Zobacz DODO 2.

Czwarty z synów Jawana wymienionych w Rodzaju 10:4; w Septuagincie oraz Pięcioksięgu samarytańskim nazwany „Rodanim”. W tekście masoreckim „Rodanim” występuje w 1 Kronik 1:7, chociaż wiele rękopisów hebrajskich, a także syryjska Peszitta i łacińska Wulgata zawiera w tym miejscu imię „Dodanim” (zob. RODANIM).

(prawdopodobnie: „umiłowany Jehowy”).

Mężczyzna z Mareszy, którego syn Eliezer przepowiedział rozbicie okrętów wybudowanych wspólnie przez Jehoszafata i niegodziwego króla izraelskiego Achazjasza (2Kn 20:36, 37).

(od rdzenia oznaczającego: „umiłowany”).

1. Przodek (przypuszczalnie dziadek) sędziego Toli z plemienia Issachara (Sdz 10:1).

2. Potomek Beniamina poprzez Achochiego. Miał syna Eleazara, który był jednym z trzech mocarzy przy Dawidzie (2Sm 23:9; 1Kn 11:12). Dodaj (alternatywna forma imienia Dodo) był dowódcą oddziału na miesiąc drugi, choć niewykluczone, że w pełnieniu tej funkcji wyręczał go syn Eleazar (1Kn 27:4).

3. Mieszkaniec Betlejem, którego syn Elchanan był jednym z mocarzy Dawida (2Sm 23:24; 1Kn 11:26).

(prawdopodobnie: „zatroskany; zatrwożony”).

Edomita w służbie króla Saula; powierzono mu odpowiedzialne stanowisko przełożonego pasterzy (1Sm 21:7; 22:9). Przypuszczalnie był prozelitą. Kiedy był „przetrzymywany przed Jehową” w Nob, najwyraźniej z powodu jakiegoś ślubu czy nieczystości albo podejrzenia trądu, widział, jak arcykapłan Achimelech dał Dawidowi chleby pokładne i miecz Goliata. Gdy później Saul zarzucił swym sługom, że knują przeciwko niemu spisek, Doeg opowiedział mu o tym, co zobaczył w Nob. Wezwawszy kapłanów z Nob, Saul przesłuchał arcykapłana Achimelecha, po czym nakazał biegaczom uśmiercić ich wszystkich, ale ci odmówili wykonania tego rozkazu. Wtedy na polecenie Saula Doeg bez wahania zabił 85 kapłanów. Po tym niegodziwym postępku wydał Nob na zagładę, zabijając wszystkich jego mieszkańców, młodych i starych, a nawet zwierzęta (1Sm 22:6-20).

Jak wskazuje nagłówek Psalmu 52, właśnie o Doegu Dawid napisał: „Nieszczęścia knuje twój język, naostrzony jak brzytwa, działający podstępnie. Umiłowałeś zło bardziej niż dobro, fałsz bardziej niż mówienie tego, co prawe. Umiłowałeś wszelkie zgubne słowa, podstępny języku” (Ps 52:2-4).

(prawdopodobnie: „popędzana; pchana”).

Pierwsze miejsce, w którym zatrzymali się Izraelici po opuszczeniu pustkowia Sin w drodze do Ziemi Obiecanej (Lb 33:12, 13). Biblia nie wskazuje dokładnego położenia tego miejsca. Niemniej wielu uczonych łączy Dofka z egipskim okręgiem Mafkat, nazwanym tak od turkusu, który od starożytności był wydobywany w okolicach Sarabit al-Chadim, ok. 34 km na wsch. od współczesnego miasta Abu Zanima na półwyspie Synaj.

Stan pełnego rozwoju, dorosłości, zupełności w porównaniu z określonym wzorcem (zob. DOSKONAŁOŚĆ). Wzorzec dojrzałości (zupełności) duchowej zawiera Biblia. Dojrzały chrześcijanin nie jest duchowym niemowlęciem, które w sprawach doktrynalnych często zmienia zdanie, daje się bez trudu zwieść lub łatwo ulega cudzym wpływom (Ef 4:11-14). Przeciwnie, ma ‛wyćwiczone władze poznawcze’ i potrafi odróżniać to, co właściwe, od tego, co niewłaściwe. Nie trzeba go uczyć rzeczy elementarnych (Heb 5:11 do 6:2). Nie kieruje nim mądrość świata, lecz duch Boży (1Ko 2:6, 10-13, przyp. w NW).

Biblia nie dzieli duchowej dojrzałości czy dorosłości na jakieś stopnie albo etapy. Ale podobnie jak po osiągnięciu dorosłości człowiek dalej nabywa wiedzy, doświadczenia i rozeznania, tak dojrzały chrześcijanin w dalszym ciągu robi postępy. Doznawane próby mogą umocnić jego wiarę i wytrwałość. Uczeń Jakub napisał: „Uważajcie to za samą radość, bracia moi, gdy was spotykają rozmaite doświadczenia, bo przecież wiecie, że wypróbowana jakość waszej wiary prowadzi do wytrwałości. A wytrwałość niech dopełni swego dzieła, abyście byli zupełni [dosł. „doskonali”] i pod każdym względem zdrowi, w niczym nie mając braków” (Jak 1:2-4). I jak dorośli różnią się między sobą wyglądem, intelektem i zdolnościami, tak dojrzali chrześcijanie mogą się różnić wiedzą, rozsądkiem, odwagą, szczodrością czy jeszcze innymi przymiotami (por. 1Ko 7:7; 12:4-11, 27-31). Trzeba więc pamiętać, że o dojrzałości duchowej nie decydują jakieś szczególne uzdolnienia.

Cała struktura zboru, którą tworzyli apostołowie, prorocy, ewangelizatorzy, pasterze i nauczyciele, służyła wychowaniu dojrzałych chrześcijan, dorosłych pod względem duchowym (Ef 4:11-14; por. Kol 1:28, 29; 4:12, 13). A zatem usługujący w charakterze pasterzy i nauczycieli koniecznie musieli być ludźmi dojrzałymi, a nie duchowymi niemowlętami. Niemniej od zamianowanego nadzorcy lub sługi pomocniczego oczekiwano jeszcze czegoś więcej (1Tm 3:1-9, 12, 13; Tyt 1:5-9). Jedno z wymagań stawianych starszym głosiło np., że powinien to być człowiek „bardzo dobrze przewodzący własnemu domowi, mający dzieci podporządkowane z całą powagą” (1Tm 3:4). Jeśli więc ktoś skądinąd dojrzały duchowo miał buntownicze i samowolne dzieci, to nie nadawał się na nadzorcę.

Obniżenie terenu pomiędzy wzniesieniami, wzgórzami lub górami. Ukształtowanie licznych dolin i całej powierzchni ziemi słusznie jest przypisywane Jehowie Bogu (Ps 104:8). W Piśmie Świętym nieraz używa się samego określenia „dolina” (Joz 8:11; 1Sm 13:18). Czasem jest mowa o „dolinnych równinach” — rozległych płaskich obszarach pomiędzy górami lub wzgórzami (Pwt 11:11; zob. RÓWNINA). Istniały też „doliny potoków”, którymi płynęły strumienie wody — niekiedy przez cały rok, ale najczęściej tylko w porze deszczowej (Pwt 8:7; zob. DOLINA POTOKU). W niektórych przekładach słowo „dolina(-y)” występuje tam, gdzie jest mowa o „nizinie(-ach)” (Rdz 14:3; 1Kn 12:15 [12:16, Bw]). „Doliną” lub „równiną” bywa w nich też nazywana „Szefela” — pagórkowata nizina pomiędzy filistyńską równiną nadbrzeżną a wzgórzami środkowej Palestyny (Pwt 1:7; 1Kl 10:27).

Do najważniejszych dolin wspomnianych w Piśmie Świętym należą: „dolina w ziemi moabskiej naprzeciw Bet-Peor” (Pwt 3:29; 34:6), Dolina Soli (2Sm 8:13), Dolina Hinnoma (Neh 11:30) oraz Jiftach-El (Joz 19:14), Ceboim (1Sm 13:18) i Cefata (2Kn 14:10). „Dolinne równiny” biblijne to m.in.: Szinear (Rdz 11:2), dolinna równina Jerycha (Pwt 34:3), Libanu (Joz 12:7), Micpe (Joz 11:8), Ono (Neh 6:2) i Megiddo (2Kn 35:22; Za 12:11).

Znaczenie przenośne i prorocze. Ciemna, głęboka dolina była pełna pułapek i dzikich zwierząt, toteż zwłaszcza nocą mogła być niebezpieczna dla trzody pozbawionej opieki dobrego pasterza. Dawid znajdował się w takich groźnych sytuacjach, ale czuł się bezpieczny, bo wiedział, że Jehowa jest jego Pasterzem. Dlatego z przekonaniem oznajmił: „Nawet gdy chodzę doliną głębokiego cienia, nie boję się niczego złego” (Ps 23:1, 4).

„Wypowiedź o dolinie wizji” niewątpliwie odnosi się do starożytnej Jerozolimy. Wzniesiona na znacznej wysokości, przypomina mimo wszystko „dolinę”, gdyż jest otoczona jeszcze wyższymi górami (Iz 22:1, 5).

Jehowa niejako ‛podniósł każdą dolinę’, ‛obniżył góry i wzgórza’ i przeobraził ‛nierówny teren w dolinną równinę’, gdy usunął wszelkie przeszkody stojące na drodze Jego ludu powracającego z niewoli babilońskiej (Iz 40:4). Podczas tej podróży ostatek żydowski nie cierpiał pragnienia. Spełniły się słowa Jehowy wypowiedziane poprzez Izajasza: „Na nagich wzgórzach otworzę rzeki, a na dolinnych równinach — źródła” (Iz 41:18; por. Iz 35:6, 7, 10; 43:19-21; 48:20, 21).