o kozła, gdyż zwierzęta te lubią niegościnne miejsca i są często spotykane u pd. krańca Morza Martwego, czyli w okolicach Edomu, przeciwko któremu Izajasz (34:14) wypowiedział swoje proroctwo (Palestine Exploration Quarterly, Londyn 1959, s. 57).

Tłumacze opowiadający się za użyciem w Księdze Izajasza tego samego wyrazu, co w księgach Kapłańskiej i 2 Kronik, wskazują na to, że w Księdze Izajasza Septuaginta oddaje seʽirím przez „demony” (Iz 13:21) i że tym samym słowem posługuje się apostoł Jan, gdy nazywa spustoszony Babilon Wielki kryjówką nieczystych ptaków i „demonów” (Obj 18:2). Oczywiście nie da się ustalić, czy Jan faktycznie cytował z Septuaginty. Warto jednak zwrócić uwagę, iż według dzieła Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament (red. G. Kittel, 1935, t. II, s. 12) greckie słowo daimònion (tłumaczone na „demon”) „niewątpliwie jest pogardliwym określeniem pogańskich bogów”.

Kwestii tej nie sposób rozstrzygnąć jednoznacznie. Być może włączając do listy zwierząt i ptaków wzmianki o demonach, Izajasz miał na myśli nie to, że materializowały się one w postaci kozłów, ale że w wyobrażeniu pogan takie opuszczone miejsca były nawiedzane przez złe duchy. Jak wynika z doniesień historycznych, ludy Syrii i Arabii od zamierzchłych czasów kojarzyły ruiny z potworami, a arabskie dżinny są przedstawiane jako monstrualne, owłosione istoty. Niemniej seʽirím zamieszkujące ruiny Edomu i Babilonu mogły równie dobrze być kudłatymi zwierzętami, których wygląd przywodził ludziom na myśl demony.

Zobacz KOZA.

Zobacz ZŁODZIEJ.

Konstrukcja z krzyżujących się podłużnych listew drewnianych, używana na ogół do zakrycia okna. Na Bliskim Wschodzie kraty okienne są znane od setek lat. Przysłaniając promienie słoneczne, pozwalają utrzymać wewnątrz domu niższą temperaturę, zapewniają przepływ powietrza i upiększają budynek. W czasach biblijnych domy nieraz miały na parterze okna wychodzące na dziedziniec wewnętrzny. Okna od strony ulicy na ogół umiejscawiano dość wysoko albo w izbie na poddaszu i zasłaniano kratami.

Przebywając w domu, można było widzieć przez zakratowane okno, co się dzieje na dworze, samemu nie będąc widzianym z zewnątrz. W pieśni Debory i Baraka powiedziano o matce zamordowanego Sysery, że daremnie wypatruje swego syna „przez kratę” w oknie (Sdz 5:1, 28). Przez takie okno z kratą obserwator zobaczył „młodzieńca, któremu nie dostaje serca” i który spotkał się z nierządnicą (Prz 7:6-13). Również w Pieśni nad Pieśniami (2:9) wspomniano o ‛patrzeniu przez okna, zaglądaniu przez kratki’.

Niektóre kraty okienne najwyraźniej były zawieszone na zawiasach i dawały się otworzyć lub zamknąć. Być może właśnie takie otwierane kraty miały okna w izbie na poddaszu, gdzie Daniel trzy razy dziennie modlił się do Jehowy (Dn 6:10).

Miękka, krucha skała osadowa, zawierająca głównie węglan wapnia; jej odsłonięte pokłady można znaleźć w różnych okolicach Palestyny. Ponieważ kreda nie nadaje się na kamień budowlany i bez trudu można ją zetrzeć albo rozdrobnić, prorok Izajasz nawiązał do niej w obrazowym porównaniu ukazującym, co należy zrobić z bałwochwalczymi ołtarzami Izraela, żeby uzyskać przebaczenie (Iz 27:9). Aramejski odpowiednik hebrajskiego słowa gir („kreda; wapień”) występuje w Daniela 5:5, gdzie oddano go jako „tynk” (zob. TYNK; WAPNO).

Hebrajskie słowo séred występuje w Biblii tylko raz, w Izajasza 44:13, i odnosi się do „czerwonej kredy”, której rzemieślnicy obrabiający drewno używali do znakowania.

(z łac.: „rosnący; powiększający się”).

Mężczyzna, o którym Paweł napisał Tymoteuszowi w drugim liście, że udał się do Galacji (2Tm 4:10).

Piąta co do wielkości wyspa na Morzu Śródziemnym. Ma ok. 250 km długości i od 13 do 56 km szerokości. Leży po pd. stronie Morza Egejskiego, ok. 100 km na pd. wsch. od Grecji. Przez całą długość tej wąskiej wyspy biegną góry, których szczyty przez część roku pokryte są śniegiem. Położony niedaleko środka wyspy masyw górski Idi (Ida) osiąga wysokość 2456 m n.p.m. Na pn. brzegu Krety znajduje się kilka dogodnych portów, a od strony pd. linia brzegowa jest co prawda regularniejsza, ale na znacznej długości góry opadają stromo wprost do morza. Dlatego na pd. wyspy jest niewiele miejsc nadających się na porty, co potwierdza omówiona niżej relacja z podróży Pawła do Rzymu.

Kreta jest na ogół utożsamiana z wyspą „Kaftor”, wspomnianą w Pismach Hebrajskich jako