w ogrodzie Getsemani, tak powiedziano w Łukasza 22:44: „On zaś, cierpiąc mękę, modlił się tym żarliwiej; i jego pot stał się jak krople krwi spadające na ziemię”. Pisarz nie twierdzi tu, że pot Jezusa rzeczywiście był zmieszany z krwią. Być może używa tylko porównania i wskazuje, że przypominał on kształtem krople krwi bądź kapał tak jak krew z rany. Niemniej nie można wykluczyć, że krew Jezusa naprawdę przesączała się przez skórę i mieszała z potem. U ludzi w stanach ogromnego napięcia emocjonalnego notowano przypadki wystąpienia krwawego potu, tzn. zmieszanego z krwią lub samym barwnikiem krwi. Są to oczywiście jedynie domysły na temat tego, co mogło się dziać z Jezusem.

Fragmentu z Łukasza 22:43, 44 nie ma w Kodeksie watykańskim, Kodeksie aleksandryjskim, rękopisie syrosynajskim ani w poprawionej wersji Kodeksu synajskiego. Występuje jednak w oryginalnym tekście tego ostatniego, a także w Kodeksie Bezy, łacińskiej Wulgacie, rękopisie syrokuretońskim i syryjskiej Peszitcie.

Zobacz MOC.

(z egip.: „dany przez Ra”).

Teść Józefa; jego córka Asenat urodziła Manassesa i Efraima (Rdz 41:45, 50; 46:20). Potifera był kapłanem — najprawdopodobniej boga słońca Ra — urzędującym w On, ośrodku egipskiego kultu solarnego. Od 1935 r. w Muzeum Egipskim w Kairze przechowywana jest stela, pionowa płyta nagrobna, na której widnieje imię „Putifar” (Annales du service des antiquités de l’Égypte, Kair 1939, t. XXXIX, ss. 273-276).

Długie wadi (wąwóz) stanowiące wyznaczoną przez Boga pd.-zach. granicę Ziemi Obiecanej, czyli „ziemi Kanaan” (Lb 34:2, 5; 1Kl 8:65; Iz 27:12). Dolina ta nie leżała w Egipcie, ale przynajmniej w pewnych okresach najwyraźniej była pod jego kontrolą (2Kl 24:7). Zapewne do tego samego miejsca nawiązuje skrócone wyrażenie „dolina potoku” w opisie granic ziemi izraelskiej w wizji Ezechiela (Eze 47:19; 48:28).

Dolinę Potoku Egipskiego na ogół utożsamia się z Wadi al-ʽArisz, zaczynającym się w głębi półwyspu Synaj, niedaleko wyżyny Dżabal at-Tih. Wadi to ciągnie się ponad 200 km na pn. i dochodzi do Morza Śródziemnego w pobliżu miasta Al-ʽArisz (dawniej Rhinocolura), ok. 150 km na wsch. od Port Saidu. W lecie jest to sucha dolina. Podczas pory deszczowej, gdy zbiera wodę z licznych dopływów, staje się rwącym potokiem, który podmywa brzegi, a nawet wyrywa drzewa z korzeniami i unosi je z prądem. Wydaje się więc, że może się do niego odnosić wyrażenie „rzeka egipska”, użyte w opisie granic Ziemi Obiecanej w Rodzaju 15:18 (zob. jednak SZICHOR).

Zobacz NASIENIE, POTOMSTWO.

Zagłada ludzi i zwierząt podczas potężnej powodzi za dni Noego (2370 p.n.e.). Ten największy kataklizm w dziejach człowieka został zesłany przez Jehowę dlatego, że znikczemniali ludzie napełnili ziemię przemocą. Przeżył go prawy Noe i jego rodzina (łącznie „osiem dusz”), którzy schronili się razem z wybranymi zwierzętami w ogromnej skrzyni zwanej arką (1Pt 3:20; Rdz 6:9 do 9:19; zob. ARKA 1; NOE).

Rozmiary kataklizmu. Potop nie był powodzią czy oberwaniem chmury o lokalnym zasięgu. Greckie słowo, którym opisano go w Biblii, brzmi kataklysmòs i oznacza powódź doprowadzającą do kompletnej ruiny (Łk 17:27, przyp. w NW). Czas trwania jakiejkolwiek lokalnej powodzi liczy się w dniach, potop zaś trwał przeszło rok, z czego większą część zajęło ustępowanie wód. Czy rozsądny byłby wniosek, że Noe poświęcił 50—60 lat na budowę ogromnego statku o pojemności ok. 40 000 m³ tylko po to, by ocalić swą rodzinę i gromadę zwierząt przed zwykłą lokalną powodzią? Jeżeli dotknęłaby ona jedynie stosunkowo niewielki teren, czy trzeba by wprowadzać do arki przedstawicieli „każdego żywego stworzenia spośród wszelkiego ciała”, „aby zachować przy życiu potomstwo na powierzchni całej ziemi”? (Rdz 6:19; 7:3). Nie ulega więc wątpliwości, że potop miał zasięg ogólnoświatowy i że podobny kataklizm nie wydarzył się ani przedtem, ani potem. „Wody tak bardzo spiętrzyły się na ziemi, że zostały zakryte wszystkie wysokie góry, które były pod całymi niebiosami. Wody spiętrzyły się nad nimi aż do piętnastu łokci [prawie 7 m] i góry zostały zakryte” (Rdz 7:19, 20). „Pojawił się przede mną kres wszelkiego ciała”, oznajmił Jehowa, „i [dlatego] zetrę z powierzchni ziemi wszelką istotę, którą uczyniłem”. Dokładnie tak się stało. „Wymarło wszystko, w czym działało w nozdrzach tchnienie siły życiowej — wszystko, co było na suchej ziemi. (...) Pozostał przy życiu tylko Noe i ci, którzy byli z nim w arce” (Rdz 6:13; 7:4, 22, 23).

Kiedy nastąpił. Potop nie przyszedł nagle i niespodziewanie. Budowa arki trwała całymi latami, a Noe — „głosiciel prawości” — spożytkował ten okres również na ostrzeganie ówczesnego niegodziwego pokolenia (2Pt 2:5). W końcu