ołtarza” Bożego (Ps 84:1-3). On sam należał do niekapłańskiej rodziny lewickiej i dlatego usługiwał w świątyni tylko przez jeden tydzień raz na sześć miesięcy, natomiast jaskółka miała tam swoje siedlisko. Wspominając o niej, wyraził pragnienie jak najdłuższego przebywania na dziedzińcach domu Jehowy.

Inna wzmianka o jaskółce pojawia się w Przysłów 26:2: „Jak ptak ma powód do ucieczki, a jaskółka do lotu, tak przekleństwo nie przychodzi bez rzeczywistego powodu” (NŚ). W niektórych przekładach tekst hebrajski oddano inaczej, np.: „Przekleństwo bez racji: uleci, nikogo nie dotknie” (BWP; zob. też Bp, BT, Bw). Według takiego tłumaczenia bezpodstawne przekleństwo się nie spełni, niejako na nikim nie spocznie — tak jak nie odpoczywa jaskółka, niemal bez przerwy polująca na owady. Natomiast w pierwszym zacytowanym tłumaczeniu (NŚ) — ze względu na sąsiednie wersety, gdzie pisarz wspomina o głupcu i jego poczynaniach — może chodzić o to, że tak jak ptaki latają w określonym celu, np. uciekając przed niebezpieczeństwem lub poszukując pokarmu, tak samo przekleństwo spada na głupca nie bez określonego powodu — on sam ściąga je na siebie bezmyślnym postępowaniem (por. Prz 26:3 oraz 1:22-32).

W Palestynie powszechnie spotyka się jaskółkę dymówkę (Hirundo rustica). Jedna jej odmiana żyje tam przez cały rok, a inne przybywają w marcu z pd. Afryki, gdzie z nadejściem zimy wracają. Poza tym wiele jaskółek jedynie przelatuje przez Palestynę wiosną i jesienią. Te małe ptaszki, mające długie, silne skrzydła i na ogół rozwidlony ogon, latają bardzo szybko i z wyjątkowym wdziękiem, pokonując podczas wędrówki znaczne odległości. Ich upierzenie przeważnie ma metaliczny połysk, a śpiew można określić jako miły, cichy szczebiot.

Współcześnie nazwą „jaspis” określa się nieprzezroczystą odmianę kwarcu, zawierającą domieszkę tlenku żelaza. Bywa on wielobarwny, a poszczególne kolory: biały, czerwony, żółty, brązowy i czarny, często układają się warstwami. Jaspis jest twardszy od szkła i występuje w skałach metamorficznych w postaci skupień lub pojedynczych kryształów. Okazy najlepszej jakości wykorzystuje się na kamienie ozdobne i można im nadać wysoki połysk. Część uczonych uważa jednak, iż skoro w Objawieniu 21:11 jaspisem (gr. íaspis) nazwano „najdrogocenniejszy kamień, jakby krystalicznie lśniący”, w starożytności musiało chodzić o rzadki kamień większej wartości niż dzisiejszy, stosunkowo niedrogi jaspis, a poza tym był to klejnot błyszczący i przeświecający, a nie nieprzezroczysty. Niektórzy sugerują nawet, że to greckie określenie odnosiło się do diamentu.

Jaspis (hebr. jahalòm) symbolizował jedno z 12 plemion izraelskich i znajdował się na ostatnim miejscu w drugim rzędzie kamieni na „napierśniku sądu”, który nosił Aaron (Wj 28:2, 15, 18, 21; 39:11). Przybrane kosztownościami „okrycie” króla Tyru było także ozdobione jaspisem (Eze 28:12, 13). W wizji chwalebnego niebiańskiego tronu Jehowy apostoł Jan zauważył, że zasiadający na nim był „z wyglądu podobny do kamienia jaspisu i do drogocennego kamienia czerwonego” (Obj 4:1-3, 10, 11). Blask „miasta świętego — Nowej Jerozolimy” przyrównano do „krystalicznie lśniącego kamienia jaspisu”. Z jaspisu wykonany został mur tego świętego miasta; był on również pierwszym jego kamieniem fundamentowym (Obj 21:2, 10, 11, 18, 19).

Zobacz KSIĄŻKA, KSIĘGA.

(hebr. caw).

Jaszczurki to czworonożne gady, zwykle niewielkie, z długim ogonem i skórą pokrytą łuskami. Nogi mają umieszczone po bokach ciała w taki sposób, że mogą leżeć na ziemi bezpośrednio na brzuchu. W Palestynie żyje ponad 40 gatunków jaszczurek. Można je spotkać na drzewach, w ciepłych rozpadlinach skalnych, na murach i na sufitach domów. W Kapłańskiej 11:29 jaszczurkę zaliczono do nieczystych „rojących się stworzeń”. Przypuszcza się, że hebrajska nazwa tego zwierzęcia pochodzi od rdzenia oznaczającego „przywrzeć do ziemi”. Według dzieła A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament (red. F. Brown, S. R. Driver i C. A. Briggs, 1980, s. 839) nazwę tę należy tłumaczyć na „jaszczurka”. Najwyraźniej hebrajski termin caw obejmuje przynajmniej rodzinę jaszczurek znaną jako agamy, gdyż jego arabski odpowiednik, dabb, odnosi się do biczogona egipskiego (Uromastix aegyptius), największego przedstawiciela tej rodziny występującego w Izraelu (zob. GEKON; JASZCZURKA PIASKOWA; KAMELEON).

Leksykony na ogół wskazują, że jakiegoś rodzaju jaszczurki dotyczy również hebrajskie słowo kòach. Ponieważ pochodzi ono od rdzenia oznaczającego „moc” lub „siłę”, może się odnosić do warana szarego (Varanus griseus), dużej i bardzo silnej jaszczurki. Zamieszkuje ona suche, piaszczyste pustynie. W Palestynie osiąga długość 1,2 m. Żywi się padliną i została zaliczona do zwierząt „nieczystych” (Kpł 11:29, 30).

Jeszcze inne ceremonialnie nieczyste stworzenie, którego Izraelici nie mogli spożywać, określono w Kapłańskiej 11:30 hebrajskim słowem chòmet. W niektórych nowszych przekładach oddano je jako „jaszczurka piaskowa” (NŚ). Prawdopodobnie chodzi o scynka.

(hebr. chòmet).

Nie wiadomo dokładnie, które z „rojących się stworzeń” zostało określone hebrajskim terminem chòmet (Kpł 11:30, 31). Grecka Septuaginta i łacińska Wulgata wskazują na jakiś rodzaj jaszczurki; w innych przekładach termin ten oddano bardzo różnie, np.: „ślimak” (Bg, Bp), „skolopendra” (BT, Bw), „jaszczurka zielona” (Kr), „jaszczurka piaskowa” (NŚ) i „jaszczurka” (Wk). Być może chodzi o scynka (zob. JASZCZURKA).

(prawdopodobnie: „śpiący; zasypiający”).

Wyrażenie „synowie Jaszena” pojawia się w spisie mocarzy Dawida (2Sm 23:32). Na równoległej liście z 1 Kronik 11:34 występuje Haszem Gizonita.

(prawdopodobnie: „lud powrócił”).

1. Jeden z wojowników, którzy dołączyli do Dawida w Ciklag; Korachita (1Kn 12:1, 6). Zapewne tożsamy z omówionym poniżej (poz. 2).

2. Dowódca trójki wojowników należących do najwybitniejszych mocarzy Dawida. Kiedyś za pomocą włóczni pokonał kilkuset wrogów; był też jednym z trzech, którzy przedarli się do obozu Filistynów, by naczerpać dla Dawida wody z cysterny betlejemskiej (1Kn 11:11, 15-19). Z czasem Jaszobeam został dowódcą oddziału 24 000 żołnierzy, pełniącego służbę w pierwszym miesiącu (1Kn 27:1, 2). Był synem Zabdiela Chachmonity. W 2 Samuela 23:8 występuje jako Joszeb-Baszszebet (zob. JOSZEB-BASZSZEBET).

(prawdopodobnie: „on powrócił”).

1. Trzeci z wymienionych synów Issachara, a zarazem założyciel rodziny Jaszubitów, jednej z gałęzi jego plemienia (Lb 26:23, 24; 1Kn 7:1). Jest również nazwany imieniem Job (Rdz 46:13).

2. Jeden z „synów Baniego”, którzy po powrocie z niewoli babilońskiej wzięli cudzoziemskie żony, ale je potem odprawili (Ezd 10:29, 44).

(„[od; należący do] Jaszuba”).

Potomkowie Jaszuba (Joba), syna Issachara, tworzący jeden z czterech głównych rodów plemienia Issachara (Rdz 46:13; Lb 26:23-25).

Określenie pojawiające się w rodowodach Judy, mogące być imieniem potomka Szeli. Jednakże zdaniem niektórych tłumaczy oznacza ono „powrócili do Lechem”, czyli „do Betlejem” (1Kn 4:21, 22, BT, Bp, Bw).

Opisowe określenie „króla Babilonu” (Iz 14:4, 12). Hebrajski termin oddany przez „jaśniejący” (NŚ, BT) pochodzi od rdzenia oznaczającego „świecić; jaśnieć” (Hi 29:3). Słowo „Lucyfer” (Wk, przyp. w Bp) bywa używane za łacińską Wulgatą.

„Jaśniejący” miał powiedzieć w swym sercu: „Wyniosę swój tron ponad gwiazdy Boże i zasiądę na górze spotkania” (Iz 14:13). Dowody biblijne poświadczają, iż ową „górą spotkania” była góra Syjon (zob. GÓRA SPOTKANIA). A ponieważ gwiazdy mogą symbolizować królów (Lb 24:17; Obj 22:16), „gwiazdy Boże” muszą tu oznaczać królów z linii rodowej Dawida, którzy sprawowali władzę z Syjonu. „Król Babilonu” (dynastia władców babilońskich) — przejawiając usposobienie Szatana, boga tego systemu rzeczy — dał wyraz ambitnemu pragnieniu wyniesienia swego tronu „ponad gwiazdy Boże”, gdyż dążył do podporządkowania sobie królów z dynastii Dawidowej, a w końcu położył kres ich panowaniu. Błyszczał w starożytnym świecie niczym jasne gwiazdy i dlatego mógł zostać nazwany „jaśniejącym”.

Lewita, jeden z odźwiernych strzegących domu Jehowy; czwarty syn Meszelemiasza, Korachity (1Kn 26:1, 2).

(od rdzenia oznaczającego: „nadmiar”).

Miasto kapłańskie w górzystym rejonie Judy (Joz 15:20, 48; 21:9, 10, 14; 1Kn 6:54, 57). Dawid po zwycięstwie nad amalekickimi najeźdźcami wysłał tam część łupów. Być może chciał się w ten sposób odwdzięczyć za gościnność i przyjaźń, jaką okazali mu mieszkańcy tego miasta, mimo że był ścigany przez króla Saula (1Sm 30:17-20, 26, 27, 31).

Jattir na ogół utożsamia się z Chirbat ʽAttir (Chorbat Jattir), leżącym ok. 21 km na pd. pd. zach. od Hebronu.

Czwarty na liście synów Jafeta. Synami Jawana byli: Elisza, Tarszisz, Kittim i Dodanim (lub Rodanim). Owi potomkowie Noego, narodzeni po potopie, zaliczeni zostali do mieszkańców „wysp narodów”, przy czym określenie to może się odnosić nie tylko do lądu otoczonego wodą, lecz także do wybrzeży (Rdz 10:2, 4, 5; 1Kn 1:5, 7). Dowody historyczne wskazują, że potomkowie