ale składanie datków jest zaszczytem, który daje słudze Bożemu sposobność okazywania Jehowie miłości. Dary ofiarowane nie dla rozgłosu czy z samolubnych pobudek, lecz z właściwym nastawieniem i na rzecz prawdziwego wielbienia przysparzają szczęścia oraz zapewniają błogosławieństwo Boże (Prz 3:9, 10; Mt 6:1-4; Dz 20:35). Każdy może zaznawać tego szczęścia, regularnie odkładając coś z własnych środków na wspieranie czystego wielbienia Boga i pomaganie potrzebującym (1Ko 16:1, 2).

Najlepszym przykładem jest pod tym względem Jehowa, gdyż daje ludziom „życie i dech, i wszystko” (Dz 17:25), oddał za ludzkość swego jednorodzonego Syna (Jn 3:16), a ponadto wzbogaca chrześcijan „ku wszelkiego rodzaju szczodrości” (2Ko 9:10-15). Istotnie, „każdy dobry dar i każdy doskonały podarunek pochodzi z góry, bo zstępuje od Ojca świateł niebiańskich” (Jak 1:17; zob. DARY, UPOMINKI).

Zobacz też ŚWIĘTA DANINA.

Miejsce wymienione tylko raz — w opisie drogi, którą przemierzył Joab, gdy na rozkaz Dawida dokonywał spisu ludności (2Sm 24:1-6). Z kontekstu wynika, że miejsce to znajdowało się na pn. krańcu Izraela, gdyż o wykonawcach owego polecenia powiedziano, że poszli „dalej do Dan-Jaan i skręcili do Sydonu”. W kolejnym wersecie (2Sm 24:7) wspomniano o Beer-Szebie, co przywodzi na pamięć często spotykane wyrażenie „od Beer-Szeby aż po Dan”, którego użył Dawid, gdy wydawał Joabowi dyspozycje dotyczące spisu (1Kn 21:2). Dan-Jaan może się więc odnosić do leżącego na północy miasta Dan lub do jego przedmieść (por. Sdz 18:28, 29, gdzie również wymieniono Dan i Sydon; zob. też DAN 3).

Miasto usytuowane w górzystym regionie Judy (Joz 15:49). Jego dokładna lokalizacja jest obecnie nieznana.

Potomek Zeracha, syna Judy (1Kn 2:4, 6); odznaczał się wielką mądrością, choć nie dorównywał Salomonowi (1Kl 4:31; zob. MACHOL).

Złota moneta perska o wadze 8,4 g (wartość współczesna: 94,50 dolara), bita przez dwa stulecia od końca VI w. p.n.e. Awers przedstawia króla, który przyklęka na jednym kolanie, trzymając w prawej ręce włócznię, a w lewej łuk. Na rewersie widać podłużny odcisk stempla. W 1 Kronik 29:7 jeden z datków złożonych na świątynię za panowania Dawida podano w darejkach, choć w tamtych czasach te perskie monety nie były znane. Najwyraźniej pisarz Księgi Kronik przeliczył pierwotną wartość na używany wówczas pieniądz, znany czytelnikom (Ezd 8:27).

W Biblii imię to jest odnoszone do trzech królów — jednego Meda i dwóch Persów. Zdaniem niektórych przynajmniej w wypadku Dariusza Meda mogło chodzić nie tyle o imię własne, ile o tytuł bądź imię tronowe.

1. Dariusz Med, który po zdobyciu Babilonu przez wojska Cyrusa Persa objął królestwo chaldejskiego króla Belszaccara, mając ok. 62 lat (Dn 5:30, 31). Nazwany jest też „synem Aswerusa z potomstwa Medów” (Dn 9:1).

Korzystając ze swych uprawnień administracyjnych, Dariusz wyznaczył w całym królestwie 120 satrapów, a nad nimi ustanowił trzech wysokiej rangi urzędników, którzy mieli reprezentować interesy króla. Zapewne było to podyktowane głównie względami finansowymi, jako że do najważniejszych powinności satrapów należało zbieranie podatków i danin należnych królowi (por. Ezd 4:13). Jednym z owych trzech wysokich funkcjonariuszy był Daniel, który tak bardzo się wyróżniał zarówno spośród nich, jak i spośród satrapów, że Dariusz zamierzał uczynić go swoim pierwszym ministrem. Powodowani najwyraźniej zawiścią — a być może też uzasadnioną obawą, iż bezkompromisowość Daniela ograniczy łapownictwo i inne formy korupcji — pozostali dwaj dostojnicy w zmowie z satrapami obmyślili pułapkę prawną. Pojawili się gromadnie przed królem i przedstawili mu do podpisu edykt popierany rzekomo przez wszystkich wyższych urzędników państwowych (nie wspomnieli jednak przy tym o Danielu). Chodziło o wprowadzenie na 30 dni zakazu zanoszenia „prośby do jakiegokolwiek boga lub człowieka” poza samym Dariuszem. Nieposłuszeństwo miało być karane wrzuceniem do lwiej jamy. Ponieważ Dariusz był cudzoziemcem i dopiero niedawno został królem, dekret ten na pozór służył umocnieniu jego pozycji, będąc jakoby wyrazem lojalności i oddania urzędników, którzy go zredagowali (Dn 6:1-3, 6-8).

Dariusz podpisał to rozporządzenie i wkrótce poznał jego skutki, które zapewne mu uświadomiły kryjące się za nim intencje. Pierwszy naruszył je Daniel, ponieważ nie przestał modlić się do Jehowy Boga (por. Dz 5:29). Został za to wtrącony do lwiej jamy, mimo iż Dariusz szczerze starał się znaleźć sposób na obejście nieodwołalnej ustawy. Król wyraził jednak przekonanie, że Bóg Daniela potrafi go uratować. Po bezsennej nocy spędzonej na poście pośpieszył do lwiej jamy i ku swej radości zobaczył, że Daniel jest cały i zdrowy! Aby uczynić zadość sprawiedliwości, polecił wrzucić do lwiej jamy oskarżycieli Daniela i ich rodziny. Rozkazał też obwieścić, by ‛na każdym obszarze należącym do jego królestwa ludzie drżeli i żywili bojaźń przed Bogiem Daniela’ (Dn 6:9-27).

Zapiski historyczne ukazują, iż królom mezopotamskim od dawien dawna przypisywano boskość i oddawano cześć. Zdaniem wielu komentatorów edykt Dariusza nie zakazywał zanoszenia wszelkich ‛próśb’, lecz wyłącznie tych o charakterze religijnym. Istnienie „lwiej jamy” w Babilonie poświadczają starożytne inskrypcje, z których wynika, że władcy bliskowschodni nierzadko mieli menażerie z dzikimi zwierzętami. W książce The Soncino Books of the Bible („Daniel, Ezra and Nehemiah”, red. A. Cohen, Londyn 1951, s. 49) napisano: „Wiadomo o Persach, że przejęli od królów asyryjskich zwyczaj trzymania tych zwierząt w swych ogrodach zoologicznych”.

Po 6 rozdz. Księgi Daniela wspomniano o Dariuszu jedynie w związku z pewnymi wydarzeniami, które się rozegrały „w pierwszym roku” jego panowania. Właśnie wtedy Daniel ‛rozpoznał’, że dobiega końca 70-letni okres spustoszenia Judy, i otrzymał objawienie dotyczące proroczych 70 tygodni oraz przyjścia Mesjasza (Dn 9:1, 2, 24-27). Anioł, który mu ukazał wizję obrazującą zmagania „króla północy” i „króla południa”, wyjawił także, iż nieco wcześniej, w pierwszym roku rządów Dariusza Meda, ‛dodawał sił i był twierdzą’ (Dn 11:1, 6). Komentatorzy na ogół odnoszą jego słowa do udzielenia wsparcia Dariuszowi, ale bardziej prawdopodobne wydaje się, że pomagał w ten sposób Michałowi, który — jak wynika z poprzedniego wersetu (Dn 10:21) — walczył u boku tegoż anielskiego posłańca. A zatem aniołowie wspierali się nawzajem w batalii z demonicznym ‛księciem Persji’, usiłującym nie dopuścić do urzeczywistnienia zamierzeń Jehowy (Dn 10:13, 14).

Ustalenie tożsamości Dariusza Meda. Jak dotąd nie znaleziono żadnego pozabiblijnego zapisu, który by wspominał o „Dariuszu Medzie”, nie mówi też o nim żaden świecki kronikarz przed Józefem Flawiuszem (historyk żydowski z I w. n.e.). Dla wielu krytyków jest to powód (lub pretekst) do uznania go za postać fikcyjną.

Niektórzy uczeni twierdzą, że Cyrus obwołał „królem Babilonu” swojego syna Kambyzesa (II), i to wkrótce po zdobyciu tego miasta. Wprawdzie Kambyzes najpewniej reprezentował ojca w Babilonie podczas dorocznego święta Nowego Roku, ale przez pozostały czas raczej rezydował w Sippar. Analiza tekstów klinowych wykazuje, że tytuł „króla Babilonu” przyjął oficjalnie dopiero dnia 1 Nisan 530 r. p.n.e., gdy Cyrus — nim wyruszył na wyprawę, na której zginął — ustanowił go regentem. Prócz tego próby utożsamienia Dariusza z Kambyzesem II, synem Cyrusa, są nie do pogodzenia z informacją, że Dariusz w chwili upadku Babilonu miał „około sześćdziesięciu dwóch lat” (Dn 5:31).

Istnieje też pogląd, że może chodzić o drugie imię samego Cyrusa, co jednak kłóci się z faktem, iż Dariusz był „Medem” i pochodził „z potomstwa Medów”, a zatem jego ojciec, Aswerus, również był Medem. Natomiast Cyrus jest wyraźnie nazwany „Persem”, a chociaż jego matka mogła być Medyjką (jak twierdzą pewni historycy), to ojcem zgodnie z Cylindrem Cyrusa był Pers — Kambyzes I (Dn 9:1; 6:28).

Inni uważają, że Dariusz to hipotetyczny „wuj” Cyrusa, którego grecki historyk Ksenofont przedstawia jako „Kyaksaresa, syna Astyagesa”. Kyaksares objął podobno tron Medii po Astyagesie, ale później oddał swą córkę i całe królestwo swojemu siostrzeńcowi, Cyrusowi (Cyropedia, I, v, 2; VIII, v, 19). Jednakże zaprzecza temu zarówno relacja Herodota, jak i Ktezjasza (historycy greccy mniej więcej współcześni Ksenofontowi), a Herodot twierdzi wręcz, iż sędziwy Astyages nie miał syna. Kronika Nabonida donosi, że po pojmaniu Astyagesa królem Medów został Cyrus. Prócz tego utożsamienie Dariusza z Kyaksaresem II wymagałoby założenia, że Astyagesa znano też pod imieniem Aswerus, gdyż Dariusz Med był „synem