krewnym ‛o wszystkim, co Jehowa dla niego uczynił’ (Mk 5:18-20).

Jezus dał także moc wypędzania demonów 12 apostołom, a później 70 rozesłanym uczniom, dzięki czemu mogli w jego imię uzdrawiać opętanych (Mt 10:8; Mk 3:15; 6:13; Łk 9:1; 10:17). Nawet człowiek, który nie był najbliższym współpracownikiem Jezusa i apostołów, wyganiał demony, kiedy powoływał się na jego imię (Mk 9:38-40; Łk 9:49, 50). Po śmierci Jezusa apostołowie dalej dysponowali taką mocą. Na przykład Paweł wypędził z pewnej służącej „demona wróżbiarstwa”, co bardzo rozgniewało jej chciwych właścicieli (Dz 16:16-19). Ale gdy siedmiu synów kapłana Scewy podstępnie próbowało wypędzić demona w imię „Jezusa, którego głosi Paweł”, opętany dotkliwie ich pobił i zdarł z nich ubrania (Dz 19:13-16).

Gwałtowne i niekontrolowane zachowanie osób niezrównoważonych psychicznie czasami wynika właśnie z opętania. Niekiedy słyszy się o wypędzaniu demonów przez media spirytystyczne, lecz przywołuje to na pamięć słowa Jezusa: „Wielu mi powie w owym dniu: ‚Panie, Panie, czyśmy w twoim imieniu (...) nie wypędzali demonów (...)?’ Ale ja wtedy im wyznam: Nigdy was nie znałem!” (Mt 7:22, 23). Z pewnością więc warto usłuchać rad: „Bądźcie czujni”, „nałóżcie całą zbroję od Boga, żebyście mogli stać niewzruszenie wobec machinacji Diabła” i demonów (1Pt 5:8; Ef 6:11).

Zobacz MAŁŻEŃSTWO.

(„kruk”).

1. Książę Midianu. Razem z Zeebem należał do midianickiej armii królów Zebacha i Calmunny, zmuszonej do ucieczki przez Gedeona i jego 300 wojowników. Efraimici schwytali i uśmiercili Oreba i Zeeba, a ich głowy przynieśli Gedeonowi (Sdz 7:24, 25; 8:3-5; Ps 83:11).

2. Skała nazwana tak od imienia midianickiego księcia Oreba, którego na niej zabito. Jej położenie jest nieznane (Sdz 7:25; Iz 10:26).

Syn Jerachmeela z plemienia Judy (1Kn 2:25).

Zobacz BROŃ, ZBROJA.

Zobacz PŁUG, ORKA.

(hebr. kussémet).

Podrzędny gatunek pszenicy, którego ziarno trudno oddzielić od plew. Orkisz (Triticum spelta) uprawiano w starożytnym Egipcie (Wj 9:32), gdzie według greckiego historyka Herodota (Dzieje, II, 36, 77) używano go do wypieku chleba (zob. Eze 4:9). Izraelici najprawdopodobniej obsiewali orkiszem skraj swoich pól, by stworzyć coś w rodzaju linii granicznej (Iz 28:25).

Jebusyta, od którego Dawid kupił klepisko. W miejscu tym zbudowano później świątynię (1Kn 21:18-28; 2Kn 3:1). Ornan był też znany pod imieniem Arawna (zob. ARAWNA).

Moabska żona Kiliona, będąca podobnie jak Rut synową Noemi (por. Rut 1:3-5 z 4:10). Kiedy zmarli mężowie Noemi, Orpy i Rut, te trzy bezdzietne wdowy wyruszyły z Moabu do Betlejem. Po przejściu części drogi Noemi nakłaniała swe synowe, by wróciły do domów swych matek i wyszły za mąż w Moabie, ale one obie wciąż powtarzały: „Nie, lecz powrócimy z tobą do twego ludu”. Orpa robiła to z życzliwości dla swej teściowej, którą najwyraźniej pokochała (Rut 1:8-10). Jej chęć towarzyszenia Noemi mogła też częściowo wynikać z tego, że spodobało się jej życie w izraelskiej rodzinie. Ale teraz Noemi uzmysłowiła swym moabskim synowym, że jeśli pójdą z nią do Judy, to najprawdopodobniej pozostaną wdowami, gdyż ona sama nie miała nadziei na ponowne zamążpójście i urodzenie synów, a nawet gdyby tak się stało, Orpa i Rut z pewnością nie chciałyby czekać, aż ci synowie dorosną i zawrą z nimi małżeństwo lewirackie. Wizja takiej przyszłości okazała się dla Orpy zbyt wielką próbą przywiązania i wdzięczności, toteż z wielkim płaczem pożegnała się ona z Noemi i Rut, po czym wróciła „do swego ludu i do swoich bogów” (Rut 1:3-15).

(hebr. ʼegòz).

W Pieśni nad Pieśniami (6:11) Szulamitka mówi, że zeszła do „sadu orzechowego”. Mogły tam rosnąć orzechy włoskie (Juglans regia). Drzewo to pochodzi z pd.-wsch. Europy i zach. Azji i obecnie jest uprawiane m.in. w Galilei i na stokach Libanu oraz Hermonu. Żydowski historyk Flawiusz donosi, że w I w. n.e. drzewa orzechowe rosły w ogromnej ilości w okolicy Jeziora Galilejskiego (Wojna żydowska, III, X, 8 [516, 517]). Orzech jest okazałym drzewem, często osiągającym wysokość ok. 10 m, a jego pachnące liście dają dużo cienia. Twarde, piękne drewno orzecha znakomicie nadaje się do wyrobu mebli. Owoc jest zamknięty w łupinie zawierającej taninę. W wyniku gotowania łupin uzyskuje się brązowy barwnik. Nasiona orzecha są cenione ze względu na smak, można też z nich tłoczyć olej, który jakością niemal dorównuje oliwie z oliwek.

(hebr. nészer; aram. neszár; gr. aetòs).

Duży ptak drapieżny. Zdaniem niektórych jego hebrajska nazwa wywodzi się od rdzenia oznaczającego „szarpać na strzępy lub kaleczyć”. Inni