prawego, nadejścia upragnionej rzeczy i spokoju języka; ma również związek z koroną życia (Prz 3:18; 11:30; 13:12; 15:4; Obj 2:7, 10). Wzmianki o drzewach pojawiają się też w zapowiedziach odrodzenia ludu Bożego i pokojowych, radosnych warunków, jakie zapanują pod panowaniem Jehowy (1Kn 16:33; Ps 96:12; 148:9; Iz 55:12; Eze 34:27; 36:30).

Jezus, podobnie jak wcześniej Jan Chrzciciel, wykorzystał drzewa w przykładach podkreślających potrzebę wydawania owocu w rzeczywistej prawości (Mt 3:10; 7:15-20). Ponieważ w tamtych czasach drzewa owocowe w Palestynie były opodatkowane, drzewo niewydające owocu (czyli w zasadzie martwe) stanowiło dla właściciela niepotrzebne brzemię i dlatego nadawało się tylko do ścięcia i spalenia (Łk 13:6-9). W Judy 12 niemoralne osoby wkradające się do zboru chrześcijańskiego przyrównano do nieowocujących jesienią drzew, które są „po dwakroć obumarłe”. Wyrażenie to może podkreślać fakt, że są one całkowicie martwe, albo że są martwe pod dwoma względami: 1) nie wydają owocu i 2) są dosłownie martwe, pozbawione życia.

Hebrajski odpowiednik wyrazu „drzewo” bywa też używany w odniesieniu do pala lub słupa, na którym wieszano ciało (Rdz 40:19; Pwt 21:22, 23; Joz 8:29; Est 2:23). Nawiązując do Powtórzonego Prawa 21:23, apostoł Paweł posłużył się greckim określeniem ksýlon („drewno”) (Gal 3:13; zob. PAL MĘKI oraz hasła omawiające poszczególne drzewa).

(hebr. gòfer).

Drzewo użyte przez Noego do budowy arki; nie sposób dziś ustalić, o jaki gatunek chodzi (Rdz 6:14). W Biblii gdańskiej po prostu przetransliterowano to hebrajskie słowo. Na podstawie jego podobieństwa do słowa kòfer, oznaczającego „smołę”, niektórzy uważają, że chodzi o jakieś drzewo żywiczne. Uczeni na ogół opowiadają się za cyprysem, którego drewno jest bardzo trwałe i wyjątkowo odporne na butwienie (zob. CYPRYS).

„Wejście” (hebr. pétach; Rdz 19:11) do pokoju, domu albo innego budynku składało się z: 1) „nadproża” (hebr. maszkòf; Wj 12:7), czyli poziomej belki drewnianej lub kamiennej, która zakrywała otwór wejściowy od góry i podtrzymywała konstrukcję znajdującą się nad drzwiami; 2) dwóch pionowych „węgarów” (hebr. mezuzòt; Wj 12:7, przyp. w NW), znajdujących się po obu stronach wejścia i podtrzymujących nadproże; 3) samych drzwi (hebr. délet; gr. thýra); 4) „progu” (hebr. saf; Sdz 19:27) u dołu.

Nadproża i węgary swoich domów Izraelici przebywający w Egipcie posłusznie opryskali krwią baranka paschalnego; stanowiło to znak dla anioła Bożego, że ma ominąć te domy i oszczędzić pierworodnych, którzy w nich mieszkali (Wj 12:7, 22, 23). Jeśli niewolnik lub niewolnica chcieli na zawsze pozostać w służbie u swego pana, to według Prawa miał on ich przyprowadzić do drzwi albo węgara i przekłuć im ucho szydłem (Wj 21:5, 6; Pwt 15:16, 17). Hebrajskim słowem oznaczającym węgar (mezuzáh) z czasem zaczęto określać mały pojemniczek, do którego ortodoksyjni żydzi wkładają pergamin ze słowami z Powtórzonego Prawa 6:4-9; 11:13-21 i który umieszczają na odrzwiach swego domu (zob. MEZUZA).

Drzwi były na ogół wykonane z drewna i obracały się na czopach osadzonych w gniazdach w progu i nadprożu (Prz 26:14). Czopy często były drewniane, ale Egipcjanie czasami mocowali do górnej i dolnej krawędzi drzwi metalowe zawiasy z wystającymi końcami, które pasowały do gniazd. Gniazda drzwi świątyni zbudowanej przez Salomona wykonano ze złota (1Kl 7:48, 50).

Drzwi w zwykłych domach były małe i pozbawione ozdób. Ale wejście do świątyni Salomona tworzyło dwoje dwuskrzydłych drzwi z drewna jałowcowego, a do Miejsca Najświętszego prowadziło dwoje drzwi z drewna drzewa oleistego. Na wszystkich tych drzwiach wyryto i pokryto złotem płaskorzeźby przedstawiające wizerunki cherubów, palm i kwiatów (1Kl 6:31-35). W innych miejscach również stosowano wielkie wrota zbudowane ze skrzydeł lub składanych części. Na przykład Jehowa dopilnował, by miedziane „podwoje” Babilonu były otwarte przed królem Cyrusem (Iz 45:1, 2).

Próg zazwyczaj wykonywano z drewna lub kamienia. Ale progi „domu Jehowy” wybudowanego przez Salomona były pokryte złotem (2Kn 3:1, 7).

Drzwi domów i wrota bram nieraz zamykano drewnianymi albo żelaznymi zasuwami (Pwt 3:5; 2Kn 8:5; 14:7; Iz 45:2), które na ogół wsuwano w specjalne otwory w ramie drzwi lub bramy. Bramy miejskie czasami miały zarówno zasuwy, jak i rygle (Neh 3:3; 7:3). Rygiel mógł być sztabą, którą wsuwano w otwór znajdujący się w progu po wewnętrznej stronie bramy. Niektóre bramy miejskie miały zamki (Pwt 33:25), podobnie jak drzwi w domach (2Sm 13:17, 18; Łk 11:7; zob. BRAMA; ZAMEK 2).

W starożytności stosowano też metalowe kołatki do drzwi, ale Biblia nie mówi, czy używali ich Hebrajczycy. Aby obudzić mieszkańców, pukano do drzwi domu lub bramy (PnP 5:2; Dz 12:13).