29:30). Zapewne więc nie żywił do Lei złośliwej nienawiści — dalej się o nią troszczył i z nią współżył, ale większym uczuciem darzył Rachelę, swą szczególnie ukochaną żonę. Lea była zatem „znienawidzona” w tym sensie, że Jakub kochał ją mniej niż Rachelę (zob. NIENAWIŚĆ).

Lea miała z Jakubem siedmioro dzieci — sześciu synów: Rubena, Symeona, Lewiego, Judę, Issachara i Zebulona oraz córkę Dinę (Rdz 29:32-35; 30:16-21). Dlatego w Rut 4:11 o niej i o Racheli powiedziano, że „zbudowały dom Izraela”. Lea dostąpiła zaszczytu urodzenia Lewiego, od którego wywodziło się plemię izraelskich kapłanów, oraz Judy, przodka plemienia królewskiego.

Lea z dziećmi towarzyszyła Jakubowi, gdy opuścił Paddan-Aram i udał się do Kanaanu — kraju, w którym przyszedł na świat (Rdz 31:11-18). Przed spotkaniem z Ezawem Jakub dla bezpieczeństwa rozdzielił dzieci między obie żony i ich służące, przy czym na przedzie ustawił służące i ich dzieci, za nimi Leę i jej dzieci, a z tyłu Rachelę i Józefa (Rdz 33:1-7). Dzieci Lei przybyły z Jakubem do Egiptu, ale Biblia nic nie wspomina o tym, czy ona też była z nimi (Rdz 46:15). Czas, miejsce i okoliczności jej śmierci są nieznane; być może zmarła w Kanaanie. Jakub kazał ją pochować w grobowcu rodzinnym, w jaskini na polu Machpela. Wydane przez niego polecenia dotyczące jego własnego pogrzebu wskazują, że chciał być pochowany tam, gdzie wcześniej złożono zwłoki Abrahama i Sary, Izaaka i Rebeki, a także Lei (Rdz 49:29-32).

(„biały; pełnia księżyca”).

Założyciel jednej z rodzin netynejczyków; jego synowie lub potomkowie powrócili z Zerubbabelem z niewoli babilońskiej (Ezd 2:1, 2, 43, 45; Neh 7:46, 48).

(„lwice”).

Miasto na pd. terytorium Judy (Joz 15:21, 32), najwyraźniej tożsame z Bet-Lebaot i pod taką nazwą przydzielone plemieniu Symeona (Joz 19:1, 2, 6; zob. BET-LEBAOT).

(„serce powstających przeciwko mnie”).

Najwyraźniej jest to kryptonim nazwy Chaldea, czyli Kasdím. Pojawia się tylko w Jeremiasza 51:1, gdzie Jehowa zapowiada, co uczyni Babilonowi i mieszkańcom Chaldei. Określenie to powstało w myśl zasad systemu atbasz, według którego w miejsce pierwszej litery alfabetu hebrajskiego (ʼálef) podstawia się ostatnią (taw), w miejsce drugiej (bet) — przedostatnią (szin) itd. W ten sposób utworzono hebrajskie słowo Lew kamáj (Leb-Kamaj), które w Jeremiasza 51:1 kryje prawdziwą nazwę (Kasdím). W tekście greckiej Septuaginty zamiast „Leb-Kamaj” występuje określenie „Chaldejczycy”, a w targumach — „ziemia Chaldejczyków”.

Miejscowość wymieniona jako punkt odniesienia przy określaniu położenia Szilo (Sdz 21:19). Bywa utożsamiana z dzisiejszym Al-Lubban (Lubban Szarkija), leżącym ok. 5 km na zach. pn. zach. od miejsca, w którym lokalizowane jest Szilo. Całkiem jednak możliwe, że starożytną Lebonę należałoby umiejscowić bardziej na wsch., gdyż Szilo znajdowało się według Biblii „na południe od Lebony”.

Prawdopodobnie potomek Judy poprzez Era (1Kn 4:21). Na podstawie kontekstu sugerowano, że Lecha to nazwa wsi, ale nie daje się jej zlokalizować.

(„szczęka”).

Miejsce jednego albo dwóch zwycięstw Izraelitów nad Filistynami. Jego dokładne położenie jest nieznane. Niekiedy bywa utożsamiane z Chirbat as-Sujag, którego nazwa może się wywodzić od greckiego słowa siagòn („szczęka”). Miejsce to znajduje się niecałe 3 km na wsch. od Bet-Szemesz.

W Lechi Samson zabił wilgotną szczęką osła tysiąc Filistynów. Następnie nazwał to miejsce Ramat-Lechi („wzgórze szczęki”), prawdopodobnie chcąc w ten sposób upamiętnić zwycięstwo odniesione tam dzięki Jehowie (Sdz 15:9-19). Pierwotna nazwa, Lechi, mogła jednak nawiązywać do kształtu tamtejszych skał.

Później, jak to oddaje większość przekładów, Szamma pobił wielu Filistynów zgromadzonych w Lechi (2Sm 23:11, 12, Bp, BT, BWP, NŚ). Użyte tu hebrajskie określenie lachajjáh dosłownie znaczy „w wiosce namiotowej”, ale drobna zmiana znaków samogłoskowych pozwala oddać je wyrażeniem „w Lechi”.

Imię, którym przedstawił się jeden z dwóch mężczyzn opętanych przez demony, spotkanych przez Chrystusa Jezusa po wsch. stronie Morza Galilejskiego. Najwyraźniej nie było to jego prawdziwe imię, lecz określenie informujące, że opętało go wiele demonów. Do przedstawienia się w ten sposób przypuszczalnie skłonił go najważniejszy z nich. W I w. n.e. rzymskie legiony składały się zwykle z 6000 żołnierzy, co może dawać pewne wyobrażenie o liczbie tych demonów. Ów człowiek opętany przez złe duchy oraz jego towarzysz byli tak zajadli, że nikt nie ośmielał się przechodzić przez okolice, gdzie przebywali między grobowcami. Pod wpływem demonów mężczyzna, który oznajmił, że ma na imię Legion, chodził nago, a do tego dniem i nocą głośno wołał i tłukł się kamieniami. Nikt nie mógł go w żaden sposób okiełznać, nawet wiążąc pętami i łańcuchami. Chrystus Jezus jednak uwolnił obu tych mężczyzn spod władzy demonów, które następnie opanowały stado świń. Nieszczęsne zwierzęta popędziły po urwisku i potonęły w Morzu Galilejskim (Mt 8:28-34; Mk 5:1-20; Łk 8:26-39; zob. GADAREŃCZYCY; ŚWINIA).

Informacje na temat legionów rzymskich można znaleźć pod hasłem WOJSKO (Rzymskie).

Imię wymienione w Rodzaju 10:13 oraz 1 Kronik 1:11 wśród imion potomków Chama poprzez Micraima. Ponieważ po hebrajsku ma ono postać liczby mnogiej, zdaniem wielu uczonych oznacza plemię wywodzące swą nazwę od któregoś z synów Micraima (zob. jednak MICRAIM). Lehabim są na ogół utożsamiani z Libijczykami, a przynajmniej byli jednym z plemion zamieszkujących starożytną Libię. Choć trudno o jednoznaczne rozstrzygnięcie, mogło chodzić o lud nazywany w innych miejscach tekstu hebrajskiego Luwím. Na przykład w 2 Kronik 12:3 Biblia gdańska mówi o „Lubimczykach”, a inne przekłady o „Libijczykach” (BT, Bw, NŚ).

Zobacz CHOROBY I ICH LECZENIE.

Przenośne łoże lub fotel zazwyczaj przykryte baldachimem i osłonięte z boków, służące do noszenia ważnych osobistości przez tragarzy albo zwierzęta juczne. Pasażer mógł siedzieć lub półleżeć. Na Dalekim Wschodzie używano lektyki o nazwie palankin. Królewską lektykę Salomona wykonano z cedru libańskiego, wyposażono w srebrne słupki i złote podpory, a siedzenie obito kosztowną piękną wełną, barwioną czerwonawą purpurą. Wnętrze było bogato zdobione, prawdopodobnie hebanem (PnP 3:7-10, przyp. w NW; por. BT i BWP).

Słowo soròs oznaczało mary, służące do przenoszenia zwłok (Łk 7:14).

(hebr. lilít).

Stworzenie, które razem z innymi istotami miało zamieszkiwać ruiny spustoszonego Edomu (Iz 34:14). Hebrajskie słowo użyte w podanym wersecie bywa tłumaczone na „upiór nocny” (Bw), „widmo nocne” (Bp), „jędza” (Bg, Wk), „lelek” (NŚ), a w niektórych przekładach po prostu przetransliterowano je jako „Lilit” (BT, BWP).

Wielu uczonych usiłuje udowodnić, że jest to zapożyczenie ze starożytnych języków sumeryjskiego i akadyjskiego, nawiązujące do nazwy mitologicznego żeńskiego demona powietrza (Lilitu). Jednakże prof. G. R. Driver twierdzi, że hebrajskie lilít wywodzi się od rdzenia oznaczającego „wszelkiego rodzaju ruch wirowy lub skręcony przedmiot” — tak jak hebrajskie lájil (bądź lájlah), czyli „noc”, zawiera myśl o „owijaniu się dookoła lub spowijaniu ziemi”. Jego zdaniem taka etymologia słowa lilít może wskazywać na lelka, który po pierwsze, prowadzi nocny tryb życia, a po drugie, jest znany z tego, że polując na ćmy, chrząszcze i inne latające nocą owady, wykonuje błyskawiczne skręty i zwroty. Profesor Driver cytuje przyrodnika H. B. Tristrama, który napisał o lelkach, że „o zmierzchu stają się bardzo aktywne: kołują z dużą szybkością i zwinnie rzucają się w kierunku zdobyczy” (Palestine Exploration Quarterly, Londyn 1959, ss. 55, 56).

Długość ciała lelka wynosi niecałe 30 cm, a rozpiętość skrzydeł ponad 50 cm; jego upierzenie przypomina upierzenie sowy — jest miękkie i ma szare i brązowe plamki. Dzięki miękkim piórom skrzydeł lelek lata bezszelestnie. Swą drugą nazwę, kozodój, przypuszczalnie zawdzięcza szerokiej paszczy — legenda głosi, że ssał mleko kóz.

Jeśli chodzi o prawdopodobieństwo przebywania tego ptaka na suchym obszarze Edomu, to pewne gatunki lelków zamieszkują pustkowia. Lelek egipski (Caprimulgus aegyptius) żyje niemal wyłącznie na pustyniach — w gajach akacjowych i w tamaryszkach — i poluje o zmierzchu. Z kolei lelka pustynnego (Caprimulgus nubicus) można spotkać między Jerychem a Morzem Czerwonym, na obrzeżach obszarów pustynnych, czyli takich jak ziemia edomska.

(„należący do Boga; Boży”).

Niezidentyfikowany król z czasów starożytnych, którego słowa zanotowano w 31 rozdz. Przysłów. Jego tożsamość jest przedmiotem wielu dyskusji. Niektórzy komentatorzy sugerują, że Lemuel to inne imię Salomona, drudzy zaś są zdania, iż chodzi o Ezechiasza. Słowa króla Lemuela to „ważkie orędzie, które ku skorygowaniu przekazała mu matka” (Prz 31:1). Nie wiadomo jednak, kiedy i w jakich okolicznościach to nastąpiło. W owym „ważkim orędziu” udzielono przestróg przed wiązaniem się z zepsutą kobietą oraz przed zgubnym wpływem odurzającego napoju, który wypacza sąd, a także podkreślono potrzebę sądzenia w prawości i opisano zalety dobrej żony.