Opis „Lewiatana” w Hioba 41:1-34 pasuje do krokodyla i niewykluczone, że „morze” z wersetu 31 to w rzeczywistości rzeka, np. Nil, lub jakiś zbiornik słodkowodny. Warto jednak zauważyć, iż niektóre krokodyle, jak choćby krokodyl nilowy (Crocodylus niloticus), pojawiają się także w morskich wodach przybrzeżnych, a czasami nawet wypływają dalej w morze.

Psalm 74 opisuje zbawcze czyny Boga, a wersety 13 i 14 symbolicznie nawiązują do wyzwolenia Izraelitów z Egiptu. Określenia „Lewiatan” użyto w nich paralelnie z wyrażeniem „morskie potwory” (hebr. tanniním, lm. od tannín). Wzmianka o roztrzaskaniu łbów Lewiatana zapewne odnosi się do druzgocącego ciosu zadanego faraonowi i jego armii podczas wyjścia Izraelitów z Egiptu. W aramejskich targumach zamiast „łbów Lewiatana” występują „siłacze faraona” (por. Eze 29:3-5, gdzie faraona przyrównano do ‛wielkiego potwora morskiego pośród kanałów Nilu’; zob. też Eze 32:2). W Izajasza 27:1 Lewiatan („smok”, LXX) najwidoczniej jest symbolem jakiegoś mocarstwa lub organizacji o zasięgu międzynarodowym, nad którą władzę sprawuje ktoś nazwany „wężem” i „smokiem” (Obj 12:9). Proroctwo to mówi o odrodzeniu Izraela, a zatem ‛zwrócenie uwagi’ przez Jehowę na Lewiatana musi dotyczyć Babilonu. W wersetach 12 i 13 wymieniono jednak także Asyrię i Egipt. Dlatego w tym fragmencie Lewiatan najwyraźniej oznacza międzynarodową organizację albo mocarstwo, które przeciwstawia się Jehowie oraz Jego chwalcom.

(„[od; należący do] Lewiego”).

Potomkowie Lewiego, trzeciego syna Jakuba i Lei (Rdz 29:32-34). Niekiedy określenie to odnosi się do całego plemienia, ale zwykle nie obejmuje kapłańskiej rodziny Aarona (Joz 14:3, 4; 21:1-3), dlatego też często pojawia się wyrażenie ‛kapłani i Lewici’ (1Kl 8:4; 1Kn 23:2; Ezd 1:5; Jn 1:19). Obowiązki kapłańskie mogli pełnić jedynie męscy potomkowie Aarona, natomiast pozostali członkowie plemienia Lewiego byli ich pomocnikami (Lb 3:3, 6-10). Ten podział kompetencji nastąpił wraz ze wzniesieniem przybytku, gdyż wcześniej żadne plemię (ani rodzina) nie było wyznaczone do składania ofiar (Wj 24:5). W wielu polskich przekładach biblijnych (oraz w innych tekstach) obowiązują dwie pisownie: „Lewici” (jako członkowie plemienia Lewiego) i „lewici” (jako pomocnicy kapłanów).

Wzięci jako okup za pierworodnych. Jehowa wybrał Lewitów w zamian za wszystkich pierworodnych z pozostałych plemion (Wj 13:1, 2, 11-16; Lb 3:41). Wśród Lewitów naliczono 22 000 osób płci męskiej w wieku od miesiąca wzwyż, które mogły zostać wymienione za taką samą liczbę pierworodnych z innych plemion. Spis dokonany na pustkowiu Synaj wykazał, że takich pierworodnych synów było 22 273. Dlatego Bóg nakazał, by za każdego z 273 pierworodnych, którzy przewyższyli liczbę Lewitów, Aaron i jego synowie otrzymali pięć sykli (11 dolarów) jako cenę okupu (Lb 3:39, 43, 46-51).

Obowiązki. Lewici dzielili się na trzy rody, wywodzące się od synów Lewiego: Gerszona (Gerszoma), Kehata i Merariego (Rdz 46:11; 1Kn 6:1, 16). Na pustkowiu każdy z tych rodów miał przydzielone miejsce w pobliżu przybytku. Pochodząca od Kehata rodzina Aarona obozowała przed przybytkiem od wsch. Pozostali Kehatyci obozowali od pd., Gerszonici od zach., a Meraryci od pn. (Lb 3:23, 29, 35, 38). Do zadań Lewitów należało ustawianie, rozbieranie i transportowanie przybytku. Gdy przychodziła pora wymarszu, Aaron i jego synowie zdejmowali zasłonę oddzielającą Miejsce Święte od Najświętszego i przykrywali Arkę Świadectwa, ołtarze oraz inne święte sprzęty. Przedmioty te nieśli Kehatyci. Gerszonici brali płótna namiotowe, nakrycia, kotary, zasłony dziedzińca oraz linki namiotowe (najwyraźniej chodziło o linki samego przybytku), a Meraryci ramy, słupy, podstawy z gniazdem, paliki i linki namiotowe (linki dziedzińca otaczającego przybytek) (Lb 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9).

Wielką reorganizację pracy lewitów przeprowadził Dawid, który ustanowił spośród nich nadzorców, urzędników, sędziów, odźwiernych i przełożonych nad skarbami, a wielu przydzielił kapłanom do pomocy w świątyni, na dziedzińcach i w jadalniach, by pełnili posługi związane z ofiarami, oczyszczaniem, ważeniem, mierzeniem i stróżowaniem. Lewiccy muzycy zostali na wzór oddziałów kapłańskich zorganizowani w usługujące po kolei 24 grupy, którym zadania przydzielano przez losowanie. W ten sam sposób ustalono przydział określonej bramy grupie odźwiernych (1Kn rozdz. 23, 25, 26; 2Kn 35:3-5, 10).

W czasach Mojżesza pełny zakres obowiązków — łącznie z noszeniem elementów przybytku i jego sprzętów — powierzano lewitom, gdy ukończyli 30 lat (Lb 4:46-49). Niektóre prace mogli wykonywać od 25 roku życia, ale najwyraźniej nie „mozolną służbę”, np. przy noszeniu przybytku (Lb 8:24). Król Dawid obniżył granicę wieku do 20 lat. Uzasadnił to faktem, że nie trzeba już nosić przybytku (który zresztą miał wkrótce zostać zastąpiony przez świątynię). Obowiązkowa służba kończyła się dla lewitów w wieku 50 lat (Lb 8:25, 26; 1Kn 23:24-26; zob. WIEK). Lewici musieli dobrze znać Prawo, gdyż często ich proszono, by je publicznie czytali i wykładali ludowi (1Kn 15:27; 2Kn 5:12; 17:7-9; Neh 8:7-9).

Źródło utrzymania. Lewici utrzymywali się głównie z dziesięcin składanych przez inne plemiona — przekazywano im dziesiątą część z płodów ziemi i trzód. Z kolei oni jedną dziesiątą z tego oddawali kapłanom (Lb 18:25-29; 2Kn 31:4-8; Neh 10:38, 39). Poza tym lewici, choć nie podlegali służbie wojskowej, razem z kapłanami dostawali część zdobyczy (Lb 1:45-49; 31:25-31; zob. DZIESIĘCINA). Nie otrzymali dziedzicznej własności w Kanaanie, gdyż ich działem był Jehowa (Lb 18:20). Jednakże pozostałe plemiona izraelskie przekazały im w sumie 48 miast rozrzuconych po całej Ziemi Obiecanej (Lb 35:1-8).

Popierali czyste wielbienie Boga. Niektórzy potomkowie Lewiego odznaczali się szczególną gorliwością o czyste wielbienie. Tak było podczas zajścia ze złotym cielcem oraz po rozpadzie królestwa, gdy opuścili tereny pozostające pod władzą Jeroboama (Wj 32:26; 2Kn 11:13, 14). Z zapałem popierali też królów Jehoszafata, Ezechiasza i Jozjasza, namiestników Zerubbabela i Nehemiasza oraz kapłana i przepisywacza Ezdrasza, gdy ci zabiegali o przywrócenie w Izraelu religii prawdziwej (2Kn 17:7-9; 29:12-17; 30:21, 22; 34:12, 13; Ezd 10:15; Neh 9:4, 5, 38).

Jednakże jako plemię Lewici nie poparli dzieła odrodzenia prowadzonego przez Syna Bożego, choć niektórzy z nich zostali chrześcijanami (Dz 4:36, 37). Wielu kapłanów z plemienia Lewiego ‛okazało posłuszeństwo wierze’ (Dz 6:7). Kiedy w 70 r. n.e. zburzona została Jerozolima wraz ze świątynią, dokumentacja rodowodowa Lewitów zaginęła lub została zniszczona, co położyło kres ich usługiwaniu. Jednakże „plemię Lewiego” wchodzi w skład Izraela duchowego (Obj 7:4, 7).

Zwyczaj nakazujący mężczyźnie poślubienie wdowy po bracie, który nie pozostawił po sobie syna, a mający na celu zapewnienie ciągłości linii rodowej zmarłego. Hebrajski czasownik jawám, tłumaczony na „zawrzeć małżeństwo lewirackie”, jest spokrewniony ze słowami oznaczającymi „szwagra” oraz ‛wdowę po bracie’ (Rdz 38:8; Pwt 25:5, przyp. w NW; 25:7).

Prawo dotyczące lewiratu wyłuszczono w Powtórzonego Prawa 25:5, 6: „Jeśli bracia mieszkają razem i jeden z nich umrze, nie mając syna, to żona zmarłego nie powinna należeć do obcego mężczyzny z zewnątrz. Jej szwagier ma pójść do niej i weźmie ją za żonę, i zawrze z nią małżeństwo lewirackie. A pierworodny, którego ona urodzi, ma dziedziczyć imię jego zmarłego brata, żeby to imię nie zostało wymazane z Izraela”. Pozostały przy życiu brat niewątpliwie miał obowiązek zastosować się do tego prawa bez względu na to, czy był już żonaty.

‛Każda rodzina w niebie i na ziemi zawdzięcza swe miano’ Jehowie (Ef 3:15). Jest On zainteresowany zachowaniem tego „miana” i ciągłością linii rodowej. Chodzi przy tym o zasadę, która była przestrzegana już w czasach patriarchalnych, a później została włączona do przymierza Prawa zawartego z Izraelem. Żona zmarłego „nie powinna należeć do obcego mężczyzny z zewnątrz”, tzn. nie mogła poślubić kogoś spoza rodziny. Kiedy ożenił się z nią szwagier, jej pierworodny syn miał „dziedziczyć imię” pierwszego męża. Nie oznacza to, że dziecku zawsze nadawano imię zmarłego, lecz że kontynuowało ono jego linię rodową i obejmowało w posiadanie jego dziedziczną własność.

Słowa: „Jeśli bracia mieszkają razem” najwyraźniej nie dotyczyły zamieszkiwania pod jednym dachem, lecz w jednej okolicy. Według Miszny (Jewamot 2:1, 2) nie chodziło nawet o to, że mieszkali w tej samej miejscowości, ale że żyli w tym samym czasie. Oczywiście jeśli brat mieszkał dość daleko, niełatwo mu było zadbać o oba gospodarstwa, dopóki nie dorośnie dziedzic zmarłego. Jednakże dziedzictwo danej rodziny znajdowało się na ogół w tych samych stronach.

Znany przykład małżeństwa lewirackiego z czasów patriarchów związany jest z rodziną Judy. Jego pierworodny syn, Er, wziął za żonę kobietę imieniem Tamar, lecz okazał się zły w oczach Jehowy i dlatego Bóg go uśmiercił. „Toteż Juda powiedział do Onana [brata Era]: ‚Współżyj z żoną twego brata i zawrzyj z nią małżeństwo lewirackie, i wzbudź potomstwo swemu bratu’. Ale Onan wiedział, że to potomstwo nie byłoby dla niego; toteż gdy współżył z żoną swego brata, marnował swe nasienie, kierując je na ziemię, żeby nie dać potomstwa swemu bratu” (Rdz 38:8, 9). Ponieważ Onan uchylał się od swych obowiązków wynikających z małżeństwa lewirackiego, Jehowa również jego uśmiercił. Wtedy Juda powiedział Tamar, by czekała, aż dorośnie jego trzeci syn, Szela, ale nie