Korneliusza, obecni byli tam również ‛jego krewni’ (Dz 10:24). Paweł w swoim liście do Rzymian nazwał ‛swymi krewnymi’ i Żydów jako naród, i poszczególne osoby (Rz 9:3; 16:7, 11, 21).

Zobacz LEWIATAN.

Wysoki urzędnik na dworze królewskim w Izraelu. Tytuł „kronikarz” jest odpowiednikiem pewnej formy hebrajskiego wyrazu zachár („pamiętać; wspomnieć”), która dosłownie znaczy „przypominający” (2Sm 8:16, przyp. w NW). W Biblii nie opisano zakresu obowiązków tego urzędnika, ale najprawdopodobniej był oficjalnym kronikarzem królestwa, informował władcę o sytuacji w kraju, przypominał mu o istotnych sprawach wymagających jego uwagi oraz służył mu radą.

W pewnych sytuacjach kronikarz mógł reprezentować króla w sprawach wagi państwowej. Joach, syn Asafa, był jednym z trzech urzędników króla Ezechiasza, którzy wyszli rozmawiać z asyryjskim rabszakiem, wygrażającym Jerozolimie (2Kl 18:18, 37). Inny kronikarz, Joach, syn Joachaza, odegrał ważną rolę podczas remontu świątyni (2Kn 34:8). Wymieniono także kronikarza, który usługiwał na dworach królów Dawida i Salomona (2Sm 8:16; 20:24; 1Kl 4:3; zob. PISARZ MIEJSKI).

Dwie natchnione księgi Pism Hebrajskich, w pierwotnym kanonie hebrajskim stanowiące zapewne pojedynczy zwój. Masoreci uważali je za jedną całość. Jako jedna księga występują też przy podziale Pism Hebrajskich na 22 lub 24 księgi, a jako dwie — jeśli wyszczególnia się 39 ksiąg. Rozbicia na dwie księgi najprawdopodobniej dokonali tłumacze greckiej Septuaginty. W rękopisach hebrajskich uczyniono to dopiero w XV wieku. Księgi Kronik znajdują się w nich na końcu części zwanej Pismami. Hebrajska nazwa Diwré Hajjamím znaczy „sprawy dni”. Hieronim zaproponował tytuł Chronikòn („kroniki”), który przyjął się w polskich tłumaczeniach. Kronika to zapis ważnych wydarzeń podanych w kolejności, w jakiej wystąpiły. Tytuł grecki (wg Septuaginty) brzmi Paraleipoménon, czyli „rzeczy opuszczone (niedopowiedziane, pominięte)”, a więc nieuwzględnione w księgach Samuela i Królów. Trzeba jednak zaznaczyć, że księgi Kronik w żadnym wypadku nie są jedynie uzupełnieniem tamtych ksiąg.

Kiedy spisane, przez kogo i jaki obejmują okres. Wiele przemawia za tym, że księgi Kronik spisał żydowski kapłan Ezdrasz. Od dawien dawna głosi tak tradycja żydowska. Widać też uderzające podobieństwo stylu między Kronikami a Księgą Ezdrasza. Na początku tej ostatniej powtarzają się niemal dosłownie końcowe zdania z Księgi 2 Kronik. Prócz tego przytoczono tam w całości dekret Cyrusa, wspomniany na końcu 2 Kronik, co pozwala przypuszczać, że zamykając tę księgę, pisarz zamierzał napisać kolejną (właśnie Księgę Ezdrasza), która by bardziej szczegółowo omówiła owo rozporządzenie i sposób wprowadzenia go w czyn. Księgi Kronik ukończono ok. 460 r. p.n.e. Wszystko wskazuje na to, że po tym okresie spisano jeszcze tylko dwie księgi kanonu hebrajskiego: Nehemiasza oraz Malachiasza.

Jeżeli nie liczyć rodowodów poprowadzonych od Adama, księgi Kronik opisują wydarzenia od śmierci króla Saula do początku niewoli babilońskiej, a na zakończenie wspominają o dekrecie Cyrusa, który położył kres 70-letniemu wygnaniu.

Źródła. Ezdrasz zakładał, że jego czytelnicy będą znali księgi Królów, toteż nie miał zamiaru powtarzać ich treści. Chociaż źródła, na które się powołuje, czasami brzmią niemal identycznie jak fragmenty ksiąg Królów, służą mu wyłącznie za tło objaśniające dodatkowe informacje, podane w księgach Kronik. Nie można wykluczyć, że skorzystał w tym celu z ksiąg Samuela i Królów oraz innych ksiąg biblijnych, ale na ogół — a może nawet za każdym razem — najprawdopodobniej sięgał do nieznanych już dziś dokumentów. Mogły to być akta państwowe Izraela i Judy, rodowody, dzieła historyczne opracowane przez proroków oraz dokumenty będące własnością naczelników plemion lub rodów. Niektóre zostały niewątpliwie sporządzone przez zawodowych kronikarzy (1Kl 4:3).

Ezdrasz tak nazywa lub opisuje część wykorzystanych źródeł:

1) Księga Królów Judy i Izraela (2Kn 16:11; 25:26)

2) Księga Królów Izraela i Judy (2Kn 27:7; 35:27)

3) Księga Królów Izraela (2Kn 20:34) (Wyżej wymienione źródła mogą być jednym i tym samym zbiorem dokumentów państwowych, różnie nazywanym; może też chodzić o biblijne księgi Królów).

4) Księga Królów Izraela (najwyraźniej jakieś dzieło genealogiczne) (1Kn 9:1)

5) Objaśnienie do Księgi Królów (2Kn 24:27) (dodatkowe informacje o Jehoaszu z Judy)

6) Sprawy królów Izraela (2Kn 33:18) (dodatkowe informacje o Manassesie)

7) Słowa Samuela, widzącego, i Natana, proroka, i Gada, wizjonera (1Kn 29:29) (dodatkowe informacje o Dawidzie; może chodzić o jedno, dwa lub trzy dzieła albo o księgi Sędziów i Samuela)

8) Słowa proroka Natana (2Kn 9:29) (dodatkowe informacje o Salomonie)

9) Proroctwo Achijasza Szilonity (2Kn 9:29) (o Salomonie)

10) „Szemajasz (...) spisał” (1Kn 24:6) (o Dawidzie); słowa proroka Szemajasza oraz wizjonera Iddo, według rodowodu (2Kn 12:15) (o Rechoboamie) (mogą to być dwa lub trzy źródła)

11) Słowa Jehu, syna Chananiego, zamieszczone w Księdze Królów Izraela (2Kn 20:34) (o Jehoszafacie)

12) Pozostałe sprawy Uzzjasza, które opisał prorok Izajasz, syn Amoca (2Kn 26:22)

13) Słowa wizjonerów Manassesa (2Kn 33:19)

14) Pieśni żałobne (Jeremiasza i być może śpiewaków) (2Kn 35:25) (o Jozjaszu)

15) Objaśnienie proroka Iddo (2Kn 13:22) (o Abijaszu)

16) Opis dziejów króla Dawida (1Kn 27:24)

17) Nakaz Dawida oraz Gada i proroka Natana (2Kn 29:25) (wprowadzony w czyn przez Ezechiasza)

18) Pismo Dawida i Salomona, jego syna (2Kn 35:4) (wspomniane przez Jozjasza)

19) Nakaz Dawida i Asafa, i Hemana, i Jedutuna, wizjonera królewskiego (2Kn 35:15) (wspomniany w związku z poczynaniami Jozjasza)

20) Pismo Eliasza, skierowane do Jehorama, króla Judy (2Kn 21:12-15)

(Ezdrasz mógł też sięgać do innych źródeł, gdyż księgi Kronik nawiązują do rozmaitych dokumentów, zwłaszcza rodowodów).

Nie ulega wątpliwości, że Ezdrasz był niezwykle staranny; prowadził skrupulatne badania, wertował wszystkie dostępne mu źródła i analizował każdy dokument, który mógłby rzucić światło na dany temat. Prowadził tę dokumentację nie tylko na potwierdzenie ścisłości swej relacji, ale też w celu odesłania współczesnego mu czytelnika do innych, bardziej szczegółowych źródeł. Skrupulatność Ezdrasza zaświadcza, iż księgi Kronik zasługują na całkowite zaufanie jako dokładne i autentyczne sprawozdanie historyczne. Ale rękojmią ich wiarogodności jest przede wszystkim to, że Ezdrasz pisał pod wpływem natchnienia Bożego (2Tm 3:16) i że księgi Kronik były bez zastrzeżeń akceptowane przez Jezusa i apostołów jako część kanonu hebrajskiego (Łk 24:27, 44). Prócz tego wchodzą one w skład kompletnego spisanego Słowa samego Boga, który strzegł jego czystości dla dobra naśladowców swego Syna, Jezusa Chrystusa. Wszystkie te fakty gwarantują, że księgi Kronik są wiarogodnym źródłem informacji.

Cel. Ezdrasz chciał nie tylko uzupełnić luki w sprawozdaniu z ksiąg Samuela i Królów, ale głównie udostępnić repatriowanym wygnańcom streszczenie historii ich narodu, czego najwyraźniej potrzebowali. Bez wątpienia przygotował to dzieło z myślą o tych, którzy niedawno wrócili z niewoli i mieli duże braki w wiedzy o dziejach i zwyczajach swej religii. Musieli się czegoś więcej dowiedzieć o wielbieniu praktykowanym w świątyni i o obowiązkach Lewitów, toteż Ezdrasz przekazał im stosowne informacje. Dużo uwagi poświęcił rodowodom, które były dla repatriantów sprawą najwyższej rangi. Izrael ponownie zamieszkał we własnym kraju, miał swoją świątynię, kapłanów i namiestnika, choć nie miał już króla. Taki byt narodowy zachował aż do przyjścia Mesjasza. Informacje zawarte w księgach Kronik służyły zachowaniu jedności oraz czystości wielbienia.

Samuel i Jeremiasz byli nie tylko dziejopisami, ale też Lewitami. Prorok Jeremiasz usługiwał jako kapłan, podobnie jak Ezdrasz. Błędem byłoby jednak twierdzenie, jakoby Jeremiasza bardziej ciekawiło spełnianie się proroctw niż kwestie związane ze służbą świątynną, natomiast Ezdrasz interesował się zwłaszcza pracą lewitów, mniej zaś proroctwami. Obaj byli sługami Boga i żywo ich obchodziły Jego wypowiedzi, Jego postępowanie z Izraelem oraz wszelkie aspekty religii prawdziwej. Niemniej faktem jest, że Ezdrasz został natchniony przez Jehowę do spisania ksiąg Kronik i Ezdrasza w ściśle określonym celu.

Żydzi, którzy w r. 537 p.n.e. wrócili z Babilonu, nie mieli na oku odzyskania niezawisłości politycznej, lecz odrodzenie czystej formy wielbienia, toteż w pierwszej kolejności wznieśli ołtarz, a w następnej zabrali się do odbudowy świątyni. Całkiem słusznie więc Ezdrasz poświęcił tyle uwagi wielbieniu Boga oraz służbie kapłanów i lewitów. Wielkie znaczenie miały też rodowody. Jak wynika z Ezdrasza 2:59-63, nawet niektórzy synowie kapłanów nie zdołali odnaleźć siebie w spisach, aby publicznie dowieść swego pochodzenia. W Babilonie rodowody być może nie były aż tak istotne, ale teraz służyły za podstawę do odzyskania dziedzictwa po ojcach. To tylko jeden z powodów, dla których Ezdrasz zestawił rodowody, niezwykle cenne również dla dzisiejszych badaczy Biblii.

Jak widać, spisując księgi Kronik, Ezdrasz pragnął umocnić swych współczesnych w postanowieniu dochowania wierności Jehowie. Aby ich zachęcić do wypełniania powinności wynikających z przymierza, nakreślił im minione dzieje Izraela i na przykładzie autentycznych wydarzeń wykazał, jakie owoce przynosi wierne trzymanie się prawdziwego wielbienia, a jakie nieszczęścia pociąga za sobą odwrócenie się od Jehowy Boga.

Wartość tych ksiąg. Księgi Kronik ogromnie pogłębiają naszą wiarę oraz zrozumienie Biblii. Ezdrasz podał mnóstwo informacji uzupełniających naszą wiedzę o wielbieniu praktykowanym w świątyni oraz o zadaniach kapłanów, lewitów, odźwiernych, śpiewaków i muzyków. Zamieścił wiele szczegółów dotyczących prawdziwego wielbienia, takich jak: sprowadzenie przez Dawida Arki Przymierza do Jerozolimy (1Kn rozdz. 15, 16); jego przygotowania do budowy świątyni i do pełnionej w niej służby (1Kn 22-29); okoliczność, że po oderwaniu się dziesięciu plemion kapłani pozostali przy Rechoboamie (2Kn 11:13-17); wojna między Abijaszem i Jeroboamem (2Kn 13); reformy na korzyść religii prawdziwej, podjęte przez Asę (2Kn rozdz. 14, 15), Jehoszafata (2Kn rozdz. 17, 19, 20), Ezechiasza (2Kn 29-31) oraz Jozjasza (2Kn rozdz. 34, 35); porażenie trądem zarozumiałego Uzzjasza (2Kn 26:16-21) oraz skrucha Manassesa (2Kn 33:10-20).

Ezdrasz wielokrotnie pokazuje, że interesują go nie tylko sprawy kapłanów, ale też proroków (2Kn 20:20; 36:12, 16). Około 45 razy używa słów „prorok”, „widzący” lub „wizjoner” i podaje dodatkowe informacje o różnych prorokach i innych osobach niewymienionych gdzie indziej w Piśmie Świętym. Są to m.in. Iddo, Eliezer, syn Dodawahu, Jachazjel, syn Zachariasza, kilku mężczyzn o imieniu Zachariasz, a także Oded, żyjący w czasach króla judzkiego Achaza.

Sporo wiadomości zawartych w księgach Kronik wzbogaca naszą wiedzę o dziejach Judy, np. historia choroby i pogrzebu Asy oraz zejście Jehoasza na złą drogę po śmierci arcykapłana Jehojady. Znajdujemy w nich też rodowody — niezwykle ważne dla ustalenia genealogii Chrystusa. Prócz tego księgi te pomagają w określeniu dokładnej chronologii zdarzeń. Są pięknym świadectwem mądrości Jehowy, Autora Biblii, który pobudził swego sługę Ezdrasza do spisania rozmaitych dodatkowych szczegółów potrzebnych do udostępnienia wierzącym w Biblię najdokładniejszego i najbardziej harmonijnego opisu dziejów człowieka.

[Ramka na stronie 1143]

GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI 1 KRONIK

Rodowody i różne szczegóły dotyczące prawdziwego wielbienia w świątyni Jehowy, potrzebne zwłaszcza po niewoli babilońskiej

Spisana przypuszczalnie 55 lat po odbudowaniu świątyni przez Zerubbabela, a jeszcze przed postawieniem nowych murów Jerozolimy

Rodowody, poczynając od Adama (1:1 do 9:44)

Potomkowie Judy poprzez Dawida i Salomona (zestawienie ważne dla rozpoznania Mesjasza)

Potomkowie Lewiego (informacje potrzebne do ustalenia, kto może usługiwać w świątyni) oraz ich obowiązki świątynne

Niewierność Saula kończy się jego śmiercią (10:1-14)

Przegląd wydarzeń z okresu królowania Dawida (11:1 do 29:30)

Namaszczony ponownie na króla w Hebronie; zdobywa Syjon, później obwołany królem nad całym Izraelem

Arka Przymierza wbrew zaleceniom transportowana na wozie; śmierć Uzzy, który jej dotknął; Arka w końcu sprowadzona do Miasta Dawidowego wśród powszechnej radości

Dawid wyraża pragnienie wzniesienia świątyni dla Jehowy; Bóg zawiera z nim przymierze, na mocy którego królewski dom Dawida ma trwać po czas niezmierzony

Wszyscy wrogowie Izraela zostają pokonani

Dawid z poduszczenia Szatana przeprowadza w Izraelu spis ludności, co kosztuje życie 70 000 osób

Wzmożone przygotowania do budowy świątyni; Dawid reorganizuje Lewitów, ustanawia 24 oddziały kapłanów, wyznacza też śpiewaków i odźwiernych; przekazuje Salomonowi otrzymane w natchnieniu plany budowy; wraz z ludem składa na nią hojne dary

Salomon zasiada na „tronie Jehowy”; śmierć Dawida

[Ramka na stronie 1144]

GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI 2 KRONIK

Barwne streszczenie panowania królów z dynastii Dawida, uwypuklające skutki posłuszeństwa i nieposłuszeństwa wobec Boga

Pierwotnie stanowiła jeden zwój z 1 Kronik

Królowanie Salomona (1:1 do 9:31)

Opis jego mądrości i bogactwa; niestety, później postępuje niemądrze, gdyż nabywa wiele koni z Egiptu i bierze za żonę córkę faraona

Budowa świątyni; modlitwa Salomona z okazji jej poświęcenia

Wizyta królowej z Szeby

Przegląd panowania innych królów z dynastii Dawida oraz skutki ich rządów (10:1 do 36:23)

Ostra odpowiedź Rechoboama doprowadza do oderwania przez Jeroboama dziesięciu plemion, które potem podejmują kult cielca; Rechoboam także odstępuje od prawa Bożego i zostaje wydany na łup Sziszaka z Egiptu

Abijasz opiera się na Jehowie, dzięki czemu Juda odnosi zwycięstwo nad wojownikami Izraela, zadufanymi w swej przewadze liczebnej i czczonych przez siebie złotych cielcach; 500 000 z nich pada w boju

Asa ufa Jehowie i pokonuje milionową armię najeźdźców etiopskich; później popełnia głupstwo, zawierając przymierze z Syrią, a gdy prorok Jehowy go karci, unosi się gniewem

Jehoszafat wprowadza program nauczania prawa Bożego; postępuje nierozsądnie, spowinowacając się z Achabem

Moab, Ammon i Seir dokonują najazdu na Judę; Jehoszafat zwraca się o pomoc do Jehowy i otrzymuje zapewnienie, że ‛ta bitwa jest Boża’

Jehoram (ożeniony z córką Achaba i Jezebel) postępuje niegodziwie, podobnie czyni jego syn Achazjasz; krwiożercza wdowa po Jehoramie, Atalia, przywłaszcza sobie tron

Jehoasz pod wpływem arcykapłana Jehojady dobrze rozpoczyna swe rządy; później dopuszcza się odstępstwa i nakazuje ukamienować wiernego Zachariasza

Amacjasz początkowo czyni to, co słuszne, potem jednak kłania się bożkom Seiru; pokonany przez Izraela, zamordowany

Uzzjasz również dobrze rozpoczyna królowanie; w późniejszym czasie powodowany pychą usiłuje ofiarować kadzidło w świątyni i zostaje dotknięty trądem

Jotam czyni to, co słuszne, ale lud postępuje zgubnie

Achaz podejmuje kult Baala, czym sprowadza na naród ogromne cierpienia

Ezechiasz oczyszcza świątynię; Sancherib dokonuje najazdu na Judę i znieważa Jehowę; Ezechiasz polega na Jehowie; anioł uśmierca 185 000 Asyryjczyków

Manasses uprawia rażące bałwochwalstwo i przelewa mnóstwo niewinnej krwi; wzięty do niewoli przez Asyryjczyków, okazuje skruchę, a Jehowa zwraca mu tron

Amon naśladuje zły przykład swego ojca Manassesa; nie korzy się przed Jehową

Jozjasz gorliwie przeprowadza reformę religijną; remontuje świątynię; dąży do starcia z faraonem Necho i ginie

Jehoachaz rządzi krótko i zostaje uprowadzony do niewoli przez Egipcjan

Nikczemne postępowanie Jehojakima; jego syn i następca Jehojachin zostaje jako jeniec zabrany do Babilonu

Sedekiasz buntuje się przeciw jarzmu babilońskiemu; Żydzi zostają uprowadzeni do niewoli; kraj pustoszeje na 70 lat

Cyrus, król Persji, wydaje dekret zezwalający Żydom na powrót do Jerozolimy i odbudowanie świątyni

(hebr. paráh; ʼélef [Pwt 7:13]).

Krowa odgrywała istotną rolę w życiu Izraelitów. Była używana jako zwierzę pociągowe i dostarczała cennego mleka, z którego wytwarzano inne produkty spożywcze, m.in. ser, masło i maślankę (Lb 19:2; Iz 7:21, 22). A ze skóry tych zwierząt wyrabiano różne przedmioty.

Młode krowy, czyli jałówki, niekiedy składano w ofierze (Rdz 15:9; 1Sm 6:14; 16:2). Z popiołu z czerwonej krowy, spalonej poza obozem, Izraelici sporządzali „wodę oczyszczenia” (Lb 19:2, 6, 9). W wypadku niewyjaśnionego morderstwa starsi z miasta najbliższego miejscu, gdzie znaleziono zwłoki, mieli zabić jałówkę w nieuprawianej dolinie potoku, a następnie obmyć nad nią ręce i oświadczyć, że nie ponoszą winy za tę zbrodnię (Pwt 21:1-9).

W Piśmie Świętym krowy i jałówki często występują w znaczeniu przenośnym. Siedem tłustych i siedem wychudzonych krów ze snu faraona zgodnie z wyjaśnieniem oznaczało siedem lat obfitości, po których miało nadejść siedem lat głodu (Rdz 41:26, 27). Samson nazwał swą żonę jałówką, którą orało trzydziestu drużbów, żeby znaleźć rozwiązanie jego zagadki (Sdz 14:11, 12, 18).

W odniesieniu do kobiet z Samarii, które lubiły żyć w zbytku i łupiły innych, użyto określenia „krowy Baszanu” (Am 3:15; 4:1). Efraima przyrównano do „wyćwiczonej jałówki, która bardzo lubi młócić” (Oz 10:11). Porównanie to staje się wyrazistsze, gdy uwzględnić okoliczność, iż młócącym zwierzętom nie zakładano kagańca, mogły się więc najeść ziarna, niezwłocznie otrzymując bezpośrednią nagrodę za swą pracę (Pwt 25:4). Dzięki błogosławieństwu Bożemu Izrael niejako utył, ale „wierzgał”, buntując się przeciwko Jehowie (Pwt 32:12-15), dlatego słusznie powiedziano, że stał się jak uparta krowa, która nie chce nosić jarzma (Oz 4:16). Egipt przyrównano do pięknej jałówki, na którą spadnie nieszczęście z ręki Babilończyków (Jer 46:20, 21, 26). Natomiast Babilończyków plądrujących ‛dziedzictwo Boże’, Judę, przyrównano do jałówki podskakującej na miękkiej trawie (Jer 50:11).

Pokojowe warunki, jakie zapanują pod rządami Mesjasza, Chrystusa Jezusa, zostały trafnie zilustrowane w pewnym proroctwie przez przyjazne stosunki między łagodną krową a drapieżną niedźwiedzicą (Iz 11:7; zob. BYK; CIELĘ, CIELEC; JAŁÓWKA).