władzę królewską w Babilonie w czasie jego zdobycia sprawował Belszaccar.

Jeśli chodzi o brak w 5 rozdz. Daniela bezpośredniej wzmianki o Nabonidzie, to warto zauważyć, iż relacja ta wspomina tylko o kilku wydarzeniach poprzedzających zdobycie Babilonu, a sam jego upadek opisuje zaledwie w kilku słowach. Niemniej na istnienie króla Nabonida najwyraźniej wskazują słowa z Daniela 5:7, 16, 29, gdzie Belszaccar proponuje Danielowi pozycję trzeciego władcy w królestwie, co sugeruje, iż Nabonid był pierwszy, a Belszaccar — drugi. W związku z tym prof. Dougherty zauważa: „Można uznać, że piąty rozdział Daniela jest zgodny z faktami, gdy pomija Nabonida milczeniem, bo jak się zdaje, nie brał on udziału w wydarzeniach związanych z wejściem Gobriasa [dowodzącego armią Cyrusa] do miasta” (Nabonidus and Belshazzar, ss. 195, 196; zob. też ss. 73, 170, 181; zob. Dn 5:1, przyp. w NW).

Co zawiera Kronika Nabonida?

Zabytek ten, nazywany też Kroniką Cyrusa-Nabonida, to fragment glinianej tabliczki, przechowywany w Muzeum Brytyjskim. Zasadniczo opisuje główne wydarzenia z okresu rządów Nabonida, ostatniego suwerennego władcy Babilonu, a także zawiera krótką relację ze zdobycia Babilonu przez wojska Cyrusa. Choć dokument ten bez wątpienia wywodzi się z Babilonu i został spisany babilońskim pismem klinowym, zdaniem uczonych, którzy zbadali rodzaj pisma, mógł powstać w okresie panowania Seleucydów (312-ok. 65 p.n.e.) — co najmniej dwa stulecia po czasach Nabonida. Wszystko wskazuje na to, że jest to kopia wcześniejszego dokumentu. W tekście kroniki tak wyraźnie pobrzmiewa ton uwielbienia dla Cyrusa i pogardy dla Nabonida, iż uważa się ją za dzieło perskiego skryby i wręcz uznaje za „perską propagandę”. Niemniej historycy doszli do wniosku, że nawet gdyby tak było, to i tak zawarty w niej opis wydarzeń zasługuje na wiarę.

Mimo iż Kronika Nabonida jest bardzo zwięzła — tabliczka ma ok. 14 cm w najszerszym miejscu i podobną wysokość — stanowi najpełniejszy dostępny dokument klinowy relacjonujący upadek Babilonu. W trzeciej z czterech szpalt, począwszy od wiersza piątego, odnośne fragmenty brzmią następująco: „[Rok siedemnasty:] (...) W miesiącu Taszritu, gdy Cyrus zaatakował wojska Akadu w Opisie nad Tygrysem, mieszkańcy Akadu podnieśli bunt, ale (Nabonid) pozabijał zaskoczonych mieszkańców. 14 dnia bez bitwy zdobyto Sippar. Nabonid uciekł. Dnia 16 Gobrias (Ugbaru), namiestnik Gutium, wraz z wojskami Cyrusa dostali się bez bitwy do Babilonu. Następnie pojmano Nabonida w Babilonie, gdy (tam) wrócił. (...) W miesiącu Arahszamnu, dnia 3, Cyrus wkroczył do Babilonu, rozpościerano przed nim zielone gałęzie — miastu narzucono stan ‚pokoju’ (sulmu)” (Ancient Near Eastern Texts, s. 306).

Godne uwagi jest to, że wyrażenie „rok siedemnasty” nie pojawia się na tabliczce, gdyż akurat ten jej fragment jest zniszczony. Informację tę dodali tłumacze, którzy są przekonani, iż 17 rok panowania Nabonida był zarazem ostatnim. Dlatego przypuszczają, że Babilon upadł właśnie w tym roku jego rządów i że gdyby tabliczka nie była uszkodzona, znajdowałyby się na niej te słowa. Nawet jeśli Nabonid panował dłużej, niż się powszechnie przyjmuje, nie zmienia to faktu, że Babilon został zdobyty w 539 r., gdyż wskazują na to jeszcze inne źródła. Tak czy inaczej, wspomniana okoliczność pomniejsza nieco wartość Kroniki Nabonida.

Choć w tekście brakuje roku, na ocalałym fragmencie podano miesiąc i dzień upadku miasta. Na tej podstawie historycy świeccy wyliczają, że 16 dzień miesiąca Taszritu (Tiszri) to według kalendarza juliańskiego 11 października, a według kalendarza gregoriańskiego — 5 października 539 r. p.n.e. Ze względu na brak podważających dowodów jest to ogólnie przyjęta data kluczowa, umożliwiająca zharmonizowanie historii świeckiej z historią biblijną (zob. CHRONOLOGIA).

Co ciekawe, na temat upadku Babilonu kronika donosi: ‛Wojska Cyrusa dostały się do Babilonu bez bitwy’. Najprawdopodobniej chodziło o to, że obyło się bez większych walk, co zgadza się z proroctwem wypowiedzianym przez Jeremiasza: „Mocarze Babilonu przestali walczyć” (Jer 51:30).

Interesujące są też wyraźne nawiązania do Belszaccara. Co prawda nie został wymieniony z imienia, ale na podstawie dalszych fragmentów tej kroniki (szp. II, w. 5, 10, 19, 23) Sidney Smith interpretuje ósmy wiersz pierwszej szpalty jako informację o powierzeniu przez Nabonida władzy królewskiej Belszaccarowi i uczynieniu go swym współwładcą (Babylonian Historical Texts: Relating to the Capture and Downfall of Babylon, Londyn 1924, s. 100). W Kronice Nabonida kilkakrotnie powtórzono, że ‛syn króla był w Akadzie [Babilonii]’, podczas gdy sam Nabonid przebywał w Temie (w Arabii). Okoliczność, iż nie wspomniano Belszaccara z imienia ani nie napomknięto o jego śmierci, nie stanowi podstawy do podważania dokładności natchnionej Księgi Daniela, w której imię Belszaccara pojawia się osiem razy i w której wzmianka o jego śmierci kończy dramatyczny opis zdobycia Babilonu, zamieszczony w rozdz. 5. Wręcz przeciwnie, znawcy tekstów klinowych przyznają, iż Kronika Nabonida jest niezwykle lakoniczna, a ponadto, jak już powiedziano, prawdopodobnie została napisana w celu zniesławienia Nabonida, a nie dokładnego przedstawienia faktów historycznych. Należałoby się więc zgodzić z R. P. Doughertym, który pisze w swej książce Nabonidus and Belshazzar (s. 200): „Biblijną relację można uznać za lepszą, ponieważ zawiera imię Belszaccara” (kursywa nasza).

Chociaż czwarta szpalta kroniki jest bardzo zniszczona, na podstawie ocalałych fragmentów uczeni doszli do wniosku, iż opisano w niej późniejsze oblężenie Babilonu przez jakiegoś uzurpatora. Jak się przyjmuje, po czasach Cyrusa pierwszy taki atak na Babilon nastąpił podczas buntu Nebukadneccara III, który podawał się za Nidintu-Bela, syna Nabonida. Został on pokonany pod koniec 522 r. p.n.e., w roku wstąpienia na tron Dariusza I.

Jizreelita, właściciel winnicy, który padł ofiarą podłego spisku uknutego przez królową Jezebel. Jego winnica w Jizreel była tak położona, że król Achab widział ją ze swego pałacu. Chciał ją kupić od Nabota lub dać mu w zamian lepszą w innym miejscu, ale ten odmówił, bo Jehowa zabronił sprzedawać na zawsze rodzinne dziedzictwo (Kpł 25:23-28; 1Kl 21:1-4). Wtedy jednak żona Achaba, Jezebel, ukartowała intrygę: dwóch świadków fałszywie oskarżyło Nabota, że przeklął Boga i króla. W rezultacie Nabot i jego synowie zostali straceni (2Kl 9:26), a Achab mógł przejąć winnicę. Z powodu tego morderstwa Eliasz zapowiedział, że psy zjedzą Jezebel oraz będą lizać krew Achaba na tym samym miejscu, na którym lizały krew Nabota. Zgładzone miało zostać także potomstwo Achaba (1Kl 21:5-23). To Boże proroctwo całkowicie się sprawdziło (1Kl 22:34, 38; 2Kl 9:21, 24-26, 35, 36; 10:1-11).

Zobacz NEBUKADNECCAR, NEBUKADRECCAR.

To, co zostało nabyte w zamian za coś wartościowego — za pieniądze, inne dobra, usługi lub nawet życie.

Już w czasach Abrahama ludzie oficjalnie kupowali i sprzedawali towary, nieruchomości lub usługi, płacąc za nie pieniędzmi, podobnie jak obecnie. Abraham ‛nabył za pieniądze’ niewolników (Rdz 17:12, 13). Po śmierci Sary kupił od Efrona, jednego z synów Heta, ziemię na grobowiec rodzinny (Rdz 23:3-20; 49:29-32). Szczegóły tej pierwszej transakcji opisanej w Biblii są bardzo ciekawe.

Składając ofertę, Abraham pokłonił się, co było szczerym wyrazem uprzejmości. Nie zamierzał kupować całego pola, lecz tylko jaskinię znajdującą się ‛na skraju pola’ Efrona. Tymczasem Efron przedstawił swoją propozycję. Powiedział, że daje Abrahamowi tę posiadłość (Rdz 23:7-11), ale nie wiadomo, czy była to bliskowschodnia udawana hojność, czy też (jak sądzą niektórzy) potwierdzenie gotowości do odstąpienia ziemi, czyli ‛oddania jej’ za pewną cenę. W każdym razie Efron nalegał, by transakcja objęła zarówno jaskinię, jak i pole. Osiągnięto porozumienie, ustalono cenę i dokładnie odważono pieniądze, „czterysta srebrnych sykli będących w obiegu wśród kupców” (ok. 880 dolarów) (Rdz 23:16). W tamtych czasach pieniądze nie miały postaci bitych monet, lecz odważano je na wadze. W ten sposób „pole i jaskinia znajdująca się na nim oraz wszystkie drzewa, które były na polu wokół wszystkich jego granic, przeszły na własność Abrahama jako nabyta posiadłość”. Cała transakcja odbyła się w obecności obu stron i przy świadkach — „na oczach synów Heta wśród wszystkich wchodzących do bramy jego miasta” (Rdz 23:17, 18). W podobny sposób Jakub nabył później od Szechemitów „kawał pola” (Rdz 33:18, 19).

Podczas siedmioletniej klęski głodu Józef, będąc zarządcą Egiptu, sprzedawał zboże początkowo za pieniądze, a gdy te się skończyły, przyjmował jako zapłatę zwierzęta domowe, ziemię, w końcu zaś nawet samych ludzi (Rdz 42:2-25; 47:13-23).