Słoniorośl — czy zdoła uratować słonie?

OD NASZEGO KORESPONDENTA Z EKWADORU

TWORZĄ nieco dziwną parę przyjaciół. Jedno z nich jest rośliną, której nasienie waży kilka dekagramów, drugie to kilkutonowe zwierzę. Żyją na różnych kontynentach. A jednak małe nasienie południowoamerykańskiej słoniorośli może zapobiec bezsensownemu wybijaniu potężnych słoni afrykańskich. Cóż to właściwie za nasienie i w jakim sensie jest przyjacielem słoni?

Niezwykła palma

Chodzi o nasienie słoniorośli wielkoowocowej, należącej do rodziny palm i występującej głównie na północy Ameryki Południowej. Kształtne, pierzaste liście tych wolno rosnących drzew wyrastają wprost z ziemi. Przez wiele lat nie widać pnia. Palma o dwumetrowym pniu musi mieć przynajmniej 35 do 40 lat. Bezpośrednio pod liśćmi pojawiają się duże, włókniste kiście. Każda waży zwykle około 10 kilogramów i składa się ze zdrewniałych owoców, które ściśle do siebie przylegają. Pojedynczy owoc zawiera na ogół od czterech do dziewięciu nasion, zbliżonych rozmiarami i kształtem do kurzych jaj. Początkowo wypełnia je sok, który przypomina mleko kokosowe i którym można ugasić pragnienie. Następnie sok się ścina i powstaje jadalna, słodka galareta. Podczas trzeciego, ostatniego etapu rozwoju nasion galareta zamienia się w twardą, białą substancję, uderzająco podobną do kości słoniowej.

Dlaczego jest przyjacielem słoni

Skoro roślina ta dostarcza zamiennika kości słoniowej, rzeczywiście zasługuje na miano przyjaciółki słoni. Bezlitosne kłusownictwo w celu zdobycia ciosów słoni afrykańskich zagroziło ich przetrwaniu. Tymczasem roślinna kość słoniowa może doskonale zastępować swój zwierzęcy odpowiednik, gdyż wygląda tak samo, jest niezwykle twarda, daje się wypolerować na wysoki połysk i łatwo wchłania barwniki. Z powodu tego wielkiego podobieństwa artyści często zostawiają na swych wyrobach resztki brązowej łupiny nasiennej na dowód, że nie używają prawdziwej kości słoniowej, którą handel jest na świecie zabroniony.

Roślinna kość słoniowa nie została odkryta w naszych czasach. Już w roku 1750 południowoamerykański zakonnik Juan de Santa Gertrudis wspomniał w swych kronikach o nasionach słoniorośli, przyrównując je do „marmurowych kulek”, z których rzeźbiono figurki. Na początku XX wieku Ekwador, jako największy dostawca słoniorośli, rocznie eksportował tysiące ton nasion, używanych głównie do produkcji guzików. Gdy po II wojnie światowej wynaleziono niedrogi plastik, handel ten właściwie upadł. Odrodził się w dobie obecnej, na co wskazuje fakt, że w ciągu 18 miesięcy Ekwador wysłał 1650 ton roślinnej kości słoniowej do Japonii, Niemiec, USA, Włoch oraz 18 innych krajów.a Jak wygląda obróbka nasion słoniorośli i w jaki sposób się je wykorzystuje?

Liczne zastosowania słoniorośli

Nasiona suszy się na tropikalnym słońcu od jednego do trzech miesięcy, zależnie od zawartości wody. Potem maszynowo złuszcza się łupinę, następnie sortuje nasiona według rozmiarów i tnie na plastry, które zostaną wykorzystane do wyrobu guzików, zdobiących niektóre ubrania najwyższej jakości na świecie. Ale nasiona słoniorośli są wykorzystywane również w innych celach. Wykonuje się z nich na przykład biżuterię, figury szachowe, stroiki do instrumentów dętych, klawisze fortepianowe i rączki parasolek.

Jednakże słoniorośl oferuje coś jeszcze! Mączka pozostała po obróbce nasion wzbogaca paszę dla zwierząt. Służy też do produkcji węgla drzewnego. Liście palmy mogą stanowić wodoodporne pokrycie dachu. Poza tym zbiory, obróbka oraz eksport słoniorośli zapewniają wielu ludziom zatrudnienie.

Przede wszystkim jednak roślinna kość słoniowa może się poważnie przyczynić do przetrwania słonia afrykańskiego. Jeżeli więc zamarzy ci się kość słoniowa, nie spoglądaj ku sawannom Afryki. Pomyśl o południowoamerykańskich lasach deszczowych, gdzie jest jej pod dostatkiem na drzewach! Tak, pomyśl o słoniorośli, przyjaciółce słoni.

[Przypis]

[Ilustracje na stronach 24, 25]

1. Palma słoniorośli

2. Kiście owoców słoniorośli

3. Przekrój ukazujący nasiona

4. Nasiona suszą się, aż staną się twarde

5. Guziki z roślinnej kości słoniowej

6. Biżuteria ze słoniorośli w oprawie z masy perłowej

7. Figurki z nasion słoniorośli