić” (2 Koryntian 12:2-4).

Pisarze biblijni, którzy mieli wizje, sny lub wpadali w uniesienie, nie utrwalali po prostu informacji podyktowanych przez Boga — często pozostawiano im pewną swobodę i to, co widzieli, mogli opisać własnymi słowami. Habakukowi powiedziano: „Zapisz to widzenie, na tabliczkach je wyryj, tak by każdy mógł je łatwo przeczytać” (Habakuka 2:2, BT).

Czy to oznacza, że takie fragmenty Biblii są niejako mniej natchnione niż części podyktowane? Nic podobnego. Za pomocą swego ducha Jehowa mocno wyrył w pamięci każdego z pisarzy własne orędzie, toteż zapisywali oni myśli Boże, a nie ludzkie. Wprawdzie Jehowa pozwalał pisarzom dobierać odpowiednie słowa, ale kierował ich umysłami i sercami, dzięki czemu nie została pominięta żadna niezbędna informacja i autorstwo utrwalonego tekstu słusznie można przypisać Bogu (1 Tesaloniczan 2:13).

Objawienia Boże. Biblia zawiera proroctwa — historię objawioną i spisaną naprzód — których wyjawienie daleko przerastało możliwości człowieka. Za przykład niech posłuży proroctwo dotyczące wzrastania w potęgę i upadku „króla greckiego”, Aleksandra Wielkiego, wypowiedziane jakieś 200 lat przed spełnieniem (Daniela 8:1-8, 20-22). Ponadto Biblia mówi o wydarzeniach, które nie rozegrały się na oczach ludzkich. Relacjonuje na przykład stworzenie nieba i ziemi (1 Mojżeszowa 1:1-27; 2:7, 8). Czytamy w niej również o rozmowach przeprowadzanych w niebie, takich jak te zanotowane w Księdze Joba (Joba 1:6-12; 2:1-6).

O wydarzeniach tych Bóg powiadamiał bezpośrednio pisarza albo kogoś innego; później przechodziły one do ustnej lub spisanej historii, którą przekazywano z pokolenia na pokolenie dopóty, dopóki nie weszła w skład sprawozdania biblijnego (patrz ramka na stronie 7). Tak czy inaczej, możemy mieć pewność, że Źródłem wszelkich informacji był Jehowa i że dzięki Jego kierownictwu do relacji pisarzy nie zakradły się nieścisłości, przejaskrawienia czy wątki mitologiczne. Piotr napisał o proroctwach: „Ludzie mówili od Boga, uniesieni duchem świętym” (2 Piotra 1:21).b

Niezbędny był wielki wysiłek

Chociaż pisarze Biblii byli „uniesieni duchem świętym”, ich praca wymagała gruntownych przemyśleń. Na przykład Salomon „rozważał i badał, i ułożył wiele przypowieści. (...) Starał się znaleźć godne słowa i należycie spisać słowa prawdy” (Kaznodziei 12:9, 10).

Czasami dobre udokumentowanie tekstu wymagało od pisarzy Biblii niemałej dociekliwości. Tak było w wypadku Łukasza, który napisał o swoim sprawozdaniu ewangelicznym: „Dokładnie prześledziłem wszystko, [by] spisać to w logicznym porządku”. Oczywiście duch Boży błogosławił wysiłkom Łukasza, pomagając mu zapewne w znalezieniu wiarogodnych dokumentów historycznych i godnych zaufania świadków wydarzeń, na przykład żyjących jeszcze uczniów Jezusa, a także być może jego matki, Marii. Następnie pokierował Łukaszem w sporządzeniu dokładnej relacji (Łukasza 1:1-4).

W przeciwieństwie do Ewangelii według Łukasza sprawozdanie Jana, które powstało jakieś 65 lat po śmierci Jezusa, zostało spisane przez naocznego świadka. Duch Jehowy niewątpliwie wspomógł pamięć Jana, dzięki czemu nie zatarła się wraz z upływem czasu. Było to zgodne z tym, co Jezus obiecał swym naśladowcom: „Wspomożyciel, duch święty, którego Ojciec pośle w moim imieniu, ten was nauczy wszystkiego i przywiedzie wam na pamięć wszystko, co ja wam powiedziałem” (Jana 14:26).

Niekiedy pisarze biblijni sięgali po kroniki wcześniejszych historyków, którzy nie zawsze byli natchnieni. Głównie na podstawie takich materiałów Jeremiasz opracował Księgi 1 i 2 Królewską (2 Królewska 1:18). Przy sporządzaniu Ksiąg 1 i 2 Kronik Ezdrasz korzystał co najmniej z 14 nie natchnionych źródeł, między innymi z „Księgi Dziejów Króla Dawida” i „Księgi Królów Judzkich i Izraelskich” (1 Kronik 27:24; 2 Kronik 16:11). Mojżesz wręcz zacytował fragment „Księgi Wojen Jehowy”, która najprawdopodobniej była wiarogodną kroniką wojen stoczonych przez lud Boży (Liczb [4 Mojżeszowa] 21:14, 15, NW).

W takich wypadkach czynnie działał duch święty — dzięki niemu pisarze biblijni dobierali tylko rzetelny materiał, który później wszedł w skład natchnionego sprawozdania.

Od kogo pochodziły cenne rady?

Biblia jest skarbnicą cennych rad opartych na spostrzeżeniach bystrych obserwatorów. Na przykład Salomon napisał: „Nie ma nic lepszego dla człowieka jak to, żeby jeść i pić, i w tym upatrywać przyjemność w swoim trudzie. Lecz stwierdziłem, że również to pochodzi z ręki Bożej” (Kaznodziei 2:24). Paweł, choć oświadczył, iż w sprawie małżeństwa udzielał rad „według (...) [własnej] opinii”, dodał: „Uważam zaś, że i ja mam ducha Bożego” (1 Koryntian 7:25, 39, 40). Na pewno tak było, gdyż — jak oznajmił apostoł Piotr — Paweł pisał „według danej mu mądrości” (2 Piotra 3:15, 16). A zatem Paweł wyrażał swoje poglądy pod kierownictwem ducha Bożego.

Takie osobiste przekonania pisarzy biblijnych stanowiły rezultat analizy i zastosowania dostępnych wtedy fragmentów Pism. Możemy być pewni, że to, co napisali, harmonizowało z punktem widzenia Boga. Utrwalony tekst wszedł w skład Jego Słowa.

Oczywiście w Biblii znajdziemy też poglądy osób o błędnym sposobie myślenia (porównaj Joba 15:15 z 42:7). Ponadto przytoczono w niej wypowiedzi świadczące o rozgoryczeniu sług Bożych, które jednak nie przedstawiają pełnego obrazu sytuacji.c Chociaż pisarze dzielili się swymi osobistymi odczuciami, dzięki kierownictwu ducha Bożego ich sprawozdania są rzetelne oraz pomagają rozpoznać i obnażyć błędne rozumowanie. Poza tym w każdym wypadku rozsądny czytelnik potrafi wywnioskować z kontekstu, czy sposób myślenia pisarza jest słuszny.

Krótko mówiąc, możemy być przeświadczeni, że cała Biblia jest orędziem od Boga. Jehowa zadbał o to, by wszystkie zawarte w niej informacje harmonizowały z Jego zamierzeniem i dostarczały niezbędnych pouczeń osobom pragnącym Mu służyć (Rzymian 15:4).

Dlaczego spisali ją ludzie?

Posłużywszy się do spisania Biblii ludźmi, Jehowa dał dowód swej ogromnej mądrości. Zastanów się: Gdyby powierzył to zadanie aniołom, czy Biblia miałaby tę samą siłę oddziaływania? Niewątpliwie bylibyśmy zachwyceni, czytając o Bożych przymiotach i poczynaniach przedstawionych z anielskiego punktu widzenia. Ale gdyby Biblię spisano bez jakiegokolwiek udziału człowieka, moglibyśmy mieć trudności ze zrozumieniem jej orędzia.

Oto przykład: Wystarczyłoby odnotować w Biblii, że król Dawid popełnił cudzołóstwo i morderstwo, a później okazał skruchę. O ileż więcej jednak mówią słowa samego Dawida, w których wyraził rozdzierający ból z powodu swego postępowania i błagał Jehowę o przebaczenie! „Grzech mój zawsze jest przede mną” — napisał. „Sercem skruszonym i zgnębionym nie wzgardzisz, Boże” (Psalm 51:5, 19). Ponieważ Biblię spisali ludzie, jest Księgą barwną, ma siłę oddziaływania i przebija z niej serdeczność.

Jehowa wybrał najlepszy sposób na przekazanie nam swego Słowa. Posłużył się słabymi i ułomnymi ludźmi, ale byli oni uniesieni duchem świętym, dzięki czemu przy pisaniu uniknęli błędów. A zatem Biblia przedstawia nieocenioną wartość. Zawarte w niej rady są skuteczne, a proroctwa dotyczące przyszłego raju na ziemi — niezawodne (Psalm 119:105; 2 Piotra 3:13).

Dlaczego nie miałbyś nabrać zwyczaju codziennego czytania fragmentu Słowa Bożego? Piotr napisał: „Rozwińcie gorące pragnienie nie sfałszowanego mleka mającego związek ze słowem, abyście dzięki niemu rośli ku wybawieniu” (1 Piotra 2:2). Ponieważ całe Pismo zostało natchnione przez Boga, przekonasz się, że jest „pożyteczne do nauczania, do upominania, do prostowania, do karcenia w prawości, aby człowiek Boży był w pełni umiejętny, całkowicie wyposażony do wszelkiego dobrego dzieła” (2 Tymoteusza 3:16, 17).

[Przypisy]

[Ramka i ilustracje na stronie 7]

Skąd Mojżesz czerpał informacje?

BIBLIJNĄ Księgę Rodzaju spisał Mojżesz, ale wszystkie wydarzenia, które odnotował, nastąpiły na długo przed jego urodzeniem. Skąd zatem o nich wiedział? Być może zostały mu objawione bezpośrednio przez Boga, a niektóre znał z historii podawanej ustnie z pokolenia na pokolenie. Ponieważ dawniej ludzie żyli dłużej, niewykluczone, że znaczna część informacji utrwalonych przez Mojżesza w Księdze Rodzaju została przekazana za pośrednictwem zaledwie pięciu potomków Adama — mianowicie Metuszelacha, Sema, Izaaka, Lewiego oraz Amrama.

Poza tym Mojżesz sięgał być może po spisane kroniki. W związku z tym warto zauważyć, iż często używał wyrażenia „oto dzieje”, a następnie podawał imię osoby, o której chciał napisać (1 Mojżeszowa 6:9; 10:1; 11:10, 27; 25:12, 19; 36:1, 9; 37:2). Zdaniem pewnych uczonych hebrajskie słowo toledòt przetłumaczone tutaj na „dzieje” odnosi się do istniejących wcześniej dokumentów historycznych, które posłużyły Mojżeszowi za materiał źródłowy. Oczywiście nie można tego stwierdzić ostatecznie.

Całkiem możliwe, iż wiadomości zawarte w Księdze Rodzaju dostarczono wszystkimi trzema wymienionymi tutaj sposobami — za pomocą bezpośredniego objawienia, przekazu ustnego i spisanych kronik. Co jednak istotne, Mojżesz pisał pod natchnieniem ducha Jehowy. A zatem utrwalone informacje słusznie uznaje się za słowa Boże.

[Ilustracja na stronie 4]

Bóg w różny sposób przekazywał natchnione informacje pisarzom Biblii