Onezyma, Archipa, Filemona i Apfię (Kol 4:9, 17; Flm 1, 2, 10-12).

Oprócz miejscowej ludności frygijskiej w Kolosach mieszkali też Grecy i Żydzi (por. Kol 3:11). Frygowie mieli skłonność do spirytyzmu i fanatyzmu, Grecy oddawali się spekulacjom i sporom filozoficznym, a Żydzi trzymali się Prawa Mojżeszowego i jego nakazów dotyczących pokarmów i sabatu. Do każdej z tych postaw nawiązał Paweł w radach skierowanych do zboru w Kolosach (Kol 2:4, 8, 16, 18, 20-23).

Zobacz SŁUP.

Według pism Józefa Flawiusza kolumnadę tę pierwotnie wzniósł Salomon na nasypie po wsch. stronie świątyni. Jednak kolumnadę istniejącą w I wieku n.e. przypisano Herodowi, który odbudował świątynię (Dawne dzieje Izraela, VIII, III, 9; XX, IX, 7; Wojna żydowska, I, XXI, 1 [401]; V, V, 1 [184-189]). Zimą 32 r. n.e. podczas Święta Poświęcenia właśnie w tym miejscu Żydzi zażądali od Jezusa, by im wyraźnie powiedział, czy jest Chrystusem (Jn 10:22-24). Po wstąpieniu Jezusa do nieba jego uczniowie często przebywali w kolumnadzie Salomona, gdzie najwyraźniej głosili Żydom (Dz 3:11; 5:12; ILUSTRACJA, t. 2, s. 745).

Zobacz BROŃ, ZBROJA.

Okrągły element z twardego materiału, pełny lub ze szprychami, obracający się na osi. W starożytności pierwsze koła wykonywano z drewnianych desek, które łączono ze sobą, zaokrąglano i opasywano obręczą. W rydwanach, wozach i innych pojazdach stosowano koła ze szprychami (Wj 14:25; Iz 5:28; 28:27). Salomon wykonał do użytku w świątyni Jehowy dziesięć miedzianych wózków, z których każdy miał miedziane osie i cztery miedziane koła jak u rydwanu. Koła te, o średnicy półtora łokcia (67 cm), miały szprychy, piasty i obręcze (1Kl 7:27-33).

Garncarz kształtował naczynia na obrotowym poziomym krążku nazywanym kołem garncarskim (Jer 18:3, 4). Wiadro opuszczano do cysterny i wyciągano z niej za pomocą sznura przymocowanego do jakiegoś koła lub kołowrotu (Kzn 12:6).

Znaczenie przenośne. Według tekstu masoreckiego w Przysłów 20:26 powiedziano: „Mądry król rozprasza niegodziwców i obraca po nich kołem”. Działania króla najwyraźniej przyrównano tu do użycia koła podczas młócenia zboża (por. Iz 28:27, 28). Metafora ta prawdopodobnie oznacza, że mądry król potrafić oddzielić prawych od niegodziwców, którym szybko wymierza karę. Dzięki temu w jego królestwie nie panoszy się zło (por. Prz 20:8). A po drobnej poprawce tekstu hebrajskiego można ten werset zrozumieć tak, że mądry król zwraca na niegodziwców „ich własną nikczemność”.

Nieokiełznany język jest „ogniem”, który „zapala koło życia naturalnego”. Może niekorzystnie wpłynąć na cały bieg czyjegoś życia, niejako zapalić je, i sprawić, że stanie się podobne do błędnego koła, a nawet sprowadzić zagładę niczym ogień (Jak 3:6).

W piątym roku wygnania króla Jehojachina Ezechiel miał nad rzeką Kebar w kraju Chaldejczyków wizję, w której ujrzał szybko poruszający się niebiański pojazd Jehowy podobny do rydwanu. Obręcze jego czterech kół były pełne oczu, a każde koło miało wewnątrz siebie inne koło, prawdopodobnie umieszczone prostopadle, dzięki czemu pojazd mógł poruszać się do przodu i na boki bez skręcania kół. Obok każdego koła znajdował się cherub; te żywe stworzenia poruszały się razem z kołami, gdyż kierował nimi duch (Eze 1:1-3, 15-21; 3:13). W następnym roku Ezechiel otrzymał podobną wizję, ale tym razem został przeniesiony, najwyraźniej pod natchnieniem ducha, przed świątynię wybudowaną w Jerozolimie przez Salomona. Wizja ta wskazywała, że miasto i świątynia zostaną wkrótce zniszczone z wyroku Jehowy (Eze 8:1-3; 10:1-19; 11:22). Jakieś 60 lat później Daniel ujrzał w wizji Istniejącego od Dni Pradawnych, czyli Jehowę, który zasiadał na niebiańskim tronie wyposażonym w koła. Zarówno tron, jak i koła buchały ogniem, co zapowiadało wydanie przez Boga ognistego wyroku na mocarstwa światowe (Ps 97:1-3; Dn 7:1, 9, 10).

Zobacz DARY OFIARNE.

(hebr. ken, lm. kinním; gr. kònops).

Mały, dwuskrzydły owad z rodziny komarowatych, obejmującej dużo gatunków, z których wiele żywi się krwią. Hebrajskie słowo kinním (lub kinnám), użyte w opisie trzeciej plagi zesłanej na Egipt (Wj 8:16-18 [8:12-14, Bp, BT, BWP]; Ps 105:31), bywa tłumaczone na „komary” (Bp, BT, BWP, NŚ), „wszy” (Wj 8:16-18, Bg), „mszyce” (Ps 105:31, Bg), „moskity” (Wj 8:13, przyp. w Bp) albo „muchy” (Ps 105:31, Bw).

W Izajasza 51:6 hebrajski wyraz ken jest tłumaczony na „komar” (NŚ) bądź „komary” (Bp, BT, BWP). W wersecie tym ken najwidoczniej jest liczbą pojedynczą słowa kinním (lub kinnám). Nie