świadczenie przeciw bliźniemu, o czym mowa w Pwt 5:20), to najpierw musiał wyznać swój grzech. Następnie miał dać pokrzywdzonemu pełne odszkodowanie i dołożyć do tego jedną piątą (Kpł 6:4, 5; Lb 5:6, 7). Gdyby pokrzywdzony nie żył, odszkodowanie przekazywał jego najbliższemu krewnemu płci męskiej, a gdyby nie było takiego krewnego — kapłanowi (Lb 5:8). Potem jako dar ofiarny za przewinienie musiał złożyć barana.

Ofiary zbożowe. Ofiary zbożowe składano razem z ofiarami współuczestnictwa, całopaleniami i darami ofiarnymi za grzech, a także jako pierwociny; niekiedy składano je niezależnie od innych ofiar (Wj 29:40-42; Kpł 23:10-13, 15-18; Lb 15:8, 9, 22-24; 28:9, 10, 20, 26-28; rozdz. 29). Były podziękowaniem za szczodrość Jehowy widoczną w otrzymywanych błogosławieństwach i zapewnianym dobrobycie. Często składano je razem z oliwą i wonną żywicą. Mogły mieć postać wybornej mąki, prażonego ziarna, okrągłych placków lub podpłomyków, które pieczono bądź smażono na patelni lub w głębokim rondlu. Część ofiary zbożowej składano na ołtarzu całopalnym, a część dawano kapłanom, a w wypadku ofiar współuczestnictwa część spożywał także ofiarodawca (Kpł 6:14-23; 7:11-13; Lb 18:8-11). Żadna ofiara zbożowa składana na ołtarzu nie mogła zawierać zakwasu ani „miodu” (najwyraźniej syropu z fig lub soku owocowego), który mógł sfermentować (Kpł 2:1-16).

Ofiary płynne. Składano je razem z większością innych ofiar, zwłaszcza po osiedleniu się Izraelitów w Ziemi Obiecanej (Lb 15:2, 5, 8-10). Ofiarę tę stanowiło wino („odurzający napój”), które wylewano na ołtarz (Lb 28:7, 14; por. Wj 30:9; Lb 15:10). Apostoł Paweł napisał do chrześcijan w Filippi: „Jeśli ja niczym ofiara płynna jestem wylewany na ofiarę i publiczną służbę, do której przywiodła was wiara, to się weselę”. Nawiązał tu do ofiary płynnej, by wyrazić gotowość do poświęcania się dla dobra współwyznawców (Flp 2:17). Krótko przed śmiercią oznajmił Tymoteuszowi: „Już jestem wylewany niczym ofiara płynna, a odpowiedni czas na moje uwolnienie jest bardzo bliski” (2Tm 4:6).

Ofiary kołysane. Składanie ofiary kołysanej najwidoczniej polegało na tym, że kapłan kładł ręce pod rękami ofiarodawcy, trzymającego przyniesioną ofiarę, i kołysał nią; albo kołysaną ofiarę trzymał tylko kapłan (Kpł 23:11a). Wydaje się, że Mojżesz, jako pośrednik przymierza Prawa, postąpił tak, gdy wprowadzał na urząd kapłański Aarona i jego synów (Kpł 8:28, 29). Ten gest symbolizował przedkładanie Jehowie tego, co składano w ofierze. Niektóre ofiary kołysane otrzymywali kapłani jako swój dział (Wj 29:27).

Ofiarę kołysaną w postaci snopa (lub omera) pierwocin ze żniw jęczmienia składał arcykapłan 16 Nisan. Właśnie tego dnia 33 r. n.e. zmartwychwstał Jezus Chrystus, „pierwocina tych, którzy zapadli w sen śmierci” (1Ko 15:20; Kpł 23:11b; Jn 20:1). W dniu Pięćdziesiątnicy na ofiarę kołysaną składano dwa chleby z pierwocin pszenicy upieczone na zakwasie (Kpł 23:15-17). Tego samego dnia Jezus, jako niebiański Arcykapłan, mógł przedstawić Bogu swych pierwszych duchowych braci ze zboru chrześcijańskiego, wybranych spośród grzesznej ludzkości i namaszczonych duchem świętym (Dz 2:1-4, 32, 33; por. Jak 1:18).

Święte części („ofiary podniesienia”). Gdy chodzi o część ofiary oddzielaną od reszty (podnoszoną) jako część należną kapłanom, hebrajski wyraz terumáh jest tłumaczony na „święta część” (Wj 29:27, 28; Kpł 7:14, 32; 10:14, 15). Wyraz ten często oddaje się też słowem „danina” — gdy dotyczy darów przynoszonych do sanktuarium. Z wyjątkiem tego, co ofiarowano na ołtarzu, one również były przeznaczone dla kapłanów (Lb 18:8-13, 19, 24, 26-29; 31:29; Pwt 12:6, 11).

Wręczanie darów od najdawniejszych czasów odgrywało ważną rolę w życiu codziennym. Kiedy sędziwy sługa Abrahama przekonał się, że Jehowa wybrał Rebekę na żonę dla Izaaka, obdarował ją biżuterią (Rdz 24:13-22). A gdy Laban i Betuel zgodzili się na to małżeństwo, wręczył jej kolejne dary i ofiarował „wyborne rzeczy jej bratu oraz jej matce” (Rdz 24:50-53). Później Abraham przekazał Izaakowi cały dobytek, synom zaś swych nałożnic dał dary, po czym ich odprawił (Rdz 25:5, 6; por. 2Kn 21:3).

W czasach patriarchalnych mógł panować zwyczaj obdarowywania osób dotkniętych nieszczęściem. Gdy Jehowa „odwrócił niewolniczy stan Hioba”, jego bracia, siostry i dawni znajomi nie tylko go pocieszali, lecz także każdy dał mu „po jednym pieniądzu i każdy po złotym pierścieniu” (Hi 42:10, 11).

Dawane z myślą o korzyściach. Prezenty wręczano nieraz z myślą o osiągnięciu jakiegoś zamierzonego celu. Jakub, zabiegając o przychylność Ezawa, przygotował dla niego hojny dar w postaci wielu zwierząt (Rdz 32:13-18; 33:8). Nalegał przy tym, by je przyjął, co łatwiej zrozumieć, gdy się weźmie pod uwagę, że zgodnie ze wschodnim zwyczajem odrzucenie prezentu oznaczało odrzucenie prośby o przychylność (Rdz 33:10). Synowie Jakuba, chcąc udobruchać szorstkiego zarządcę żywności w Egipcie (a w rzeczywistości ich własnego brata Józefa), zanieśli mu za radą ojca najlepsze płody ziemi (Rdz 42:30; 43:11, 25, 26). Król Asa posłał srebro i złoto Ben-Hadadowi, by skłonić go do zerwania przymierza z Baaszą, królem Izraela (1Kl 15:18, 19).

Przysłowie biblijne tak wskazuje na jedną z korzyści odnoszonych przez ofiarodawców: „Dar człowieka utoruje mu szerokie przejście i zaprowadzi go nawet przed wielkich” (Prz 18:16). Prezent może też uśmierzyć gniew; ale nawet najbardziej wartościowy podarunek nie zdoła stłumić złości mężczyzny na człowieka, który cudzołoży z jego żoną (Prz 6:32-35; 21:14).

Dla królów, proroków i innych osób. Osoby udające się do króla najwyraźniej również zanosiły mu podarunki. O „nicponiach”, którzy nie szanowali Saula, powiedziano, że nie przynieśli mu żadnego daru. Salomona niezwykle hojnie obdarowywali przybysze z dalekich krajów, pragnący posłuchać jego mądrych wypowiedzi. Zgodnie z tym zwyczajem astrolodzy, którzy przyszli zobaczyć „narodzonego króla Żydów”, ofiarowali prezenty małemu Jezusowi (1Sm 10:27; 1Kl 10:10, 24, 25; Mt 2:1, 2, 11; zob. też 2Kl 20:12; 2Kn 17:5). Czasami także wręczano dar prorokowi, gdy zasięgano u niego rady (1Sm 9:7; 2Kl 8:8, 9). Jednak prorocy Boży nie oczekiwali prezentów, jak na to wskazuje relacja o Elizeuszu, który nie przyjął z ręki Naamana „daru będącego wyrazem błogosławieństwa” (2Kl 5:15, 16).

Upominki często stanowiły nagrodę za pomyślne wykonanie zadania (2Sm 18:11; Dn 2:6, 48; 5:16, 17, 29). Jak podano w Prawie Mojżeszowym, wyzwolonego niewolnika nie wolno było odesłać z pustymi rękami, ale należało podarować mu coś z trzody, z klepiska oraz z tłoczni oliwnej i winnej (Pwt 15:13, 14). Poza tym prezenty wręczano sobie nawzajem z okazji różnych radosnych wydarzeń (Est 9:20-22; por. Obj 11:10).

Związane z sanktuarium. Bóg wziął Lewitów ‛jako dar dla domu Aarona, jako danych Jehowie’, by pełnili służbę w sanktuarium (Lb 18:6, 7). Gibeonici i inni usługujący w tym miejscu byli znani jako netynejczycy, co znaczy „dani” (Joz 9:27; 1Kn 9:2; Ezd 8:20). Darami nazywano również ofiary oraz daniny na rzecz sanktuarium (Wj 28:38; Kpł 23:37, 38; Lb 18:29; Mt 5:23, 24; Łk 21:1).

Jehowa jest Stwórcą wszechrzeczy, a zatem wszystko, co istnieje, należy do Niego. Kto więc ofiaruje coś z myślą o rozwoju religii prawdziwej, po prostu zwraca część tego, co otrzymał od Boga (1Kn 29:14; Ps 50:10).

Rady dla darczyńców. Dar obliczony na przekupienie kogoś może wypaczyć sprawiedliwość i doprowadzić serce do zguby, dlatego Pismo Święte nawołuje, by mieć takie dary w nienawiści. Potępia osoby uganiające się za prezentami (Pwt 16:19, 20; Prz 15:27; Kzn 7:7; Iz 1:23; zob. ŁAPÓWKA). Ponadto „mąż fałszywie chlubiący się darem”, lecz niedotrzymujący słowa przypomina obłoki pary i wiatr bez ulewy (Prz 25:14). Człowiek dający dary ma wielu towarzyszy, lecz nie zawiera w ten sposób trwałych przyjaźni (Prz 19:6).

W Chrześcijańskich Pismach Greckich surowo napiętnowano pewne zwyczaje związane z dawaniem prezentów. Jezus zganił faryzeuszy i uczonych w piśmie za naruszanie przykazania, by szanować ojca i matkę. Ich zdaniem jeśli ktoś oświadczył, że jego mienie stanowi dar poświęcony Bogu, był zwolniony z obowiązku wspierania rodziców, choć sam mógł dalej korzystać z tych dóbr (Mt 15:1-6; zob. KORBAN). Poza tym żadnej wartości nie ma podarunek ofiarowany przez kogoś, kto liczy na rewanż (Łk 6:30-36; 14:12-14). Aby dawanie podobało się Jehowie, musi wypływać z niesamolubnych pobudek; nie może być na pokaz (Mt 6:2-4; 1Ko 13:3).

Chrześcijańskie dawanie. Pierwsi chrześcijanie składali datki na rzecz braci będących w potrzebie (Rz 15:26; 1Ko 16:1, 2). Wszystkie takie dary były dobrowolne, na co wskazują słowa Pawła: „Niech każdy czyni tak, jak postanowił w sercu, nie z ociąganiem się albo pod przymusem, gdyż Bóg miłuje dawcę rozradowanego” (2Ko 9:7). Poza tym wspierano osoby, które tak jak apostoł Paweł całkowicie poświęciły się służbie chrześcijańskiej. Sam Paweł bardzo sobie cenił dary przysyłane mu przez braci, ale nie zabiegał o nie (Flp 4:15-17).

Chrześcijanie mogą dawać rzeczy cenniejsze niż dobra materialne. Mogą ofiarowywać innym swój czas i zdolności, by rozwijali się pod względem umysłowym i duchowym, co przysparza większego szczęścia. Najlepszym ze wszystkich darów jest dopomożenie komuś w zrozumieniu Słowa Bożego, gdyż dzięki temu obdarowany może posiąść życie wieczne (Jn 6:26, 27; 17:3; Dz 20:35; 2Ko 12:15; Obj 22:17; zob. DARY MIŁOSIERDZIA).

Syn Eliaba z plemienia Rubena, brat Abirama i Nemuela. Datan i Abiram poparli Lewitę Koracha, który zbuntował się przeciwko władzy Mojżesza i Aarona, i zakwestionowali wiarygodność obietnic Jehowy, nazywając Egipt „ziemią mlekiem i miodem płynącą”. Za swą buntowniczą