Cząsteczki wody unoszące się w powietrzu i przypominające bardzo drobny deszcz. Kiedy ciepłe, wilgotne powietrze unosi się z ziemi i schładza do tzw. punktu rosy, wilgoć zaczyna się skraplać, gdyż chłodne powietrze nie może pomieścić tyle wody, ile ciepłe. Jeżeli dzieje się to blisko gruntu, powstaje mgła, jeśli wyżej na niebie — tworzy się chmura (Ps 135:7; Prz 25:14; Jer 10:13; 51:16). Wilgoć, która skrapla się na chłodniejszych przedmiotach, na ziemi lub roślinach (z reguły w nocy), jest nazywana rosą (Wj 16:13, 14; Sdz 6:36-40; zob. ROSA).

Poetycki opis tych zjawisk geofizycznych zawarty w Biblii jest zgodny z odkryciami naukowymi. Elihu opowiada, że Jehowa, Źródło wszelkiego ciepła i energii, najpierw sprawia, iż wilgoć podnosi się z ziemi, a potem pozwala jej z powrotem wolno ściekać i opadać, niejako się sączyć, bądź to w postaci oparu (hebr. ʼed), bądź też deszczu (Hi 36:27, 28).

Hebrajskie słowo ʼed („opar”) występuje jeszcze tylko jeden raz, mianowicie w sprawozdaniu z Księgi Rodzaju, gdzie mowa o warunkach panujących na ziemi w pewnym okresie podczas „dni” stwarzania. „Jehowa Bóg nie spuścił na ziemię deszczu (...). Ale opar unosił się z ziemi [a więc także ze strumieni, jezior i rzek] i nawilżał całą powierzchnię gruntu” (Rdz 2:5, 6). Tłumacze przekładów starożytnych (LXX, Vg, Sy) rozumieli jednak to słowo nie jako „opar”, lecz jako „źródło”, co by sugerowało, że ziemia była nawadniana przez jakiś podziemny strumień.

Znaczenie przenośne. Kiedy w mieście Pafos na Cyprze apostoł Paweł rozmawiał z prokonsulem Sergiuszem Pawłem, sprzeciwiał mu się czarnoksiężnik i fałszywy prorok imieniem Bar-Jezus (Elimas). Paweł zapowiedział mu, że oślepnie, gdyż zawisła nad nim ręka Jehowy. „Natychmiast otoczyła go gęsta mgła i ciemność”. Najwyraźniej człowiek ten zaczął widzieć jakby przez mgłę, a zaraz potem ogarnęła go zupełna ciemność. Opisując to zdarzenie, Łukasz jako lekarz posłużył się greckim określeniem medycznym achlýs („gęsta mgła”) (Dz 13:4-11).

Gdy apostoł Piotr ostrzegał przed fałszywymi nauczycielami i ludźmi, którzy w przyszłości cichaczem wkradną się do zboru chrześcijańskiego, by szerzyć zepsucie, napisał: „Ci są źródłami bez wody oraz oparami pędzonymi przez gwałtowną burzę, dla nich też zachowano czerń ciemności”. Podróżnicy na Bliskim Wschodzie znali uczucie rozczarowania, kiedy po dotarciu do źródła lub studni, z nadzieją na zaczerpnięcie odświeżającej wody, stwierdzali jedynie, że wyschły. W Palestynie w sierpniu nadciągają czasem od zach. chmury warstwowo-pierzaste (cirrostratus), które nie przynoszą deszczu. Rolnik, który na smugi tych chmur, przypominających zamglenie, spoglądałby z nadzieją na deszcz dla swych upraw, srodze by się zawiódł. Podobnie jest z fałszywymi nauczycielami, ludźmi pozbawionymi zasad moralnych, o których Piotr dalej napisał: „Wypowiadają bowiem nadęte słowa, nie przynoszące żadnego pożytku, a pragnieniami ciała i rozpasanymi nawykami zwabiają tych, którzy ledwie uszli ludziom chodzącym w błędzie. Obiecują im wolność, a sami są niewolnikami skażenia” (2Pt 2:1, 17-19).

Chrześcijanom przypomniano, by w swoich planach nie chełpili się tym, co zrobią, lecz by we wszystkim uwzględniali Jehowę, pamiętając o ulotności i niepewności życia w teraźniejszym systemie rzeczy, o tym, że są jak opar, który szybko znika (Jak 4:14; zob. CHMURA).

Zawładnięcie kimś przez demona, niewidzialnego złego ducha. W czasach biblijnych przejawiało się to w różny sposób: ofiary traciły mowę, wzrok, zmysły, a nieraz uzyskiwały nadnaturalną siłę. Były traktowane przez swych niewidzialnych oprawców z ogromnym okrucieństwem (Mt 9:32; 12:22; 17:15; Mk 5:3-5; Łk 8:29; 9:42; 11:14; Dz 19:16). Spotykało to mężczyzn, kobiety i dzieci (Mt 15:22; Mk 5:2). Udręka była jeszcze gorsza, gdy w jednego człowieka wstępowało wiele demonów naraz (Łk 8:2, 30). Kiedy demon został wypędzony, dana osoba odzyskiwała pełnię władz umysłowych. Opętanie to coś innego niż choroba fizyczna, bo przecież Jezus uzdrawiał ludzi cierpiących z obu tych powodów (Mt 8:16; 17:18; Mk 1:32, 34).

Wiele wspaniałych cudów Jezusa wiązało się z uwolnieniem opętanych spod wpływu demonów, które były wobec niego bezsilne. Jednak nie wszystkim się to podobało. Faryzeusze oskarżyli go o współdziałanie z władcą demonów, Belzebubem. Ale jak wykazał Jezus, w rzeczywistości to oni byli potomstwem Diabła (Mt 9:34; 12:24; Mk 3:22; Łk 11:15; Jn 7:20; 8:44, 48-52). Wiedział, dlaczego jest silniejszy od demonów, i otwarcie mówił, że źródłem jego mocy jest duch Jehowy (Mt 12:28; Łk 8:39; 11:20). Same demony też zdawały sobie sprawę, kim jest Jezus, i nazywały go „Synem Bożym”, „Świętym Bożym” i „Jezusem, Synem Boga Najwyższego” (Mt 8:29; Mk 1:24; 3:11; 5:7; Łk 4:34, 41; Dz 19:15; Jak 2:19). On jednak nigdy nie pozwalał im dawać o nim świadectwa (Mk 3:12). Natomiast człowieka, którego uwolnił spod ich władzy, zachęcił do opowiedzenia krewnym ‛o wszystkim, co Jehowa dla niego uczynił’ (Mk 5:18-20).

Jezus dał także moc wypędzania demonów 12 apostołom, a później 70 rozesłanym uczniom, dzięki czemu mogli w jego imię uzdrawiać opętanych (Mt 10:8; Mk 3:15; 6:13; Łk 9:1; 10:17). Nawet człowiek, który nie był najbliższym współpracownikiem Jezusa i apostołów, wyganiał demony, kiedy powoływał się na jego imię (Mk 9:38-40; Łk 9:49, 50). Po śmierci Jezusa apostołowie dalej dysponowali taką mocą. Na przykład Paweł wypędził z pewnej służącej „demona wróżbiarstwa”, co bardzo rozgniewało jej chciwych właścicieli (Dz 16:16-19). Ale gdy siedmiu synów kapłana Scewy podstępnie próbowało wypędzić demona w imię „Jezusa, którego głosi Paweł”, opętany dotkliwie ich pobił i zdarł z nich ubrania (Dz 19:13-16).

Gwałtowne i niekontrolowane zachowanie osób niezrównoważonych psychicznie czasami wynika właśnie z opętania. Niekiedy słyszy się o wypędzaniu demonów przez media spirytystyczne, lecz przywołuje to na pamięć słowa Jezusa: „Wielu mi powie w owym dniu: ‚Panie, Panie, czyśmy w twoim imieniu (...) nie wypędzali demonów (...)?’ Ale ja wtedy im wyznam: Nigdy was nie znałem!” (Mt 7:22, 23). Z pewnością więc warto usłuchać rad: „Bądźcie czujni”, „nałóżcie całą zbroję od Boga, żebyście mogli stać niewzruszenie wobec machinacji Diabła” i demonów (1Pt 5:8; Ef 6:11).

Zobacz MAŁŻEŃSTWO.

(„kruk”).

1. Książę Midianu. Razem z Zeebem należał do midianickiej armii królów Zebacha i Calmunny, zmuszonej do ucieczki przez Gedeona i jego 300 wojowników. Efraimici schwytali i uśmiercili Oreba i Zeeba, a ich głowy przynieśli Gedeonowi (Sdz 7:24, 25; 8:3-5; Ps 83:11).

2. Skała nazwana tak od imienia midianickiego księcia Oreba, którego na niej zabito. Jej położenie jest nieznane (Sdz 7:25; Iz 10:26).

Syn Jerachmeela z plemienia Judy (1Kn 2:25).

Zobacz BROŃ, ZBROJA.

Zobacz PŁUG, ORKA.

(hebr. kussémet).

Podrzędny gatunek pszenicy, którego ziarno trudno oddzielić od plew. Orkisz (Triticum spelta) uprawiano w starożytnym Egipcie (Wj 9:32), gdzie według greckiego historyka Herodota (Dzieje, II, 36, 77) używano go do wypieku chleba (zob. Eze 4:9). Izraelici najprawdopodobniej obsiewali orkiszem skraj swoich pól, by stworzyć coś w rodzaju linii granicznej (Iz 28:25).

Jebusyta, od którego Dawid kupił klepisko. W miejscu tym zbudowano później świątynię (1Kn 21:18-28; 2Kn 3:1). Ornan był też znany pod imieniem Arawna (zob. ARAWNA).

Moabska żona Kiliona, będąca podobnie jak Rut synową Noemi (por. Rut 1:3-5 z 4:10). Kiedy zmarli mężowie Noemi, Orpy i Rut, te trzy bezdzietne wdowy wyruszyły z Moabu do Betlejem. Po przejściu części drogi Noemi nakłaniała swe synowe, by wróciły do domów swych matek i wyszły za mąż w Moabie, ale one obie wciąż powtarzały: „Nie, lecz powrócimy z tobą do twego ludu”. Orpa robiła to z życzliwości dla swej teściowej, którą najwyraźniej pokochała (Rut 1:8-10). Jej chęć towarzyszenia Noemi mogła też częściowo wynikać z tego, że spodobało się jej życie w izraelskiej rodzinie. Ale teraz Noemi uzmysłowiła swym moabskim synowym, że jeśli pójdą z nią do Judy, to najprawdopodobniej pozostaną wdowami, gdyż ona sama nie miała nadziei na ponowne zamążpójście i urodzenie synów, a nawet gdyby tak się stało, Orpa i Rut z pewnością nie chciałyby czekać, aż ci synowie dorosną i zawrą z nimi małżeństwo lewirackie. Wizja takiej przyszłości okazała się dla Orpy zbyt wielką próbą przywiązania i wdzięczności, toteż z wielkim płaczem pożegnała się ona z Noemi i Rut, po czym wróciła „do swego ludu i do swoich bogów” (Rut 1:3-15).

(hebr. ʼegòz).

W Pieśni nad Pieśniami (6:11) Szulamitka mówi, że zeszła do „sadu orzechowego”. Mogły tam rosnąć orzechy włoskie (Juglans regia). Drzewo to pochodzi z pd.-wsch. Europy i zach. Azji i obecnie jest uprawiane m.in. w Galilei i na stokach Libanu oraz Hermonu. Żydowski historyk Flawiusz donosi, że w I w. n.e. drzewa orzechowe rosły w ogromnej ilości w okolicy Jeziora Galilejskiego (Wojna żydowska, III, X, 8 [516, 517]). Orzech jest okazałym drzewem, często osiągającym wysokość ok. 10 m, a jego pachnące liście dają dużo cienia. Twarde, piękne drewno orzecha znakomicie nadaje się do wyrobu mebli. Owoc jest zamknięty w łupinie zawierającej taninę. W wyniku gotowania łupin uzyskuje się brązowy barwnik. Nasiona orzecha są cenione ze względu na smak, można też z nich tłoczyć olej, który jakością niemal dorównuje oliwie z oliwek.

(hebr. nészer; aram. neszár; gr. aetòs).

Duży ptak drapieżny. Zdaniem niektórych jego hebrajska nazwa wywodzi się od rdzenia oznaczającego „szarpać na strzępy lub kaleczyć”. Inni