Ponieważ miasto Adam na ogół utożsamia się z Tall ad-Damija (po wsch. stronie Jordanu, naprzeciwko ujścia Wadi Farʽa), a Sukkot prawdopodobnie leżało 13 km na pn. pn. wsch. od Adamu, powyższe teksty wskazywałyby na położenie Caretan po zach. stronie Jordanu, gdzieś w pobliżu Adamu i Sukkot. Niektórzy identyfikują Caretan z 82-metrowym wzniesieniem Karn Sartaba, nazwanym „charakterystycznym punktem doliny Jordanu” (Encyclopædia Biblica, red. T. Cheyne, Londyn 1903, t. IV, szp. 5382). Znajduje się ono po przeciwnej stronie Jordanu niż Adam, przy ujściu Wadi Farʽa.

Lokalizację tę jednak niełatwo pogodzić z opisem piątego okręgu administracyjnego Salomona, obejmującego ‛Taanach i Megiddo, i całe Bet-Szean, które jest przy Caretan poniżej Jizreel, od Bet-Szean do Abel-Mechola aż po region Jokmeam’ (1Kl 4:12). Karn Sartaba leży znacznie dalej na pd. niż pozostałe z wymienionych tu miejsc i wcale nie „przy” Bet-Szean. W Biblii poznańskiej miejsca te próbowano ułożyć w porządku geograficznym: „W całym Bet-Szean poniżej Jizreel i od Bet-Szean aż do Abel-Mechola, które leży koło Cartan” (zob. przyp.). A zatem Caretan połączono z Abel-Mechola, a nie z Bet-Szean. Ponieważ jednak werset ten mówi o „całym Bet-Szean”, niewątpliwie chodzi tu raczej o region niż o samo miasto. Jeśli Caretan istotnie miało związek ze wzniesieniem Karn Sartaba, to być może region Bet-Szean obejmował równinę wokół tego miasta dochodzącą na pd. do miejsca, skąd było widać Caretan, sąsiedni region.

Inne miejscowości, z którymi próbuje się utożsamiać Caretan, leżą po wsch. stronie Jordanu, a zatem nie pasują do kontekstu wypowiedzi biblijnych. Podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w jednym z tych miejsc, w Tall as-Saʽidija, odkryto duże ilości wyrobów z brązu (stopu miedzi z cyną), co może potwierdzać, iż za dni Salomona w okolicach tych odlewano miedź.

W 2 Kronik 4:17, w sprawozdaniu równoległym do 1 Królów 7:46, zamiast Caretan występuje słowo „Cereda”; prawdopodobnie jest to inna postać zapisu tej samej nazwy.

1. Miejscowość wymieniona w opisie granic terytorium Kananejczyków (Rdz 10:19). Należała do pięciu miast-państw Okręgu Jordanu, które po 12 latach podległości wobec Kedorlaomera podniosły przeciw niemu bunt. Jej król Szemeber przyłączył się do władców Sodomy, Gomory, Admy oraz Beli (Coaru) i prawdopodobnie został wraz z nimi pokonany na nizinie Siddim przez Kedorlaomera i jego trzech sojuszników. Najeźdźcy uprowadzili do niewoli Lota, ale potem zwyciężył ich Abraham (Rdz 14:1-16). Później Ceboim podzieliło los niegodziwych miast Okręgu, które Jehowa zniszczył razem z Sodomą i Gomorą (Rdz 19:24, 25; Pwt 29:22, 23; Oz 11:8). Nie wiadomo dokładnie, gdzie leżało. Wielu uczonych uważa, że obecnie jest przykryte wodami Morza Martwego, choć ostatnio pojawiły się opinie, iż jego ruiny leżą w jednej z suchych dolin na pd. wsch. od tego akwenu.

(2, 3: „hieny”)

2. Dolina na terytorium Beniamina, w pobliżu Michmasz. Za czasów króla Saula pewna grupa filistyńskich grabieżców wyruszała z Michmasz i „kierowała się na drogę ku granicy zwróconej ku dolinie Ceboim, ku pustkowiu” (1Sm 13:16-18). Chociaż nie ustalono precyzyjnie, gdzie leżała dolina Ceboim, może nią być Wadi Abu Dabaʽ („dolina ojca hien”), znajdujące się ok. 10 km na wsch. pd. wsch. od Michmasz i ok. 13 km na wsch. pn. wsch. od Jerozolimy.

3. Miejscowość, w której zamieszkali Beniaminici po powrocie z niewoli babilońskiej. Wymieniono ją pomiędzy Chadid a Neballat i Lod (Liddą) (Neh 11:31, 34, 35). Dokładne jej położenie jest dziś nieznane.

(hebr. bacál).

Dwuletnia roślina warzywna o ostrym smaku i smukłych, rurkowatych liściach. Cebula (Allium cepa) należała do produktów żywnościowych, za którymi po uwolnieniu z Egiptu tęsknili na pustkowiu Izraelici i towarzyszący im „mieszany tłum” (Lb 11:4, 5). W Egipcie, gdzie Izraelici przebywali w niewoli, cebula była powszechnie uprawiana. Grecki historyk Herodot (Dzieje, II, 125) donosi nawet o pewnej inskrypcji, w której cebulę wymieniono wśród żywności dostarczanej robotnikom pracującym przy budowie jednej z piramid. W Egipcie związaną w pęczki cebulę składano w ofierze bogom, ale kapłanom nie wolno jej było spożywać. Cebula uprawiana w Egipcie jest podobno łagodna w smaku i słodka, a nie ostra i drażniąca jak inne odmiany.

Miejsce na pn. granicy Izraela (Lb 34:8; Eze 47:15). Niektórzy utożsamiają je z Sadadem, położonym ok. 105 km na pn. wsch. od Damaszku.

(hebr. ʼérez).

Cedry, zwłaszcza libańskie, były w czasach biblijnych bardzo znane; szczególnie często występują w opisie świątyni wznoszonej przez Salomona.

Cedr libański (Cedrus libani) to majestatyczne drzewo o ogromnych rozmiarach i długich, mocnych korzeniach. Niegdyś góry Libanu były pokryte rozległymi lasami cedrowymi, obecnie jednak rosną tam tylko małe gaje — a to dlatego, że owo drewno wykorzystuje się na masową skalę, drzewostan zaś nie jest odpowiednio chroniony i uzupełniany. Do tego przetrzebienia niewątpliwie przyczyniły się także wyniszczające działania wojenne (Iz 14:5-8). Jednakże pozostałe drzewa wciąż stanowią imponujący widok (por. PnP 5:15).

Niektóre cedry osiągają wysokość ok. 40 m, a obwód pnia może przekraczać 10 m. Wyrastają z niego długie, poziome, rozłożyste gałęzie, tworząc koronę o obwodzie 60—90 m. Młode drzewa przypominają kształtem piramidę, ale z czasem ich wierzchołek się spłaszcza. Gałęzie nie przeplatają się ze sobą, lecz tworzą wyraźnie oddzielone poziome warstwy. Znajdują się na nich podobne do kwiatów pęczki jasnozielonych igieł o długości ok. 1,5 cm oraz jasnobrązowe szyszki, wydzielające wonną żywicę. Kora ma czerwonawobrązowy kolor i jest dość szorstka. Z wiekiem pień staje się coraz bardziej poskręcany.

Drewno cedrowe ma ciepły czerwony odcień i nie posiada sęków. Ze względu na swe piękno, zapach, trwałość i odporność na szkodniki jest bardzo cenione w budownictwie (PnP 1:17; 4:11). Feniccy budowniczowie okrętów robili z takiego drewna maszty (Eze 27:5). Chiram, król Tyru, wysłał do Dawida ludzi oraz materiały na budowę „domu z cedrów” (2Sm 5:11; 7:2; 2Kn 2:3). Później Salomon wykorzystał drewno cedrowe w świątyni — wykonał z niego belki (1Kl 6:9), pokrył nim ołtarz kadzielny (1Kl 6:20) oraz wyłożył nim całe wnętrze świątyni, tak iż „nie było widać kamienia” (1Kl 6:15-18). Wzniesiony później Dom Lasu Libanu nosił taką nazwę być może ze względu na 45 znajdujących się w nim cedrowych słupów (1Kl 7:2, 3). Cedru użyto także w Portyku Tronowym i na dziedzińcu świątyni (1Kl 7:7-12).

Stosowanie na taką skalę drewna cedrowego wymagało zaangażowania tysięcy robotników, którzy ścinali drzewa, transportowali je do Tyru lub Sydonu nad Morzem Śródziemnym, formowali je w tratwy i spławiali wzdłuż wybrzeża, prawdopodobnie do Joppy. Stamtąd przewozili drewno drogą lądową do Jerozolimy. Wszystko to odbywało się w ramach kontraktu zawartego z Chiramem przez Salomona (1Kl 5:6-18; 2Kn 2:3-10). Od tego czasu dłużyce napływały szerokim strumieniem — Salomon sprawił, iż za jego panowania ‛drewna cedrowego było tak dużo, jak sykomor w Szefeli’ (1Kl 10:27; por. Iz 9:9, 10).

Po powrocie z wygnania znowu sprowadzono belki cedrowe potrzebne do odbudowy świątyni (Ezd 3:7).

Znaczenie przenośne. W Piśmie Świętym majestatyczny cedr symbolizuje okazałość, wyniosłość i siłę — rzeczywistą bądź pozorną (Eze 31:2-14; Am 2:9; Za 11:1, 2). Dlatego król izraelski Jehoasz, chcąc swoją odpowiedzią znieważyć króla judzkiego Amacjasza, przyrównał swoje królestwo do potężnego cedru na Libanie, natomiast jego królestwo — do „ciernistego chwastu” (2Kl 14:9; por. Sdz 9:15, 20). Cedr pojawia się w zagadce Ezechiela, w której króla i książąt judzkich porównano do wierzchołka tego drzewa, zabranego do Babilonu (Eze 17:1-4, 12, 13). Proroczym wyobrażeniem Mesjasza była gałązka z samego czubka cedru, zasadzona przez Jehowę na wyniosłej górze (Eze 17:22-24; por. Iz 11:1; Jer 23:5; 33:15; Ps 2:6; Obj 14:1; Dn 4:17).

Drewno cedrowe, którego Izraelici używali na pustkowiu, najwyraźniej pochodziło z cedru innego gatunku niż libański. Próbowano utożsamiać go z jałowcem cedrowym (Juniperus oxycedrus) i jałowcem fenickim (Juniperus phoenicia), które występują w pustynnym rejonie Synaju. Drewno cedrowe było stosowane w pewnych rytuałach oczyszczenia — być może po to, by swoją powszechnie znaną odpornością na butwienie symbolizować uwolnienie od skażenia lub choroby (Kpł 14:2-7, 49-53; Lb 19:6).

Cedr najwidoczniej mógł wyobrażać zarówno coś negatywnego, jak i pozytywnego. Dla niewiernych, materialistycznie usposobionych królów Judy stał się symbolem ich pozycji i trafnie ilustrował ich wyniosłość oraz złudne poczucie bezpieczeństwa (Iz 2:11-13; Jer 22:13-15, 23). Ale do mocno zakorzenionego cedru przyrównano też wzrost i rozkwit człowieka prawego (Ps 92:12; por. Iz 61:3 z Ps 104:16). Z jednej strony Jehowa na dowód swej mocy łamał potężne cedry Libanu i sprawiał, że ‛podskakiwały na górach jak cielęta’ (Ps 29:4-6), a z drugiej zapowiedział czas, gdy za Jego sprawą cedr wyrośnie nawet na pustkowiu (Iz 41:19, 20), i wyróżnił go spośród drzew jako jedno z licznych dzieł stwórczych wysławiających Jego wzniosłe imię (Ps 148:9, 13).

(prawdopodobnie od rdzenia oznaczającego: „czuwać”).

Królewskie miasto kananejskie leżące w pd. części terytorium Judy, przypuszczalnie na pd. od Aradu; zostało zdobyte przez połączone wojska plemion Judy i Symeona (Sdz 1:16, 17; por. Joz 15:30; 19:4). Jego nazwę zmieniono na „Chorma”, co znaczy „poświęcenie (wydanie) na