Choroby reumatyczne — dolegliwości, które przyprawiają o kalectwo

„DOPÓKI NIE DOŚWIADCZYSZ TEGO BÓLU, NIE MASZ POJĘCIA, JAK BARDZO JEST DOTKLIWY. MYŚLAŁAM, ŻE ULGĘ PRZYNIESIE MI JEDYNIE ŚMIERĆ” (SETSUKO Z JAPONII).

„PONIEWAŻ CHOROBA ZAATAKOWAŁA MNIE, GDY MIAŁEM 16 LAT, CZUJĘ SIĘ, JAKBY UKRADŁA MI MŁODOŚĆ” (DARREN Z WIELKIEJ BRYTANII).

„PRZYKUTA DO ŁÓŻKA, STRACIŁAM DWA LATA ŻYCIA” (KATIA Z WŁOCH).

„ODKĄD ZACZĘŁY MNIE BOLEĆ WSZYSTKIE STAWY, MOJE ŻYCIE STAŁO SIĘ JEDNYM PASMEM CIERPIEŃ” (JOYCE Z RPA).

TAK o swym smutnym położeniu opowiadają reumatycy. Co roku miliony z nich szuka u lekarzy pomocy w radzeniu sobie z bólem, unieruchomieniem i zniekształceniami kości.

W samych USA choroby reumatyczne dotykają ponad 42 miliony osób, z czego co szóstą przyprawiają o kalectwo. Stanowią główną przyczynę inwalidztwa w tym kraju. Koszty leczenia oraz straty wynikające z mniejszej wydajności pracy przekraczają rocznie 64 miliardy dolarów, toteż skutki ekonomiczne można „w przybliżeniu porównać do skutków umiarkowanej recesji” — podaje amerykański Ośrodek Profilaktyki i Zwalczania Chorób. Według badań przeprowadzonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w takich krajach rozwijających się, jak Brazylia, Chile, Chiny, Indie, Indonezja, Malezja, Meksyk, Pakistan, Filipiny i Tajlandia, obciążenia związane z tymi schorzeniami są tam niemal „równie duże, jak w świecie uprzemysłowionym”. Jeżeli chodzi o Polskę, Gazeta Lekarska podaje, że na chorobę zwyrodnieniową stawów cierpi tu 8 milionów osób.

To nieprawda, że choroby reumatyczne dotykają tylko ludzi starszych. Owszem, w miarę starzenia się człowieka takie dolegliwości przybierają na sile, ale na reumatoidalne zapalenie stawów, jedną z najpowszechniejszych chorób reumatycznych, bardzo często zapadają osoby w wieku od 25 do 50 lat. W USA niemal trzech na pięciu reumatyków ma poniżej 65 lat. Z kolei w Wielkiej Brytanii 1,2 miliona spośród 8 milionów chorych nie przekroczyło jeszcze 45 roku życia, a ponad 14 500 pacjentów to dzieci.

Z roku na rok chorych gwałtownie przybywa. Jak się przewiduje, w Kanadzie w ciągu najbliższych dziesięciu lat ich liczba wzrośnie o milion. I choć problem ten w większym stopniu dotyczy Europy niż Afryki i Azji, również tam coraz częściej odnotowuje się przypadki zachorowań. Sytuacja ta skłoniła WHO do ogłoszenia dziesięciolecia 2000-2010 Dekadą Kości i Stawów. Na całym świecie lekarze i inni pracownicy służby zdrowia chcą w tym okresie połączyć wysiłki w celu podniesienia jakości życia ludzi cierpiących na choroby narządu ruchu, takie jak schorzenia reumatyczne.

Co wiadomo o tych bolesnych chorobach? Kto jest nimi zagrożony? Jak sobie radzić z ich wyniszczającymi skutkami? Czy jest szansa na jakieś lekarstwo? Zagadnienia te omówimy w następnych artykułach.

[Prawa własności do ilustracji, strona 3]

Zdjęcie rentgenowskie: Za uprzejmą zgodą Arthritis Research Campaign, Wielka Brytania (www.arc.org.uk)

Czym są choroby reumatyczne

„NOCAMI PATRZĘ NA SWOJE ZDEFORMOWANE STOPY ORAZ DŁONIE I PŁACZĘ” (MIDORI Z JAPONII).

REUMATYZM nęka ludzi od wieków. Ślady tej choroby odkryto w zmumifikowanych zwłokach Egipcjan. Najprawdopodobniej cierpiał na nią również podróżnik Krzysztof Kolumb. A dzisiaj atakuje miliony osób. Czym jest ta wyniszczająca choroba?

Choroby reumatyczne obejmują grupę przeszło 100 różnych schorzeń narządu ruchu.a Dotykają nie tylko stawy, lecz także podtrzymujący je układ mięśni, kości, ścięgien i więzadeł. Niektóre z tych chorób prowadzą do niekorzystnych zmian skórnych, uszkadzają narządy wewnętrzne, a nawet oczy. Zwróćmy teraz uwagę na dwa schorzenia reumatyczne — reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) oraz chorobę zwyrodnieniową stawów (ChZS).

Budowa stawu

Staw to połączenie kości. Jest otoczony wytrzymałą torebką stawową, która go chroni i podtrzymuje (zobacz ilustrację na stronie 4). Wyścieła ją błona maziowa, wytwarzająca maź stawową. W obrębie torebki stawowej końcówki kości pokryte są gładką i elastyczną tkanką zwaną chrząstką. Zapobiega ona zgrzytaniu i ścieraniu się kości. Chrząstka działa również niczym amortyzator, zabezpieczając końcówki kości i równomiernie rozkładając na nie obciążenie.

Na przykład kiedy chodzisz, biegasz lub skaczesz, nacisk wywierany na biodra i kolana może przekraczać ciężar twego ciała od czterech do ośmiu razy! Chociaż większość tego nacisku absorbują sąsiadujące mięśnie i ścięgna, chrząstka pomaga kościom znieść obciążenie, uginając się niczym gąbka.

Reumatoidalne zapalenie stawów

Przy reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS) układ odpornościowy przypuszcza zmasowany atak na własny organizm, a dokładniej na stawy. Z jakiegoś nieznanego powodu duża liczba krwinek — między innymi limfocytów T, odgrywających bardzo ważną rolę w układzie odpornościowym — przedostaje się do jamy stawowej. Zapoczątkowuje to szereg reakcji chemicznych wywołujących stan zapalny. Komórki błony maziowej zaczynają się mnożyć w sposób niekontrolowany i tworzą przerosłą tkankę zwaną łuszczką. Łuszczka z kolei wydziela szkodliwe enzymy, które niszczą chrząstkę. W rezultacie kości mogą stykać się ze sobą, co powoduje ograniczenie ruchomości i nieznośny ból. Ten rujnujący proces osłabia też więzadła, ścięgna i mięśnie, w wyniku czego staw staje się niestabilny i następuje częściowe przemieszczenie. Często dochodzi do widocznej deformacji. RZS zazwyczaj lokalizuje się symetrycznie — w stawach nadgarstków, kolan i stóp. U przeszło 50 procent chorych pojawiają się podskórne guzki reumatoidalne. Niektórzy cierpią na anemię, suchość i ból oczu oraz bóle gardła. Do objawów RZS należą również zmęczenie i symptomy grypopodobne, takie jak gorączka i ból mięśni.

Początek, przebieg i czas trwania choroby są bardzo zróżnicowane. W jednym przypadku ból i sztywność nasilają się powoli, przez kilka tygodni lub nawet lat, a w innym ujawniają się nagle. Nieraz objawy utrzymują się parę miesięcy, lecz potem zanikają bez zauważalnego uszczerbku dla zdrowia. Mogą też występować okresy zaostrzeń i remisji. A niekiedy dolegliwości trapią chorych przez wiele lat, bezlitośnie przyprawiając ich o kalectwo.

Kto jest zagrożony RZS? „Najczęściej chorują kobiety w średnim wieku” — mówi dr Michael Schiff. Jak jednak wyjaśnia dalej, „schorzenie to może dotknąć każdego bez względu na wiek, również mężczyzn i dzieci”. Czynnikiem zwiększającym ryzyko jest występowanie RZS w rodzinie. Różne badania wskazują ponadto na istotny negatywny wpływ palenia, otyłości i transfuzji krwi.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

„Choroba zwyrodnieniowa stawów”, czytamy w czasopiśmie Western Journal of Medicine, „jest pod wieloma względami jak pogoda — wszechobecna, często niezauważalna, niekiedy tragiczna w skutkach”. W przeciwieństwie do RZS choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) rzadko atakuje inne narządy, zazwyczaj ogranicza swe zgubne działanie do jednego lub kilku stawów. W miarę jak chrząstka powoli się zużywa, kości zaczynają trzeć o siebie. Towarzyszy temu tworzenie się narośli kostnych, tak zwanych osteofitów. Niekiedy pojawiają się też torbiele, a warstwa podchrzęstna kości ulega pogrubieniu i deformacji. Kolejne objawy to guzki w stawach międzypaliczkowych, odgłosy trzeszczenia i tarcia w chorych stawach, skurcze mięśni, ból, sztywność oraz ograniczenie ruchomości.

ChZS uważano niegdyś po prostu za jedno z następstw starzenia się. Specjaliści odchodzą jednak od tego długo uznawanego poglądu. W czasopiśmie The American Journal of Medicine podano: „Nie ma dowodów na to, że normalny staw, poddawany typowemu obciążeniu, zużyje się za życia człowieka”. Jaka jest zatem etiologia ChZS? Wysiłki zmierzające do ustalenia zasadniczej przyczyny tego schorzenia „wzbudzają mnóstwo kontrowersji” — donosi brytyjskie czasopismo medyczne The Lancet. Zdaniem niektórych najpierw pojawiają się uszkodzenia kości — na przykład mikrozłamania. To z kolei może zapoczątkować proliferację kości i niszczenie chrząstki. Inni uważają, że ChZS zaczyna się w samej chrząstce. Jak sądzą, w miarę jej degradacji i ubywania wzrasta nacisk na podchrzęstną warstwę kości. Organizm stara się odbudować uszkodzoną chrząstkę, a wtedy dochodzi do zmian patologicznych.

Kto jest zagrożony ChZS? Chociaż sam wiek nie przesądza o nabawieniu się tej choroby, ubytek chrząstki stawowej częściej następuje u osób starszych. Do czynników ryzyka należą też zaburzenia zborności stawów, słabe mięśnie łydek i ud, dysproporcje długości nóg i wady kręgosłupa. Do rozwinięcia się ChZS niekiedy przyczynia się również powypadkowy uraz stawu albo nadwerężenie go podczas pracy wymagającej powtarzania tych samych ruchów. Proces zwyrodnieniowy może się ponadto nasilać u osób z nadwagą.

Doktor Tim Spector mówi: „Choroba zwyrodnieniowa stawów to złożone schorzenie, za którym kryją się określone czynniki środowiskowe, ale też silne uwarunkowania genetyczne”. Szczególnie podatne są kobiety w średnim lub w starszym wieku, u których w rodzinie choroba już występowała. W przeciwieństwie do osteoporozy objawem poprzedzającym ChZS jest zagęszczenie struktury kości. Poza tym niektórzy badacze wspominają o uszkodzeniach spowodowanych przez wolne rodniki tlenu oraz niedobór witamin C i D.

Leczenie

Leczenie chorób reumatycznych obejmuje zazwyczaj przyjmowanie środków farmakologicznych, ćwiczenia ruchowe i zmianę stylu życia. Terapeuta może zalecić odpowiedni program rehabilitacyjny polegający na ćwiczeniach zakresu ruchów, izometrycznych, aerobowych, izotonicznych i oporowych. Jak dowiedziono, łagodzą one szereg objawów, takich jak ból i obrzęk stawów, wyczerpanie, złe samopoczucie i depresja. Gimnastyka wychodzi na dobre nawet osobom w bardzo podeszłym wieku. Uprawiając ją, można ponadto przeciwdziałać zmniejszaniu się gęstości kości. Zdaniem niektórych pewną ulgę przynoszą też różne formy leczenia ciepłem i zimnem oraz akupunktura.b

Ponieważ ból stawów można znacznie uśmierzyć dzięki spadkowi wagi ciała, ważnym elementem kuracji jest niekiedy dieta odchudzająca. Istnieje pogląd, że do pozbycia się zbędnych kilogramów i złagodzenia dolegliwości przyczynia się ograniczenie w jadłospisie żywności przetworzonej i zawierającej dużo nasyconych kwasów tłuszczowych. Doradza się natomiast wprowadzenie sporej ilości produktów bogatych w wapń, takich jak ciemnozielone warzywa liściowe i świeże owoce, oraz ryb morskich obfitujących w kwasy tłuszczowe omega-3. Jak twierdzą niektórzy, taki sposób żywienia działa przeciwzapalnie. Mówi się też, że u części chorych poprawa następuje po odstawieniu mięsa, produktów mlecznych i pszennych oraz warzyw z rodziny psiankowatych — pomidorów, ziemniaków, papryki i bakłażanów.

W pewnych przypadkach zaleca się zabieg chirurgiczny zwany artroskopią. Polega on na wprowadzeniu bezpośrednio do stawu wziernika i usunięciu przerosłej błony maziowej wytwarzającej szkodliwe enzymy. Zabieg ten ma jednak ograniczoną skuteczność, gdyż nierzadko dochodzi do nawrotu stanu zapalnego. Bardziej skomplikowaną operacją jest artroplastyka, czyli zastąpienie całego stawu (zazwyczaj biodrowego lub kolanowego) protezą, której okres przydatności wynosi od 10 do 15 lat. Artroplastyka często skutecznie łagodzi objawy bólowe.

Ostatnio lekarze wypróbowują mniej inwazyjne metody leczenia, takie jak wstrzykiwanie kwasu hialuronowego wprost do stawu, co ma na celu przywrócenie mazi stawowej elastyczności i lepkości. Zabieg ten jest najczęściej dokonywany na stawach kolanowych. Według badań przeprowadzonych w Europie niezłe rezultaty przynosi też iniekcja preparatów stymulujących odbudowę chrząstki.

Wprawdzie żadne ze znanych lekarstw nie przywraca reumatykom zdrowia, jednak wiele z nich łagodzi ból i stan zapalny, a część rokuje opóźnienie postępu choroby. Ulgę w cierpieniu przynosi cały arsenał farmaceutyków — środki przeciwbólowe, kortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NSLPZ), leki modyfikujące proces zapalny, leki immunosupresyjne, modyfikatory odpowiedzi biologicznej oraz środki otrzymywane dzięki inżynierii genetycznej, które osłabiają odpowiedź immunologiczną organizmu. Niestety, czasami za złagodzenie cierpienia przychodzi zapłacić wysoką cenę, gdyż wszystkie te środki mogą wywoływać dotkliwe skutki uboczne. Zarówno pacjent, jak i lekarz stoją więc przed niełatwym zadaniem — muszą rozważyć potencjalne korzyści i zagrożenia.

W jaki sposób reumatycy radzą sobie z bólem i wyniszczeniem organizmu?

[Przypisy]

[Napis na stronie 6]

CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE RYZYKO ZACHOROWANIA NA REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW TO OTYŁOŚĆ, PALENIE I TRANSFUZJA KRWI

[Ramka i ilustracja na stronie 8]

TERAPIE ALTERNATYWNE

Jak się uważa, pewne terapie są bezpieczniejsze i mają mniej skutków ubocznych niż tradycyjne metody leczenia. Jedna z tych terapii to doustne przyjmowanie kolagenu typu II, który zdaniem części uczonych okazał się skuteczny w leczeniu obrzęków i bólu u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Jego działanie polega na hamowaniu aktywności prozapalnych i niszczycielskich cytokin, a mianowicie interleukiny-1 oraz czynnika martwicy nowotworu alfa. Pewną zdolnością neutralizowania tych szkodliwych substancji odznaczają się prawdopodobnie również niektóre naturalne składniki pokarmowe. Należą do nich witaminy E, C i PP, tran, który zawiera duże ilości kwasów eikozapentaenowego (EPA) i γ-linolenowego (GLA), a także olej z ogórecznika i wiesiołka. W Chinach od lat używa się leku ziołowego o nazwie Tripterygium wilfordii Hook F. Podobno przynosi on dość dobre rezultaty w łagodzeniu objawów RZS.

[Ilustracje na stronach 4, 5]

[Patrz publikacja]

ZDROWY STAW

KALETKA

MIĘSIEŃ

CHRZĄSTKA

ŚCIĘGNO

TOREBKA STAWOWA

BŁONA MAZIOWA

MAŹ STAWOWA

KOŚĆ

STAW ZAATAKOWANY PRZEZ RZS

ZWĘŻENIE SZPAR STAWOWYCH

USZKODZENIA KOŚCI I CHRZĄSTKI

STAN ZAPALNY BŁONY MAZIOWEJ

STAW ZAATAKOWANY PRZEZ CHZS

ODPRYSKI CHRZĄSTKI

USZKODZENIA CHRZĄSTKI

WYROŚLA KOSTNE

[Prawa własności]

Źródło: Arthritis Foundation

[Ilustracje na stronie 7]

Choroby reumatyczne dotykają ludzi w każdym wieku

[Ilustracje na stronie 8]

Pewną ulgę mogą przynieść ćwiczenia i odpowiednie odżywianie

Nadzieja dla reumatyków

„REUMATYZM nie powoduje wprawdzie tylu zgonów, co choroby serca czy rak, jednak radykalnie obniża jakość życia” — mówi dr Fatima Mili. Choroby reumatyczne rzeczywiście mogą się odbić na każdej dziedzinie życia dotkniętych nimi ludzi. Z jakimi problemami muszą się oni borykać? Czy mogą sobie jakoś radzić?

Katia,a 28-letnia Włoszka, opowiada: „Gdy miałam 20 lat, stwierdzono u mnie reumatyzm i odtąd wszystko się zmieniło. Ból zmusił mnie do zrezygnowania z pracy i ze służby pełnoczasowej”. Ból dokucza każdemu reumatykowi. Alan, 63-letni mieszkaniec Wielkiej Brytanii, zauważył: „Zawsze coś cię boli, choćby tylko umiarkowanie”. Trudności nastręcza też osłabienie. „Nawet gdyby człowiek potrafił ścierpieć ból i obrzęki”, tłumaczy 21-letnia Sarah, „wyczerpanie jest nie do zniesienia”.

Cierpienia emocjonalne

Zdaniem 61-letniej Setsuko z Japonii zmagania z ustawicznym bólem mogą „wyczerpywać pod względem emocjonalnym i umysłowym”. I nic dziwnego, skoro tak prosta rzecz jak podniesienie ołówka lub słuchawki telefonicznej stanowi niekiedy prawdziwe wyzwanie! Czterdziestosiedmioletnia Kazumi rozpacza: „Przerastają mnie nawet dziecinnie łatwe czynności”. A Janice, która ma 60 lat i nie potrafi już ustać zbyt długo na nogach, mówi: „Bardzo mnie zniechęca, że nie mogę robić tego, co dawniej”.

Takie ograniczenia wywołują rozgoryczenie i negatywne myśli o samym sobie. Gaku, 27-letni Świadek Jehowy, opowiada: „Ponieważ nie jestem w stanie angażować się w pełni w służbę kaznodziejską i działalność zborową, czuję się bezużyteczny”. Francesca, która zachorowała na reumatyzm w wieku dwóch lat, nie kryje, że „coraz bardziej pogrąża się w otchłani rozpaczy”. Taka rozpacz potrafi się negatywnie odbić na życiu duchowym. Joyce, mieszkanka RPA będąca Świadkiem Jehowy, przyznaje, że zaczęła opuszczać zebrania chrześcijańskie. „Po prostu nie potrafiłam znieść niczyjego widoku” — wyjaśnia.

Poza tym chorych często gnębi silny lęk o przyszłość. Obawiają się, że będą unieruchomieni i zależni od innych, że pozostaną bez opieki, że upadną i coś sobie złamią lub że nie będą w stanie utrzymać rodziny. Pięćdziesięciodwuletnia Yoko mówi: „Kiedy patrzyłam na swoje zniekształcone ciało, ogarniał mnie strach, że będzie jeszcze gorzej”.

Udrękę emocjonalną mogą również przeżywać krewni chorego, którzy dzień w dzień widzą, jak bliska osoba cierpi. A czasami zdarza się nawet, że zostają poważnie nadwerężone więzi małżeńskie. Mieszkająca w Wielkiej Brytanii Denise opowiada: „Po 15 latach małżeństwa mój mąż oświadczył: ‚Nie mogę już dłużej ścierpieć twego reumatyzmu’. Zostawił mnie i naszą pięcioletnią córeczkę”.

Reumatyzm stanowi więc ogromną próbę sił zarówno dla samych chorych, jak i dla ich rodzin. Jednakże wiele osób radzi sobie pomimo dolegliwości. Zobaczmy, jak im się to udaje.

Uwzględniaj swoje ograniczenia

Jeżeli chorujesz na reumatyzm, musisz wystarczająco dużo odpoczywać. W ten sposób do minimum ograniczysz zmęczenie. Nie znaczy to jednak, że masz się wycofać z życia. Timothy wyjaśnia: „Trzeba być aktywnym, bo w przeciwnym razie choroba owładnie twoim umysłem, a wówczas będziesz siedział bezczynnie i myślał tylko o bólu”. Reumatolog William Ginsburg z kliniki Mayo zauważa: „Bardzo łatwo jest popaść w skrajność — eksploatować się albo zbytnio oszczędzać. Niekiedy choremu trzeba przypomnieć, żeby zwolnił tempo i wziął poprawkę na swój stan”.

Niewykluczone, że będzie to wymagać zmiany podejścia do własnych ograniczeń. Daphne z RPA wspomina: „Musiałam trzeźwo ocenić sytuację i uprzytomnić sobie, że nie straciłam różnych umiejętności; po prostu pewne rzeczy muszę robić znacznie wolniej. Zamiast się zadręczać czy frustrować, nie forsuję się za jednym razem”.

Warto też zapoznać się z różnymi urządzeniami pomocniczymi, jeśli są dostępne, i być może porozmawiać o ich przydatności z lekarzem lub fizykoterapeutą. Keiko opowiada: „Na schodach zainstalowaliśmy windę. Przerobiliśmy zamki w drzwiach, gdyż przekręcanie gałek sprawiało mi ból w nadgarstkach. Teraz otwieram drzwi pchnięciem głowy. We wszystkich kranach założyliśmy zawory dźwigniowe, dzięki czemu mogę wykonywać przynajmniej część prac domowych”. Gail, inna chora, mówi: „Moje klucze od mieszkania i samochodu są przymocowane do długiego uchwytu, co ułatwia mi ich przekręcanie. Grzebień i szczotka też mają specjalne przedłużenia i można się nimi czesać pod różnym kątem”.

Wsparcie rodziny — źródło sił

Carla z Brazylii przyznaje: „Zasadnicze znaczenie ma dla mnie wsparcie męża. Czułam się pewniej, gdy towarzyszył mi podczas wizyt u lekarza. Wspólnie obserwowaliśmy, jak choroba wpływa na mój organizm i jak się objawia; zastanawialiśmy się też, jakie leczenie będzie konieczne. Podnosiło mnie na duchu, że rozumiał, co przechodzę”. Mężowie i żony, którzy liczą się z ograniczeniami swych współmałżonków i chętnie zasięgają wiadomości o ich chorobie, rzeczywiście mogą być wyjątkowym źródłem siły i wsparcia.

Na przykład gdy z powodu reumatyzmu mąż Bette, zatrudniony w branży budowlanej, nie mógł poświęcać na pracę tyle czasu, co wcześniej, ona zaczęła zarabiać jako sprzątaczka. Mąż Kazumi opiekował się nią oraz wyręczał ją w zajęciach domowych, które przerastały jej możliwości. Poza tym do pomocy wdrażał dzieci. Kazumi mówi: „Wsparcie męża dodawało mi sił. Gdyby nie on, byłabym w dużo gorszym stanie”.

Australijka imieniem Carol ostrzega: „Uważaj, by nie planować zbyt wielu zajęć. Jeśli nie potrafię dotrzymać kroku rodzinie, łatwo ogarnia mnie uczucie niedopisania”. Prawdziwa wyrozumiałość i współczucie ze strony najbliższych może być dla chorych źródłem sił.

Pomoc duchowa

Katia dzieli się swoimi spostrzeżeniami: „Kiedy cierpisz na taką chorobę, jesteś przeświadczony, że nikt nie wie, co przeżywasz. Dlatego koniecznie trzeba zwracać się do Jehowy Boga, gdyż On naprawdę rozumie nasz stan fizyczny i emocjonalny (Psalm 31:7). Dzięki utrzymywaniu z Nim dobrych stosunków cieszę się pokojem umysłu, który pozwala mi znosić chorobę niemal ze stoickim spokojem”. Biblia słusznie nazywa Jehowę „Bogiem wszelkiego pocieszenia, który nas pociesza we wszelkim naszym ucisku” (2 Koryntian 1:3, 4).

A zatem osobie zmagającej się z ustawicznym bólem ogromną pociechę może przynosić modlitwa. Świadczą o tym również słowa Kazumi: „Podczas długich bezsennych nocy ze łzami w oczach wylewam serce przed Jehową, prosząc go o siłę do zniesienia bólu i o mądrość do stawienia czoła wszystkim trudnościom. Nie mam wątpliwości, że Jehowa mnie wysłuchuje”. Takiego życzliwego wsparcia od Boga zaznaje też Francesca. Oto jej wypowiedź: „Spełniają się na mnie słowa z Filipian 4:13: ‚Do wszystkiego mam siłę dzięki temu, który mi udziela mocy’”.

Jehowa Bóg często udziela wsparcia za pośrednictwem zboru chrześcijańskiego. Na przykład Gail tak opowiada o pomocy udzielanej przez duchowych braci i siostry z miejscowego zboru Świadków Jehowy: „Dzięki ich miłości nie popadłam w depresję”. Gdy Keiko zadano pytanie: „Czy przychodzą ci na myśl jakieś miłe chwile w życiu?”, odpowiedziała w podobnym tonie: „Tak, wszystkie przejawy miłości i współczucia ze strony każdego członka zboru!”

W zborach Świadków Jehowy w niesieniu takiego wsparcia przewodzą nadzorcy. Setsuko przyznaje: „Nie potrafię wprost wyrazić, jak wspaniale to oddziałuje na osobę zmagającą się z chorobą, gdy starsi jej wysłuchają i dodadzą otuchy”. Jak jednak przypomina Daniel, który sam cierpi na reumatyzm, „nasi duchowi bracia i siostry mogą nam pomóc jedynie pod warunkiem, że im na to pozwolimy”. W związku z tym ważne jest, by chorzy pozostawali w kontakcie ze współchrześcijanami, uczęszczając w miarę swych sił na zebrania zborowe (Hebrajczyków 10:24, 25). Otrzymują na nich zachęty duchowe niezbędne do wytrwania.

Cierpienia dobiegną końca

Reumatycy są wdzięczni, że środowisko medyczne osiągnęło postęp w leczeniu ich schorzeń. Jednak nawet najlepszym terapiom daleko do ideału. Na dłuższą metę chorzy mogą zaznać największej pociechy, jeśli uchwycą się Bożej obietnicy nastania nowego światab (Izajasza 33:24; Objawienie 21:3, 4). Wówczas „kulawy będzie się wspinał niczym jeleń” (Izajasza 35:6). Raz na zawsze zniknie reumatyzm i w ogóle każda choroba trapiąca ludzkość! W związku z tym Peter, który cierpi na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, mówi: „Na końcu ciemnego tunelu, w którym się znajduję, widzę światełko”. Podobnie wypowiada się chrześcijanka imieniem Giuliana: „Każdy przeżyty dzień to dla mnie wygrana bitwa, każdy przybliża mnie do końca zmagań!” Istotnie, już niedługo nastanie kres nie tylko chorób reumatycznych, ale też wszelkich innych cierpień!

[Przypisy]

[Ilustracje na stronie 10]

Różne urządzenia pomagają chorym prowadzić w miarę aktywne życie

[Ilustracja na stronie 12]

Na zebraniach chrześcijańskich można zaznać życzliwego wsparcia