Dannya pracuje dla dużej firmy w Hongkongu. Zwiedzając fabrykę potencjalnego dostawcy, wyraził wątpliwości, czy sprosta ona standardom produkcji wymaganym przez jego firmę. Podczas obiadu menedżer fabryki wręczył Danny’emu kopertę z łapówką w wysokości kilkudziesięciu tysięcy dolarów, co stanowiło równowartość jego rocznych zarobków.

● Przeżycie Danny’ego nie jest odosobnione. Na całym świecie nieuczciwość przybiera zatrważające rozmiary. Jak wynika z dokumentów sądowych, w latach 2001-2007 jedna z dużych niemieckich firm, chcąc zapewnić sobie pożądane kontrakty, wydała na łapówki 1,4 miliarda dolarów.

Chociaż niedawne głośne skandale z udziałem różnych koncernów doprowadziły do pewnych reform, ogólnie rzecz biorąc sytuacja zdaje się pogarszać. Wyniki badań przeprowadzonych w roku 2010 przez organizację Transparency International pokazują, że na świecie „w ciągu ostatnich trzech lat poziom korupcji wzrósł”.

Skąd tyle nieuczciwości? Czy uczciwość popłaca? Jeśli tak, to pod jakim względem? Czy pomocne rady na ten temat można znaleźć w Biblii?

[Przypis]

„Uczciwość w biznesie to przeżytek; kto próbuje się nią kierować, jest skazany na porażkę” (Stephen, USA).

CZY zgadzasz się z tą smutną opinią? Trzeba przyznać, że nieuczciwość często przynosi korzyści — przynajmniej na krótką metę. W rezultacie ci, którzy starają się postępować uczciwie, poddawani są silnej presji na różne sposoby.

Kuszące okoliczności. Któż nie chciałby mieć więcej pieniędzy bądź luksusowych dóbr? Gdy więc nadarza się okazja do nieuczciwego zysku, nieraz trudno się oprzeć.

● „W imieniu mojej firmy zawieram kontrakty. Nierzadko ktoś proponuje mi łapówkę. Urok łatwych pieniędzy jest naprawdę silny” (Franz, Bliski Wschód).

Presja, by zwiększać zyski. W ostatnich latach na całym świecie firmy zmagają się z trudnymi warunkami ekonomicznymi. Muszą też nadążać za postępem technicznym oraz radzić sobie z rosnącą konkurencją w skali regionalnej i globalnej. Pracownicy mogą sądzić, że uciekanie się do nieuczciwości to jedyny sposób, by sprostać wymaganiom przełożonych lub właścicieli firmy.

● „Wydawało się nam, że musimy to robić. (...) W przeciwnym razie doprowadzilibyśmy firmę do upadku” (wypowiedź aresztowanego za łapówki Reinharda Siekaczka, zamieszczona na łamach gazety The New York Times).

Naciski innych. Niekiedy współpracownicy lub klienci sugerują albo nawet żądają, żeby uczestniczyć w ich oszukańczych praktykach.

● „Menedżer występujący w imieniu jednego z moich kluczowych klientów podszedł do mnie i powiedział, że jeśli nie ‚podzielę się z nim zyskiem’, czyli nie dam łapówki, to stracę zamówienie” (Johan, RPA).

Czynniki kulturowe. W niektórych kulturach panuje zwyczaj, że przy zawieraniu transakcji biznesowych wymienia się prezenty. Jednak ze względu na wielkość tych podarunków oraz okoliczności ich wręczenia łatwo może się zatrzeć granica między tym, co jeszcze jest uczciwe, a co już nie. W wielu krajach skorumpowani urzędnicy domagają się pieniędzy, zanim w ogóle zaczną wykonywać swoje obowiązki, i chętnie przyjmują zapłatę za szczególne potraktowanie danej sprawy.

● „Nie jest łatwo odróżnić napiwek od łapówki” (William, Kolumbia).

Środowisko. Z najsilniejszą presją spotykają się ludzie, którzy cierpią skrajne ubóstwo lub żyją w krajach, gdzie łamana jest praworządność. Jeśli ktoś w takim otoczeniu nie chce oszukiwać ani kraść, może uchodzić za nieudacznika, który nie potrafi zadbać o rodzinę.

● „Nieuczciwość jest uważana za coś normalnego, akceptowanego i nieodzownego, dopóki człowiek nie da się złapać” (Tomasi, Demokratyczna Republika Konga).

Jak zanika uczciwość

Presji, by postępować nieuczciwie, trudno się oprzeć. Jak wykazał pewien sondaż, na dziesięciu australijskich dyrektorów handlowych aż dziewięciu uznało łapownictwo i korupcję za zło konieczne. Ankietowani przyznali, że są gotowi złamać swoje zasady moralne, byle tylko zdobyć kontrakt dla firmy lub zapewnić jej inne korzyści.

Co ciekawe, nieuczciwi często wcale się za takich nie uważają. Jak godzą to wyobrażenie z własnym postępowaniem? W pewnym czasopiśmie powiedziano: „Ludzie postępują wystarczająco nieuczciwie, żeby coś zyskać, a zarazem na tyle uczciwie, by móc się łudzić swą uczciwością” (Journal of Marketing Research). Chcąc ukoić wewnętrzne rozterki, usprawiedliwiają lub pomniejszają swoje nieuczciwe postępki, i to na rozmaite sposoby.

Na przykład nieuczciwość bywa określana różnymi eufemizmami. Kłamstwo i oszustwo to „chodzenie na skróty” lub „współzawodnictwo”. Łapówka to „upominek” albo „szeleszczący argument”.

Inni usprawiedliwiają wątpliwe postępowanie, rozmywając definicję uczciwości. Tom z branży finansowej zauważa: „Uczciwość kojarzy się ludziom raczej z tym, co mogą sobie przywłaszczyć bez narażenia się na skutki prawne, niż z tym, co odpowiada prawdzie”. David, były kierownik, mówi: „Gdy nieuczciwość wyjdzie na jaw, nie jest mile widziana, ale dopóki nie ujrzy światła dziennego, przymyka się na nią oko. Kto nie daje się złapać za rękę, uchodzi za sprytnego i kreatywnego”.

Co więcej, nieuczciwe postępowanie bywa uznawane za warunek sukcesu. Pewien długoletni biznesmen zaobserwował: „Duch rywalizacji niejednego skłania do wniosku, że musi zdobyć daną pracę za wszelką cenę”. Ale czy to prawda? Czy ten, kto próbuje usprawiedliwiać nieuczciwość, w gruncie rzeczy ‛nie zwodzi samego siebie fałszywym rozumowaniem’? (Jakuba 1:22). W następnym artykule omówimy korzyści, jakie zapewnia uczciwość.

[Napis na stronie 5]

„Uczciwość kojarzy się ludziom raczej z tym, co mogą sobie przywłaszczyć bez narażenia się na skutki prawne, niż z tym, co odpowiada prawdzie”

[Ilustracja na stronie 5]

Nieuczciwe postępowanie często jest uznawane za warunek sukcesu

„Miły jest człowiekowi chleb zdobyty fałszem, lecz potem jego usta napełnią się żwirem” (Przysłów 20:17).

CZY trzeba uciekać się do nieuczciwych praktyk, żeby odnosić sukcesy w interesach? Wcale nie, gdyż nieuczciwość często przynosi skutek odwrotny do zamierzonego. Dlaczego? Ponieważ przegrywa z uczciwością, która rodzi zaufanie — nieodzowny element trwałego sukcesu.

Wartość zaufania

Zyskanie opinii człowieka uczciwego pomaga odnieść sukces — nawet gdy ktoś nie zdaje sobie z tego sprawy. Potwierdza to cytowany już Franz: „Początkowo pracodawcy bez mojej wiedzy sprawdzali, czy jestem uczciwy i rzetelny. Jak się później okazało, przeszedłem ten test pomyślnie. Za uczciwość otrzymałem bardziej odpowiedzialne zadania i więcej swobody, jestem też nagradzany przez właścicieli firmy. Wiem, że niektórzy mogliby wykonać moją pracę lepiej albo są ode mnie bystrzejsi. Moim zdaniem posadę utrzymuję dzięki zaufaniu, jakim darzą mnie pracodawcy”.

Wystrzegaj się nierozsądnego ryzyka

Wspomniany w poprzednim artykule David opowiada: „Kiedy widziałem ludzi, którzy dla krótkotrwałych korzyści naginali przepisy, myślałem sobie: ‚Rachunek za takie postępowanie nieraz się spóźnia, ale przyjdzie na pewno’. Innymi słowy, nieuczciwość prędzej czy później przysporzy kłopotów. Rezygnowaliśmy z wątpliwych interesów. Sporo firm, które dały się w nie wciągnąć, z czasem upadło, a niejedną osobę postawiono w stan oskarżenia. Nasza firma uniknęła takich problemów”.

Gdy w południowo-wschodniej Afryce Ken zakładał farmę, mógł przekupić urzędników, by przyśpieszyli procedury importowe i pomogli mu uniknąć płacenia podatków. Mówi: „Robił tak niejeden farmer. Ponieważ wszystkie formalności załatwialiśmy uczciwie, uruchomienie farmy zajęło nam dziesięć lat. Czy opłacało się być uczciwym? Jak najbardziej! Dających łapówki nieustannie nękali potem skorumpowani urzędnicy, którzy domagali się dalszych korzyści finansowych”.

Radzenie sobie z trudnościami ekonomicznymi

Presja, by postąpić nieuczciwie, jest szczególnie silna wtedy, gdy firmie grozi bankructwo. Jednak nawet takie sytuacje uwidaczniają wartość uczciwości.

Bill z USA, którego firma budowlana upadła podczas kryzysu w branży mieszkaniowej, opowiada: „Z rynku zniknęło kilku naszych dużych klientów, którzy nie zapłacili nam setek tysięcy dolarów. Gdy sprawy zaczęły wyglądać beznadziejnie, zapytałem jednego z konkurentów, czy nie mógłby kogoś z nas zatrudnić. W ciągu dwóch dni od tego spotkania ofertę pracy otrzymałem nie tylko ja, ale i większość moich pracowników. Powiedziano mi, że jestem znany z uczciwości i dobrej jakości usług”.

Wszystkie opisane wyżej osoby są Świadkami Jehowy. W pracy, jak również w innych dziedzinach życia kierują się zasadami biblijnymi. Uczciwość nie tylko nie przeszkadza im w odnoszeniu sukcesów zawodowych, lecz także przysparza praktycznych korzyści.

Oczywiście nie brak sytuacji, w których nieuczciwość zdaje się przynosić profity. Ale czy zysk finansowy to jedyny wyznacznik powodzenia?

[Napis na stronie 6]

Zyskanie opinii człowieka uczciwego pomaga odnieść sukces — nawet gdy ktoś nie zdaje sobie z tego sprawy

[Ilustracja na stronie 7]

„Powiedziano mi, że jestem znany z uczciwości i dobrej jakości usług” (Bill, USA)

„Nawet wtedy, gdy ktoś ma obfitość, jego życie nie zależy od tego, co posiada” (Łukasza 12:15).

ZAROBKOWANIE to nieodzowny element życia. Do zapewniania bytu sobie i rodzinie zostaliśmy zobowiązani przez Boga (1 Tymoteusza 5:8).

Ale co wtedy, gdy zdobywanie pieniędzy i rzeczy, które można za nie kupić, służy nie tylko utrzymaniu? Gdy staje się wręcz celem życia? Kto za wszelką cenę chce się wzbogacić, częściej ucieka się do nieuczciwości. Zwykle poniewczasie uświadamia sobie, że ograbiła go ona z prawdziwego sukcesu. Ponadto jak czytamy w Biblii, umiłowanie pieniędzy przysparza wielu cierpień (1 Tymoteusza 6:9, 10).

Przeanalizujmy przykłady czterech osób, dla których sukces to coś więcej niż gromadzenie bogactw.

Szacunek dla samego siebie

„Kilka lat temu rozmawiałem z potencjalnym klientem, który chciał wykupić polisę ubezpieczeniową na życie opiewającą na sumę miliona dolarów. Moja prowizja wyniosłaby tysiące dolarów. Dowiedziałem się od niego, że jeśli chcę sfinalizować tę transakcję, to muszę dać mu połowę swojej prowizji. Powiedziałem, że to nieetyczne, a do tego niezgodne z prawem.

„Próbując trafić mu do przekonania, zapytałem, czy rzeczywiście chciałby powierzyć poufne informacje o sobie i swych finansach komuś nieuczciwemu. Ponownie przedstawiłem swoje stanowisko i poprosiłem, żeby się ze mną skontaktował, gdyby zdecydował się na moje usługi. Nigdy się już nie odezwał.

„Gdybym przystał na jego propozycję, skalałbym swoją chrześcijańską uczciwość i stracił szacunek dla samego siebie. Stałbym się niewolnikiem człowieka, który chciał mnie uwikłać w nieczysty interes” (Don, USA).

Wewnętrzny spokój

W poprzednim artykule czytaliśmy o Dannym, któremu zaproponowano łapówkę za przedstawienie w korzystnym świetle zdolności produkcyjnych potencjalnego dostawcy. Jak Danny zareagował?

„Podziękowałem menedżerowi za podjęcie mnie obiadem, a następnie zwróciłem mu kopertę z pieniędzmi. On jednak dalej naciskał, mówiąc, że jeśli jego fabryka otrzyma pozytywną ocenę, mogę liczyć na jeszcze więcej pieniędzy. Odmówiłem.

„Gdybym przyjął łapówkę, żyłbym w ciągłym strachu, że sprawa się wyda. Po pewnym czasie o całym incydencie w jakiś sposób dowiedział się mój szef. Czułem ogromną radość i ulgę, że nie dopuściłem się żadnej nieuczciwości. Przyszedł mi na myśl werset z Księgi Przysłów 15:27: ‚Kto zdobywa niesprawiedliwy zysk, ten ściąga na swój dom klątwę, ale kto nienawidzi podarków, będzie żył’” (Danny, Hongkong).

Szczęście rodzinne

„Pracuję w budownictwie na własny rachunek. Nadarza się wiele okazji, by oszukać klientów lub uniknąć płacenia podatków. Chcę jednak być uczciwy, a to przynosi pożytek mnie i moim najbliższym.

„Uczciwością należy się kierować zawsze, nie tylko w pracy czy biznesie. Świadomość, że mąż albo żona nie złamią Bożych norm uczciwości, pogłębia zaufanie w rodzinie. Współmałżonek ma poczucie bezpieczeństwa, bo wie, że uczciwość nie jest jak ubranie, które nakłada się lub zdejmuje w zależności od potrzeb.

„Gdy ktoś ma problemy rodzinne, to i tak się od nich nie wykupi, choćby posiadał największą firmę świata. Jako Świadek Jehowy dostrzegam, że trzymanie się zasad biblijnych pozwala prowadzić zrównoważone życie. Mam czas dla rodziny i nie daję się manipulować systemowi rządzonemu przez chciwość i dolary” (Durwin, USA).

Dobre stosunki z Bogiem

„Pracuję w firmie jako zaopatrzeniowiec. Czasami zamiast pełnego rabatu przysługującego mojej firmie przedstawiciele handlowi proponują mi procent od kwoty zamówienia. Ale byłaby to forma okradania pracodawcy.

„Nie zarabiam dużo i miałabym na co wydać te dodatkowe pieniądze. Jednak niczego nie da się porównać z czystym sumieniem i uznaniem u Jehowy Boga. Dlatego przy zawieraniu każdej transakcji kieruję się zasadą z Listu do Hebrajczyków 13:18: ‚We wszystkim pragniemy postępować uczciwie’” (Raquel, Filipiny).

[Ramka i ilustracje na stronie 9]

Zasady uczciwości w interesach

Kodeks etyki w biznesie nie jest jednolity we wszystkich krajach. Przy podejmowaniu etycznych decyzji zawodowych warto się więc opierać na zasadach biblijnych. Kto chce uczciwie prowadzić interesy, powinien być:

Prawdomówny

Zasada: „Nie okłamujcie się nawzajem” (Kolosan 3:9).

Niezawodny

Zasada: „Niechże wasze słowo Tak znaczy Tak, wasze Nie — Nie” (Mateusza 5:37).

Godny zaufania

Zasada: „Nie wyjawiaj poufnej rozmowy drugiego” (Przysłów 25:9).

Nieprzekupny

Zasada: „Nie masz przyjmować łapówki, bo łapówka zaślepia tych, którzy dobrze widzą” (Wyjścia 23:8).

Rzetelny

Zasada: „Wszystko, co chcecie, żeby ludzie wam czynili, wy też im podobnie czyńcie” (Mateusza 7:12).

Praworządny

Zasada: „Oddawajcie wszystkim to, co im się należy — kto żąda podatku, temu podatek” (Rzymian 13:7).

[Ramka i ilustracje na stronie 9]

Jak zachować uczciwość w pracy zawodowej

● Ustal hierarchię wartości. Na przykład co ma dla ciebie większe znaczenie: korzyści materialne czy dobre stosunki z Bogiem?

● Przemyśl zawczasu. Przewiduj sytuacje mogące wystawić twoją uczciwość na próbę i ustal, jak się zachowasz.

● Wyraź swoje stanowisko. Gdy nawiązujesz relacje biznesowe, od razu taktownie informuj o swoich zasadach.

● Szukaj wsparcia. W obliczu jakiejś pokusy lub dylematu moralnego poradź się kogoś, kto wyznaje te same wartości.

[Ilustracja na stronie 8]

Kto jest uczciwy, cieszy się wewnętrznym spokojem