• Miejsce pracy czy pole walki?
    Przebudźcie się! — 2004 | 8 maja

    • Miejsce pracy czy pole walki?

      OD NASZEGO KORESPONDENTA Z NIEMIEC

      „Nie mogłem już tego dłużej znieść. Pracowałem w firmie ponad 30 lat. Awansowałem na kierownicze stanowisko. Pewnego dnia pojawił się nowy szef. Był młody, tryskał energią i pomysłami. Uważał, że stoję mu na zawadzie, więc zaczął mnie gnębić. Po miesiącach szykanowania, okłamywania i upokarzania przypominałem kłębek nerwów. Gdy firma zaproponowała mi przejście na wcześniejszą emeryturę, zgodziłem się odejść” (Peter).a

      PETER padł ofiarą maltretowania psychicznego w miejscu pracy. W Europie zjawisko to określa się powszechnie mianem mobbingu. Jak się szacuje, w Niemczech, gdzie mieszka Peter, dotyka ono 1,2 miliona zatrudnionych. Szykan na jakimś etapie życia zawodowego doświadczy też co czwarty Holender. Według Międzynarodowej Organizacji Pracy mobbing przybiera na sile w Australii, Austrii, Danii, Szwecji, USA i Wielkiej Brytanii. Ale na czym właściwie polega?

      „Wojna nerwów”

      W niemieckim miesięczniku Focus mobbing zdefiniowano jako „częste, powtarzające się, systematyczne nękanie”. Nie chodzi o zwykłe uszczypliwości — sarkastyczne i krytyczne uwagi, kpiny czy dokuczliwe żarty. Mobbing to planowe stosowanie terroru psychicznego w celu zaszczucia ofiary.b

      Gnębienie może przybierać najrozmaitsze formy — od dziecinnych docinków po czyny karalne. Osoby dręczone stają się obiektem oszczerstw, napaści słownych, agresji i oziębłego traktowania. Są przeciążane obowiązkami albo stale kierowane do czarnej roboty. Koledzy mogą im utrudniać wywiązywanie się z zadań, na przykład przez zatajanie pewnych informacji. Niektórzy posuwają się nawet do przebijania opon albo włamywania się do komputera.

      Czasami prześladowca atakuje w pojedynkę. Częściej jednak dręczyciele działają w grupie. Właśnie dlatego zjawisko to słusznie nosi nazwę mobbingu, gdyż angielskie słowo „mob” wskazuje na złośliwą napaść tłumu.

      Chyba najdziwniejsze jest to, że taka nagonka niejednokrotnie odbywa się za zgodą przełożonego. Różne badania przeprowadzone w Europie wykazały, że szefowie biorą czynny udział w co drugim wypadku dręczenia, a nierzadko są jedynymi gnębicielami. W rezultacie sytuacja w miejscu pracy zaczyna przypominać, jak to określono w dzienniku Frankfurter Allgemeine Zeitung, „długotrwałą wycieńczającą wojnę nerwów”.

      Dalekosiężne skutki

      Skutki mobbingu dają o sobie znać również w innych dziedzinach życia. Wiele ofiar ma poważne problemy zdrowotne, takie jak depresja, zaburzenia snu czy stany lękowe. Jak szykanowanie wpłynęło na wspomnianego wcześniej Petera? Ograbiło go z poczucia własnej wartości. Z kolei Margaret, która również mieszka w Niemczech, usłyszała od swego lekarza, że wymaga leczenia psychiatrycznego. Przyczyna? Nękanie w miejscu zatrudnienia. Mobbing może też odbijać się negatywnie na życiu małżeńskim i rodzinnym.

      W Niemczech maltretowanie psychiczne w pracy osiągnęło takie rozmiary, że pewna firma zajmująca się ubezpieczeniami zdrowotnymi uruchomiła telefon zaufania dla osób prześladowanych. Jak się okazało, przeszło połowa dzwoniących była niezdolna do pracy przez okres do sześciu tygodni, mniej więcej co trzeci — do trzech miesięcy, a co dziesiąty — jeszcze dłużej. W jednym z niemieckich czasopism medycznych zamieszczono informację, że „mobbing jest przyczyną nawet 20 procent samobójstw”.

      Dręczenie z pewnością może zamienić pracę w istny koszmar. Czy jest jakiś sposób, by temu zapobiec? Jak w miejscu zatrudnienia dbać o dobre stosunki?

      [Przypisy]

      a Imiona w tej serii artykułów zostały zmienione.

      b Według statystyk dręczenia w miejscu pracy częściej doznają kobiety. Może to jednak wynikać z tego, że są one bardziej skłonne mówić o tym problemie i szukać pomocy.

      [Ilustracje na stronie 4]

      Dręczenie w miejscu pracy to wycieńczająca wojna nerwów

  • Podłoże mobbingu
    Przebudźcie się! — 2004 | 8 maja

    • Podłoże mobbingu

      Monika dopiero co skończyła szkołę i odbywała praktykę w kancelarii prawniczej. Miała nadzieję, że gładko wkroczy w życie zawodowe.

      Trzydziestoparoletni Horst był lekarzem. Miał żonę, dzieci i wszystko wskazywało na to, że odniesie sukces zawodowy i finansowy.

      Zarówno Monika, jak i Horst padli ofiarą mobbingu.

      PRZYKRE doświadczenia Moniki i Horsta pokazują, że trudno przewidzieć, kto padnie ofiarą dręczenia. W gruncie rzeczy każdy — bez względu na wykonywany zawód i miejsce pracy — może stać się celem ataku. Jak zatem się chronić? Duże znaczenie ma dbanie o dobre stosunki, nawet z trudnymi współpracownikami.

      Tworzenie zgranego zespołu

      Wiele osób przekonało się, że utrzymanie posady wymaga zgrania się z całym zespołem i dbania o harmonijną współpracę. Zdrowe relacje między członkami personelu wpływają korzystnie na efekty pracy. Natomiast gdy między kolegami dochodzi do jakichś zgrzytów, cierpi na tym jakość i wydajność. Wzrasta też ryzyko mobbingu.

      Co może przeszkadzać w sprawnym funkcjonowaniu zespołu? Między innymi częste zmiany personalne, które utrudniają powstanie serdecznych więzi. Poza tym nowe osoby nie są obeznane z tokiem pracy, co spowalnia całą grupę. A na skutek spiętrzenia się obowiązków wszyscy żyją w ciągłym stresie.

      Do rozdźwięków prowadzi również brak wyraźnie sprecyzowanych celów. Taka sytuacja powstaje wtedy, gdy niepewny siebie przełożony bardziej skupia się na umacnianiu swojej pozycji niż na kierowaniu pracą. Niewykluczone, że aby utrzymać przewagę, próbuje podburzać podwładnych przeciw sobie nawzajem. Sprawę dodatkowo może pogarszać niejasny podział obowiązków. Jeśli na przykład dwaj członkowie zespołu uważają, że do nich należy kontrasygnowanie faktur, łatwo o animozje.

      W takich okolicznościach wymiana myśli jest utrudniona i często dochodzi do zranienia uczuć. Atmosferę w pracy zatruwa zazdrość, a koledzy rywalizują ze sobą o względy szefa. Drobne nieporozumienia urastają do rangi ciężkich zniewag. Innymi słowy, z igły robi się widły. Właśnie na takim gruncie rodzi się mobbing.

      Szukanie kozła ofiarnego

      Z biegiem czasu grupa może upatrzyć sobie kozła ofiarnego. Na kogo najczęściej pada wybór? Zazwyczaj jest to ktoś „nietypowy”, inny niż pozostali członkowie grupy — na przykład jedyny mężczyzna pracujący wśród kobiet lub jedyna kobieta pracująca wśród mężczyzn. Osoba zdecydowana może być postrzegana jako zbyt pewna siebie, a osoba powściągliwa — jako przebiegła. Czasami wystarcza, że ktoś jest starszy lub młodszy od reszty zespołu bądź posiada wyższe kwalifikacje zawodowe.

      Bez względu na to, kto stanie się obiektem szykan, koledzy „traktują swą ofiarę złośliwie i impertynencko, wyładowując na niej własne stresy” — czytamy w niemieckim czasopiśmie medycznym mta. Gdy poszkodowany próbuje naprawić sytuację, odnosi to mierny czy wręcz odwrotny skutek. W miarę jak zastraszanie przybiera na sile, czuje się coraz bardziej osaczony. Na tym etapie najprawdopodobniej nie poradzi już sobie o własnych siłach.

      Oczywiście w pracy zawsze istniało ryzyko nadużyć wobec innych. Ale sporo osób pamięta czasy, gdy współpracownicy byli wobec siebie życzliwsi. Rzadko się zdarzały wypadki grupowego dręczenia. Niestety, z biegiem lat, jak to wyraził pewien lekarz, „duch solidarności podupadł, a pojęcie wstydu całkowicie się wypaczyło”. Teraz ludzie bez skrupułów biorą udział w bezpardonowej walce w miejscu zatrudnienia.

      Chyba więc każdy, kto pracuje zawodowo, interesuje się odpowiedzią na pytania: Czy można zapobiec mobbingowi? I jak w miejscu pracy dbać o dobrą atmosferę?

      [Ilustracja na stronie 6]

      Prześladowcy starają się zaszczuć swą ofiarę

  • Jak dbać o dobrą atmosferę w pracy
    Przebudźcie się! — 2004 | 8 maja

    • Jak dbać o dobrą atmosferę w pracy

      DLACZEGO niektórzy ludzie dręczą innych? Biblia rzuca światło na tę sprawę. Wyjaśnia, że żyjemy w „dniach ostatnich” tego świata. W tych „krytycznych czasach trudnych do zniesienia” ludzie są „rozmiłowani w samych sobie, rozmiłowani w pieniądzach, zarozumiali, wyniośli, bluźniercy, nieposłuszni rodzicom, niewdzięczni, nielojalni, wyzuci z naturalnego uczucia, nieskłonni do jakiejkolwiek ugody, oszczercy, nie panujący nad sobą, zajadli, nie miłujący dobroci, zdrajcy, nieprzejednani, nadęci pychą” (2 Tymoteusza 3:1-5). Takie postawy są dziś powszechne, a mobbing to jeden z ich bolesnych przejawów. Jak zatem dbać o dobre stosunki w miejscu pracy?

      Rozwiązywanie konfliktów

      Zarzewiem dręczenia psychicznego są często nierozwiązane konflikty między współpracownikami. Dlatego unikaj mieszania się w cudze sprawy, ale nieporozumienia, które dotyczą ciebie osobiście, zażegnuj jak najszybciej. Staraj się taktownie i z szacunkiem koić zranione uczucia. Traktuj swych kolegów jako odrębne jednostki, a nie jako grupę. Gdy ktoś zdaje się żywić do ciebie urazę, spróbuj temu zaradzić. Jezus zachęcał, by ‛szybko regulować sprawy’ z człowiekiem, który ma coś przeciwko tobie (Mateusza 5:25).

      Poza tym warto dbać o swobodną wymianę myśli. Utrzymuj więc dobre kontakty z przełożonym, nie stwarzając przy tym wrażenia, że mu nadskakujesz. Pamiętaj też, że przyjazne stosunki zarówno z podwładnymi, jak i osobami zajmującymi równorzędne stanowiska sprzyjają pokonaniu stresu. Król Salomon napisał: „Plany zostają zniweczone, gdzie nie ma poufnej rozmowy, lecz przy mnóstwie doradców osiąga się cel” (Przysłów 15:22).

      Nie szczędź zatem starań, by w pracy dobrze żyć z kolegami. Nie znaczy to, że masz zgadzać się na wszystko i dla świętego spokoju odstępować od swych zasad. Jednak życzliwy i przyjazny sposób bycia może oczyścić atmosferę. Zważaj nie tylko na to, co mówisz, ale też jak to robisz. Również pod tym względem Biblia udziela mądrych rad: „Odpowiedź łagodna odwraca złość” (Przysłów 15:1). „Spokój języka jest drzewem życia” (Przysłów 15:4). „Cierpliwością zostaje przekonany dowódca” (Przysłów 25:15). „Niech wasza wypowiedź zawsze będzie wdzięczna, przyprawiona solą, abyście wiedzieli, jak powinniście każdemu odpowiedzieć” (Kolosan 4:6).

      „Niech wasz rozsądek stanie się znany”

      Apostoł Paweł napisał do chrześcijan w Filippi: „Niech wasz rozsądek stanie się znany wszystkim ludziom” (Filipian 4:5). Zgodnie z tą zasadą ustal rozsądne normy postępowania, których będziesz się trzymał. Wystrzegaj się zarówno zbytniej pewności siebie, jak i przesadnej powściągliwości. Jeżeli koledzy ci dokuczają, nie odpłacaj im pięknym za nadobne. Nic nie zyskasz zacieraniem granicy między dobrym a złym zachowaniem. Szanuj godność innych, a prawdopodobnie odwzajemnią się tym samym.

      Przemyśl nie tylko kwestię swojego zachowania, lecz także wyglądu. Zadaj sobie pytania: O czym świadczy mój ubiór? Czy nie jest wyzywający? Czy nie wyglądam niedbale? Czy nie powinienem ustalić dla siebie rozsądnych norm dotyczących stroju w miejscu pracy?

      W większości kultur ceni się osoby pracowite i sumienne. Dlatego zaskarbiaj sobie szacunek, przykładając się do swych obowiązków. Bądź odpowiedzialny i godny zaufania. Nie znaczy to, że masz wykonać każde zadanie perfekcyjnie. Pewna szykanowana kobieta przyznała, że sama sobie zaszkodziła. „Byłam perfekcjonistką” — mówi. Z czasem zrozumiała, że doskonałość jest nieosiągalna: „Jestem dobrym pracownikiem, ale nie muszę robić wszystkiego idealnie”.

      Unikaj przesadnego reagowania na nieprzychylne uwagi. Nie każda niesprawiedliwa krytyka wynika z chęci poniżenia cię. W jednej z ksiąg biblijnych król Salomon napisał: „Nie śpiesz się w duchu do obrażania się (...) I nie bierz sobie do serca wszystkich słów, które by ludzie wyrzekli, (...) bo twoje serce dobrze wie, ileż to razy i ty drugim złorzeczyłeś” (Kaznodziei 7:9, 21, 22).

      Oczywiście przestrzeganie tych zdrowych zasad nie stanowi gwarancji, że nigdy nie będziesz nękany. Pomimo najszczerszych starań możesz być obiektem szykan. Co wtedy?

      Szukaj pomocy

      „Gdy przez całe miesiące traktowano mnie lekceważąco, ogromnie to przeżywałem” — przyznaje Gregory. Osoby szykanowane zazwyczaj doznają rozmaitych bolesnych uczuć: gniewu, winy, wstydu, zakłopotania i pogardy dla samego siebie. Presja taka może sprawić, że nawet ktoś skądinąd zrównoważony pogrąży się w rozpaczy. W Biblii słusznie zauważono, iż „ucisk może przywieść mędrca do szaleńczego postępowania” (Kaznodziei 7:7). Jak zatem sobie radzić w takiej sytuacji?

      Z badań wynika, że najlepiej nie działać na własną rękę. Gdzie się zwrócić? W niektórych dużych firmach organizuje się pomoc dla represjonowanych pracowników. Firmy takie wiedzą, że walka z mobbingiem leży w ich najlepszym interesie. Według danych szacunkowych dręczenie kolegów zabiera prześladowcom nawet 10 procent czasu pracy. Jeśli więc w zakładzie istnieje taki system pomocy, warto z niego skorzystać. Bezstronny doradca — czy to z ramienia pracodawcy, czy z zewnątrz — może stworzyć grunt dla dyskusji, podczas której wszystkie zaangażowane osoby ustalą reguły postępowania w miejscu pracy.

      Nie ma cudownych rozwiązań

      Oczywiście trzeba sobie otwarcie powiedzieć, że obecnie nie da się w stu procentach rozwiązać problemu mobbingu. Nawet ci, którzy trzymają się zasad biblijnych wspomnianych w tym artykule, są narażeni na dręczenie w miejscu zatrudnienia. Takie osoby mogą jednak być pewne, że Jehowa Bóg zauważa ich wytrwałość oraz starania, by pomimo wrogości otoczenia przejawiać zbożne przymioty (2 Kronik 16:9; Jeremiasza 17:10).

      Gdy nękanie przybiera na sile, niektórzy zaczynają rozglądać się za nową posadą. Inni nie mają takiej możliwości, gdyż trudno jest o pracę, a i o fachową pomoc niełatwo. W wypadku Moniki, wspomnianej w poprzednim artykule, problem z czasem się rozwiązał, gdy odszedł z pracy jeden z jej głównych prześladowców. Atmosfera znacznie się poprawiła i Monika odbyła praktykę do końca, po czym postanowiła zatrudnić się gdzie indziej.

      Peter, o którym była mowa w pierwszym artykule, doznał całkowitej ulgi, kiedy przeszedł na wcześniejszą emeryturę. A w trudnym dla siebie okresie mógł liczyć na wsparcie żony. Opowiada: „Wiedziała, co przeżywam, i była dla mnie prawdziwą podporą”. W obliczu przeciwności Monika i Peter, będący Świadkami Jehowy, czerpali szczególną otuchę ze swych przekonań religijnych. Udział w publicznym głoszeniu dobrej nowiny wzmacniał ich poczucie własnej wartości, a w gronie współwyznawców mogli pielęgnować trwałe związki przyjaźni.

      Bez względu na sytuację zawsze dbaj o dobrą atmosferę w miejscu pracy. Jeżeli jesteś dręczony przez innych, staraj się uwzględniać radę apostoła Pawła: „Nikomu nie oddawajcie złem za złe. (...) Jeśli możliwe, o ile to od was zależy, zachowujcie pokój ze wszystkimi ludźmi. (...) Nie dawaj się zwyciężyć złu, lecz zło dobrem zwyciężaj” (Rzymian 12:17-21).

      [Napis na stronie 8]

      Przyjazny sposób bycia może oczyścić atmosferę

      [Napis na stronie 9]

      „Jeśli możliwe, o ile to od was zależy, zachowujcie pokój ze wszystkimi ludźmi” (RZYMIAN 12:18)

      [Ilustracja na stronach 8, 9]

      Staraj się szybko załagodzić osobiste nieporozumienia