8:34

pójść za mną: Lub według niektórych starożytnych manuskryptów: „naśladować mnie”.

niech się wyrzeknie samego siebie: Lub „niech zrezygnuje ze wszystkich praw do siebie”. Wskazuje to na gotowość całkowitego zrezygnowania z własnych upodobań albo przekazania Bogu prawa własności do swojej osoby. To greckie sformułowanie można też oddać jako „musi powiedzieć sobie ‚nie’”, co trafnie pokazuje, że czasami wiąże się to z powiedzeniem „nie” swoim osobistym pragnieniom, ambicjom i korzyściom (2Ko 5:14, 15). Marek użył tego samego greckiego czasownika, opisując, jak Piotr zaparł się Jezusa (Mk 14:30, 31, 72).

pal męki: Zob. komentarz do Mt 16:24.