Wydalenie kogoś z ojczystego kraju lub własnego domu na podstawie prawomocnej decyzji; po hebrajsku dosłownie „odejście”. Kain, który zabił swego brata Abla, został przeklęty i wygnany; miał się stać „tułaczem i uciekinierem na ziemi”. Wcześniej był rolnikiem, ale później uprawiana przez niego ziemia przestała wydawać plony (Rdz 4:2, 3, 11-14).

Jehowa zapowiedział Izraelitom, że zaprowadzi ich na wygnanie, jeśli złamią przymierze, które z nimi zawarł za pośrednictwem Mojżesza (Pwt 28:36, 37, 64; 29:28). I to właśnie On kilkakrotnie skazał swój lud na zesłanie, chociaż posłużył się wojskami innych narodów. Dotyczyło to: 1) uprowadzenia Izraela przez Asyrię (2Kl 15:29; 18:9-12); 2) niewoli Judy w Babilonie (2Kl 25:8-11, 21); 3) uprowadzenia Żydów przez Rzymian (Łk 21:20-24).

Izrael. Za panowania izraelskiego króla Pekacha, które dobiegło końca ok. 759 r. p.n.e., Tiglat-Pileser III powiódł na wygnanie do Asyrii członków plemienia Naftalego. Najwyraźniej w tym samym czasie król Asyrii uprowadził też Rubenitów, Gadytów i wschodnią część plemienia Manassesa (1Kn 5:4-6, 26). Później Salmanasar V obległ Samarię i po trzech latach, w 740 r. p.n.e., on sam albo jego następca, Sargon II, wysiedlił wielu jej mieszkańców i „sprowadził ludzi z Babilonu i Kuty, i Awwy, i Chamatu, i Sefarwaimu i osiedlił ich w miastach Samarii zamiast synów Izraela” (2Kl 17:5, 6, 24).

Juda. W 617 r. p.n.e. król Nebukadneccar uprowadził do Babilonu dwór królewski i najprzedniejszych mieszkańców Judy (2Kl 24:11-16). Jakieś dziesięć lat później, po zdobyciu Jerozolimy w 607 r. p.n.e., dowódca babilońskiej straży przybocznej, Nebuzaradan, zabrał do Babilonu większość pozostałych w mieście oraz zbiegów; z wygnania tego po 70 latach powrócił tylko ostatek (2Kl 25:11; Iz 10:21, 22; Jer 39:9; zob. NIEWOLA).

Po upadku Babilonu wielu Żydów nie wróciło do swej ojczyzny i dalej żyło w diasporze. Gdy za czasów Aswerusa (Kserksesa I, króla Persji, który panował nad 127 prowincjami, od Indii po Etiopię) oskarżył ich Haman, powiedział o nich: „Jest wśród ludów we wszystkich prowincjach twego państwa pewien lud rozproszony i odłączony” (Est 1:1; 3:8).

W I wieku n.e. W I stuleciu n.e. kolonie żydowskie istniały w Tesalonice, Atenach, Koryncie, Efezie, Rzymie, Babilonie i innych miastach (Dz 17:1, 16, 17; 18:1, 4, 19). Sporo Żydów mieszkało w Babilonie, gdzie głosił Piotr (1Pt 5:13). Flawiusz donosi, że w I w. p.n.e. żyło tam „wielu Judejczyków” (Dawne dzieje Izraela, XV, II, 2). W r. 49 lub na początku r. 50 cesarz Klaudiusz wypędził z Rzymu wszystkich Żydów. Objęło to również chrześcijan pochodzenia żydowskiego, m.in. Akwilasa i Pryscyllę (Pryskę), których Paweł spotkał w Koryncie ok. r. 50, wkrótce po wydaniu tego dekretu przez Klaudiusza (Dz 18:2). Towarzyszyli oni Pawłowi w drodze do Efezu, a gdy pisał z Koryntu list do chrześcijan w zborze rzymskim (ok. 56 n.e.), najwyraźniej znowu byli w Rzymie, gdyż Klaudiusz już zmarł, a władzę sprawował Neron. Wielu innych Żydów również wróciło do Rzymu (Dz 18:18, 19; Rz 16:3, 7, 11).

Zgodnie z proroctwem Jezusa zanotowanym w Łukasza 21:24 armia rzymska pod wodzą Tytusa otoczyła w 70 r. n.e. Jerozolimę, w której było wtedy mnóstwo Żydów przybyłych z innych krajów na Święto Przaśników. Rzymianie oblegali miasto i w końcu je zburzyli; 1 100 000 Żydów zginęło, a 97 000 trafiło do niewoli i rozproszyło się wśród narodów.

Drugi zwój Pięcioksięgu, nazywany też Księgą 2 Mojżeszową. Po hebrajsku nosi tytuł Szemòt, „imiona”, gdyż rozpoczyna się od słów: Weʼélleh szemòt: „A oto imiona”. W wielu językach jest znana jako Exodus, od zlatynizowanej formy greckiej nazwy znaczącej „wyjście; odejście”, a nawiązującej do wyjścia Izraelitów z Egiptu.

Księga ta jest najwyraźniej kontynuacją Księgi Rodzaju, gdyż zaczyna się od spójnika „a” (dosł. „i”), po czym ponownie wylicza imiona synów Jakuba, zaczerpnięte z pełniejszej listy z Rodzaju 46:8-27. Spisano ją w 1512 r. p.n.e., w rok po wyjściu Izraelitów z Egiptu, gdy obozowali na pustkowiu Synaj. Obejmuje okres 145 lat — od śmierci Józefa w 1657 r. p.n.e. do wzniesienia przybytku w r. 1512.

Pisarz. Żydzi nigdy nie wątpili, że pisarzem Księgi Wyjścia był Mojżesz. Użyte w niej wyrażenia egipskie świadczą o tym, iż nie spisał jej jakiś Żyd urodzony znacznie później, ale ktoś, kto naprawdę żył w tamtych czasach.

Dokładność i wiarogodność. Pisarza Księgi Wyjścia „cechuje świetna znajomość realiów starożytnego Egiptu. Stosunek Egipcjan do cudzoziemców (to, że trzymali się od nich z dala, choć pozwalali na pobyt w swym kraju, że nie cierpieli pasterzy, że podejrzewali obcych z Palestyny o szpiegostwo), administracja państwowa, jej ustalony charakter, władza króla, wpływy kapłanów, wielkie przedsięwzięcia budowlane, zatrudnianie przy nich cudzoziemców, zastosowanie cegieł, (...) a w cegłach słomy, (...) nadzorcy robót, balsamowanie zwłok i sprowadzanie potrzebnych do tego korzeni, (...) lamenty żałobne, (...) używanie do walki koni i rydwanów (...) — oto tylko niektóre z wielu oczywistych szczegółów świadczących o tym, że autor Pięcioksięgu był znakomicie obeznany z praktykami i zwyczajami egipskimi” (G. Rawlinson, The Historical Evidences of the Truth of the Scripture Records, 1862, ss. 290, 291).

Niektórzy zgłaszają zastrzeżenia co do opowieści o córce faraona kąpiącej się w Nilu (Wj 2:5), ale według Herodota (a potwierdzają to pomniki kultury) w starożytnym Egipcie kobiety nie podlegały żadnym ograniczeniom (Dzieje, II, 35). Prócz tego Egipcjanie przypisywali wodom Nilu boską moc. Faraon niekiedy udawał się nad rzekę w celach kultowych. Tam właśnie co najmniej dwukrotnie zastał go Mojżesz, gdy zwiastował dziesięć plag (Wj 7:15; 8:20).

Na zabytkach egipskich nie ma dowodów pobytu Izraelitów w tym kraju. Trudno się temu dziwić, gdyż jak wynika z badań, Egipcjanie nie utrwalali na pomnikach wydarzeń przedstawiających ich w złym świetle. Bardziej jednak od kamiennych świadków przekonuje żywe świadectwo obchodów Paschy, świętowanej przez Żydów od zarania ich dziejów na pamiątkę wyjścia z Egiptu.

Historyczna dokładność relacji z Księgi Wyjścia jest rzetelnie potwierdzona. Według Westcotta i Horta zarówno Jezus, jak i pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich powołują się na nią przeszło 100 razy. Na rzecz jej wiarogodności przemawia też uczciwość pisarza. Mojżesz całkowicie szczerze przyznaje się do swych słabości, rozterek i błędów, nie przypisuje samemu sobie żadnego cudu ani nie szczyci się własnymi zdolnościami przywódczymi i organizatorskimi, choć Egipcjanie uznawali go za wielkiego człowieka,