Salmanasara III, króla Asyrii. Pewna inskrypcja Salmanasara odnotowuje zagarnięcie tronu syryjskiego przez Chazaela. Podczas jednej z większych wypraw Salmanasar obległ Chazaela w Damaszku, ale nie zdołał zająć miasta.

Po objęciu rządów w Damaszku Chazael kontynuował politykę agresji wobec Izraela (2Kl 10:32). Rozciągnął swą władzę aż na filistyńskie miasto Gat, najechał nawet Judę i zagroził jej królowi Jehoaszowi (898-859 p.n.e.), który dla ocalenia Jerozolimy przez atakiem syryjskim musiał zapłacić ogromną daninę (2Kl 12:17, 18; 13:3, 22; 2Kn 24:23, 24). Za panowania następcy Chazaela, Ben-Hadada III, jarzmo nałożone przez Damaszek na Izrael zelżało, gdyż król Jehoasz (ok. 859-845 p.n.e.) trzykrotnie pokonał Syrię (2Kl 13:24, 25). Później inny król izraelski, Jeroboam II (ok. 844-804 p.n.e.), wtargnął w głąb Syrii aż do „wejścia do Chamatu” i „przywrócił Judzie Damaszek i Chamat” (2Kl 14:23-28). Przypuszczalnie oznacza to, że zmusił owe królestwa do płacenia daniny, podobnie jak to było za czasów Salomona (1Kl 4:21).

Jehowa osądza Damaszek. Jednakże po stu latach Damaszek ponownie został ukazany jako „głowa Syrii” (Iz 7:8). Za panowania króla judzkiego Achaza (761-746 p.n.e.) Recin z Damaszku wraz z Pekachem z Izraela dokonali najazdu na Judę i dotarli aż do Elatu nad zatoką Akaba. Achaz tak się przeraził, że posłał łapówkę królowi Asyrii Tiglat-Pileserowi III, prosząc o pomoc przeciwko Syrii. Asyryjczycy błyskawicznie zaatakowali i zdobyli Damaszek, uśmiercili Recina i uprowadzili na wygnanie wielu mieszkańców miasta (2Kl 16:5-9; 2Kn 28:5, 16). W ten sposób spełniły się proroctwa Jehowy wypowiedziane za pośrednictwem Izajasza i Amosa (Iz 8:4; 10:5, 8, 9; Am 1:3-5). Kiedy jednak Achaz udał się do Damaszku na spotkanie z Tiglat-Pileserem (zapewne po to, żeby złożyć mu hołd), bezmyślnie rozkazał sporządzić kopię ujrzanego tam ołtarza, na której później składał ofiary „bogom Damaszku” (2Kl 16:10-13; 2Kn 28:23).

Po tych wydarzeniach Damaszek już nigdy nie zagroził Izraelowi. Chociaż osłabł pod względem militarnym, z proroctwa Ezechiela wynika, iż z czasem odzyskał znaczenie handlowe (Eze 27:18). Niemniej Jeremiasz zapowiedział, że tak wychwalany niegdyś Damaszek zazna udręki, gdy z Chamatu i Arpadu w pn. Syrii nadejdą złe wieści, prawdopodobnie o okrutnym podboju tych aramejskich królestw przez wojska babilońskie pod wodzą Nebukadneccara (Jer 49:23-27). Damaszek, klejnot pustyni, nie zdoła uniknąć skutków tego zwycięskiego pochodu. Jeszcze później został wymieniony w wyroku Jehowy ogłoszonym przez Zachariasza. Proroctwo to, spisane w 518 r. p.n.e., spełniło się przypuszczalnie w czasach Aleksandra Wielkiego, który w 333 r. p.n.e. po zwycięskiej bitwie pod Issos zajął Syrię i Fenicję (Za 9:1-4).

Za panowania Seleucydów stolicę prowincji syryjskiej przeniesiono z Damaszku do Antiochii. W r. 85 p.n.e. Damaszek został zdobyty przez Aretasa III, władcę arabskiego królestwa Nabatejczyków. W latach 64-63 p.n.e. całą Syrię podbili Rzymianie i w 33 r. n.e. Damaszek był jeszcze miastem rzymskim. Pliniusz (historyk rzymski z I w. n.e.) wymienia go wśród dziesięciu miast tworzących pierwotnie Dekapol.

W I wieku n.e. Kiedy Saul z Tarsu wyruszył do Damaszku prześladować chrześcijan, w mieście tym znajdowało się kilka synagog żydowskich (Dz 9:1, 2). Najwyraźniej podlegało ono wówczas terytorialnie królowi nabatejskiemu Aretasowi IV i było rządzone przez jego namiestnika (2Ko 11:32, 33). Po nawróceniu oślepiony Saul został zaprowadzony do domu na ulicy zwanej Prostą (zob. PROSTA, ULICA). Przez jakiś czas głosił w synagogach damasceńskich, ale gdy uknuto spisek na jego życie, musiał uciekać nocą przez otwór w murze miejskim (Dz 9:11, 17-25; 26:20; Gal 1:16, 17).

(„sędzia”).

1. Piąty z 12 synów Jakuba, urodzony w Paddan-Aram (Rdz 35:25, 26). Pierworodny syn Bilhy, służącej Racheli, która była bezpłodna i podarowała ją Jakubowi jako drugorzędną żonę. Rachela od razu adoptowała chłopca i nazwała go Dan, mówiąc: „Bóg wystąpił jako mój sędzia (...) tak iż dał mi syna” (Rdz 30:6). Rodzonym bratem Dana był Naftali. Gdy Jakub przeniósł się z całą rodziną do Egiptu, Dan miał już syna imieniem Chuszim (lub Szucham wg Lb 26:42) (Rdz 46:7, 23, 26). Kiedy 17 lat później Jakub tuż przed śmiercią wezwał do siebie swych synów, Dan cieszył się takimi samymi prawami jak 11 jego braci, którzy wraz z nim stali się głowami 12 plemion izraelskich. Błogosławiąc go, Jakub oznajmił: „Dan będzie sądził swój lud jako jedno z plemion Izraela. Niech Dan okaże się wężem na skraju drogi, wężem rogatym na skraju gościńca, kąsającym pęciny konia, tak iż jego jeździec spada do tyłu. Zaiste, będę wyczekiwał twego wybawienia, Jehowo” (Rdz 49:16-18).

2. Plemię izraelskie wywodzące się od piątego syna Jakuba. Tworzyła je tylko „rodzina Szuchamitów”, pochodząca od syna Dana, Chuszima, zwanego też Szuchamem (Lb 26:42). Gdy Dan przeniósł się do Egiptu, miał jednego syna, ale jakieś dwa stulecia później, po wyjściu Izraelitów z niewoli, jego plemię liczyło 62 700 mężczyzn powyżej 20 lat (Rdz 46:23; Lb 1:1, 38, 39). Pod względem liczby wojowników zajmowało drugie miejsce. Na pustkowiu plemię Dana, którego naczelnikiem był Achiezer, obozowało po pn. stronie przybytku razem z plemionami Aszera i Naftalego. Podczas marszu plemię to stanowiło straż tylną; ta odpowiedzialna pozycja świadczyła o zaufaniu do Danitów oraz o ich odwadze i lojalności (Lb 2:25-31; 10:25).

Przy podziale Ziemi Obiecanej plemię Dana reprezentował naczelnik Bukki, syn Jogliego. Choć pod względem liczebności było ono na drugim miejscu, otrzymało jeden z najmniejszych działów. Ale dział ten, wylosowany jako siódmy, obejmował bardzo dobre ziemie; był to obszar graniczący z terytoriami Judy, Efraima i Beniamina, rozciągający się od żyznych dolin Szefeli do równin położonych nad brzegiem Morza Śródziemnego. Jednakże Danici wbrew nakazowi Jehowy nie wypędzili mieszkańców tych ziem, wskutek czego cierpieli ucisk (Lb 26:43; 34:22; Joz 19:40-46; Sdz 1:34). Z tego powodu część plemienia przeniosła się na pn. kraniec Palestyny, zdobyła miasto Leszem (Laisz) i nazwała je „Dan” (Joz 19:47, 48; Sdz 18:11-31). Podczas tej wyprawy Danici ukradli niejakiemu Micheaszowi rzeźbiony wizerunek i zrobili sobie z niego boga, chociaż wcześniej członkowie tego plemienia wypowiadali na górze Ebal m.in. takie przekleństwo: „Przeklęty mąż, który wykonuje rzeźbiony wizerunek lub lany posąg — obrzydliwość dla Jehowy” (Pwt 27:13-15). Poza tym plemię Dana nie udzieliło wsparcia sędziemu Barakowi, który wystąpił przeciwko wojskom Sysery (Sdz 5:17).

Niektórzy członkowie plemienia Dana odegrali szczególną rolę w historii biblijnej. Należał do nich Oholiab, syn Achisamacha. Dzięki mądrości otrzymanej od Boga pomagał Becalelowi. Potrafił kunsztownie haftować oraz tkać drogocenne materiały na potrzeby przybytku (Wj 31:1-6; 35:34, 35; 38:22, 23). Inny Danita, Samson, przez 20 lat wiernie służył Jehowie jako sędzia Izraela, spełniając tym zarówno proroctwo wypowiedziane przez Jakuba na łożu śmierci („Dan będzie sądził swój lud”), jak i zapowiedź Mojżesza („Dan to lwie szczenię”) (Rdz 49:16; Pwt 33:22; Sdz 13:2, 24, 25; 15:20). Gdy Dawid został królem, w skład lojalnych wobec niego oddziałów wchodziło 28 600 Danitów. W późniejszym okresie księciem tego plemienia był Azarel, syn Jerochama (1Kn 12:35; 27:22). Z plemienia Dana pochodziła też matka „zdolnego męża”, którego król Tyru wysłał do Salomona, by pomógł mu przy budowie świątyni (2Kn 2:13, 14).

3. Miasto na pn. krańcu Palestyny. Zanim zostało zdobyte przez plemię Dana, jego pogańscy mieszkańcy nazywali je Leszem lub Laisz (Joz 19:47; Sdz 18:7, 27). Danici odbudowali zniszczone miasto i nadali mu nazwę „Dan — od imienia swego ojca, Dana” (Sdz 18:28, 29). Jednakże o Dan