żołnierzy, rozbił pod Gaugamelą ogromną, zreorganizowaną armię perską. Wkrótce potem Dariusz III został zamordowany przez dawnych przyjaciół, Babilon się poddał, a Aleksander zajął Suzę i Persepolis. Stamtąd podążył na wyprawę do Indii, po czym zawrócił na zach.

Wydarzenia po podbojach. Aleksander miał wielkie projekty związane z odbudową Babilonu i ustanowieniem go stolicą, ale ich nie zrealizował. Jak przepowiedział Daniel, „został złamany” przez śmierć (Dn 8:8). Ambitne plany odrestaurowania Babilonu spełzły na niczym — i to nie tylko dlatego, że w 323 r. p.n.e. 32-letni Aleksander niespodziewanie umarł w kwiecie wieku na malarię, do której doszły powikłania wynikające z rozwiązłego życia, ale przede wszystkim dlatego, że Jehowa znacznie wcześniej postanowił, iż owo miasto nie zostanie nigdy odbudowane (Jer 50:35-40).

W ciągu swego krótkiego życia Aleksander poślubił Roksanę, córkę króla podbitej Baktrii, oraz Statejrę, córkę króla Persji Dariusza III. Z Roksaną miał syna Aleksandra Ajgeusa. A niejaka Barsine urodziła mu nieślubnego syna Heraklesa. Jednakże proroctwo Daniela zapowiadało, że królestwo Aleksandra zostanie podzielone „nie między jego potomnych”, i rzeczywiście — w ciągu niewielu lat wszyscy jego krewni i dziedzice postradali życie (Dn 11:3, 4). Prócz tego napisano: „To zaś, że został złamany, wskutek czego w końcu wyrosły na jego miejscu cztery: Z jego narodu powstaną cztery królestwa, lecz nie z jego mocą” (Dn 8:22). Trudno więc uznać za zwykły zbieg okoliczności historycznych, że państwo Aleksandra podzielili między siebie czterej jego wodzowie: Seleukos I (Nikator) zagarnął Mezopotamię i Syrię, Kasander — Macedonię i Grecję, Ptolemeusz I (Soter) — Egipt i Palestynę, a Lizymach — Trację oraz Azję Mniejszą.

Najbardziej dalekosiężnym skutkiem podbojów Aleksandra było rozkrzewienie na ogromnych obszarach języka greckiego i kultury helleńskiej. Potoczna greczyzna (koine) stała się językiem międzynarodowym, dlatego druga część Biblii nie została napisana po hebrajsku, ale właśnie w koine.

2. Syn Szymona z Cyreny i brat Rufusa. Ich ojciec został zmuszony do dźwigania pala męki Jezusa (Mk 15:21; Łk 23:26).

3. Krewny naczelnego kapłana Annasza, obecny na rozprawie Piotra i Jana (Dz 4:6).

4. Żyd z Efezu, świadek zamieszek przeciw Pawłowi wywołanych przez rzemieślników obrabiających srebro. Kiedy próbował przemówić, rozwścieczony tłum go zakrzyczał (Dz 19:33, 34).

5. Jeden z tych, których „wiara uległa rozbiciu niczym okręt”; wraz z Hymeneuszem został wykluczony za bluźnierstwo (1Tm 1:19, 20). Być może tożsamy z omówionym poniżej (poz. 6).

6. Miedziownik, przed którym Paweł ostrzegł Tymoteusza, gdyż wyrządził mu „wiele krzywd” (2Tm 4:14, 15).

Za czasów Jezusa i apostołów słynna metropolia w Egipcie. Współczesna Aleksandria (po arab. Al-Iskandarija) jest miastem portowym usytuowanym w tym samym miejscu, ale świetnością nie dorównuje starożytnej Aleksandrii.

Nazwa miasta wywodzi się od Aleksandra Wielkiego, który nakazał je zbudować w 332 r. p.n.e. Z czasem Aleksandria stała się głównym miastem egipskim, a za Ptolemeuszów, hellenistycznych władców Egiptu, została stolicą. Była nią w 30 r. p.n.e., kiedy to panowanie nad krajem przejęli Rzymianie; w okresie rzymskim i bizantyjskim, aż do inwazji arabskiej w VII w. n.e., służyła za centrum administracyjne Egiptu.

Przez długi czas znaczną część mieszkańców Aleksandrii — których liczba w szczytowym okresie prawdopodobnie sięgała 500 000 — stanowili Żydzi. Wielu z nich było potomkami uchodźców, którzy uciekli do Egiptu po upadku Jerozolimy w 607 r. p.n.e. Podobno za czasów Tyberiusza Żydzi byli trzecią pod względem liczebności grupą etniczną. W swojej dzielnicy, Regio Judaeorum, mogli żyć według własnych praw i mieli swego namiestnika, zwanego alabarchą.

To właśnie w Aleksandrii powstała grecka Septuaginta, pierwsze tłumaczenie Pism Hebrajskich. Dokonali go Żydzi aleksandryjscy, którzy rozpoczęli prace najwyraźniej za panowania Ptolemeusza II Filadelfosa (285-246 p.n.e.).

W Biblii znajdujemy niewiele wzmianek o Aleksandrii. „Aleksandryjczycy”, czyli Żydzi z Aleksandrii, znajdowali się wśród tych, którzy toczyli spór ze Szczepanem przed jego rozprawą. Aleksandria była rodzinnym miastem wymownego Apollosa. Z niej też pochodziły dwa statki, którymi Paweł podróżował jako więzień do Rzymu. Niewątpliwie należały do licznej floty dużych statków aleksandryjskich, przewożących zboże do Puteoli w Italii. Przecinały one Morze Śródziemne, choć niekiedy płynęły wzdłuż brzegu, zawijając do portów Azji Mniejszej (Dz 6:9; 18:24; 27:6; 28:11).

1. Ostatni z dziewięciu wymienionych synów Bechera, urodzony w Egipcie jakiś czas po r. 1728 p.n.e. (Rdz 46:21, 26; 1Kn 7:8).

2. Syn Jehoaddy (inaczej Jary), potomek króla Saula. Dwaj jego bracia mieli na imię Azmawet i Zimri (1Kn 8:36; 9:42).

3. Miasto lewickie na terytorium plemienia Beniamina (zob. ALMON).

Pierwsza i ostatnia litera greckiego alfabetu, trzykrotnie użyte w Księdze Objawienia jako tytuł. W Biblii gdańskiej dodatkowo pojawia się on w Objawieniu 1:11, ale nie występuje w tym miejscu w najstarszych greckich rękopisach, m.in. w kodeksach aleksandryjskim, synajskim i Efrema. Z tego względu w szeregu współczesnych przekładów został pominięty.

Zdaniem wielu biblistów określenie „Alfa i Omega” odnosi się zarówno do Boga, jak i do Chrystusa, ale uważniejsze przeanalizowanie jego użycia pokazuje, że chodzi tylko o Jehowę. Z pierwszego wersetu Księgi Objawienia wynika, że objawienie dał sam Bóg za pośrednictwem Jezusa Chrystusa, tak więc tym, który mówi (przez anielskiego posłańca), czasem jest Bóg, a czasem Chrystus Jezus (Obj 22:8). W Apokalipsie (Objawieniu) 1:8 (BWP) czytamy: „Ja jestem Alfa i Omega — mówi Pan Bóg [„Jehowa Bóg”, NŚ] — Ja jestem Tym, Który jest, Który był i Który przyjdzie. Ja jestem wszechmocnym”. Chociaż wcześniejszy werset wspomina o Chrystusie Jezusie, nie ulega wątpliwości, że w wersecie 8 tytuł „Alfa i Omega” określa „wszechmocnego” Boga. W opracowaniu Barnes’ Notes on the New Testament (1974) powiedziano na ten temat: „Nie wiadomo na pewno, czy w tym konkretnym miejscu pisarz miał na myśli Pana Jezusa (...) Nie jest też pozbawione sensu przypuszczenie, że pisarzowi chodziło tu o samego Boga”.

„Alfa i Omega” pojawia się ponownie w Objawieniu 21:6, a następny werset wyjawia, kto jest autorem całej wypowiedzi: „Każdy zwyciężający odziedziczy to wszystko i ja będę jego Bogiem, a on będzie moim synem”. Skoro Jezus nazywał swych współdziedziców w Królestwie „braćmi”, a nie „synami”, powyższe słowa musiał wypowiedzieć jego niebiański Ojciec, Jehowa Bóg (Mt 25:40; por. Heb 2:10-12).

Omawiany tytuł po raz ostatni występuje w Objawieniu 22:13: „Jam jest Alfa i Omega, pierwszy i ostatni, początek i koniec”. Ten rozdział Księgi Objawienia wyraźnie zawiera wypowiedzi kilku osób; z wersetów 8 i 9 wynika, że do Jana przemawia anioł, werset 16 odnotowuje słowa Jezusa, w pierwszej części wersetu 17 odzywają się „duch i oblubienica”, a pod koniec wersetu 20 — sam Jan. Dlatego słowa „Alfy i Omegi” z wersetów 12-15 słusznie można przypisać Osobie, do której już dwukrotnie odniesiono ten tytuł — Jehowie Bogu. Zwrot: „Oto przychodzę szybko” z wersetu 12 nie musi oznaczać, że wspomniany fragment dotyczy Jezusa, gdyż także Bóg przychodzi wykonać wyrok (por. Iz 26:21). W Malachiasza 3:1-6 powiedziano, że Jehowa przychodzi na sąd wspólnie ze swym „posłańcem przymierza”.

Tytuł „Alfa i Omega” kryje w sobie tę samą myśl, co określenia „pierwszy i ostatni” oraz „początek i koniec” — gdy odnoszą się do Jehowy. Przed Nim nie było ani po Nim nie będzie żadnego wszechmocnego Boga. Kiedy definitywnie