ich zgorszyć, czyli spowodować upadek duchowy. Mieli symbolicznie ‛odciąć sobie rękę albo stopy’ oraz ‛wyłupać oko’, niejako ‛zadać śmierć’ tym członkom ciała — sprawić, by nie pobudzały ich już do grzechu (Mt 18:9; Mk 9:43-47; Kol 3:5; por. Mt 5:27-30).

Kiedy Jezus opisywał Gehennę jako miejsce, gdzie „czerw nie umiera, a ogień nie jest gaszony” (Mk 9:47, 48), przypuszczalnie nawiązywał do Izajasza 66:24. Te symboliczne słowa nie odnoszą się do męczarni, ale raczej do całkowitego zniszczenia, o czym świadczy okoliczność, iż w proroctwie Izajasza nie ma mowy o żywych osobach, lecz o „zwłokach ludzi, którzy dopuszczali się występków” przeciw Bogu. Dowody przemawiają za tym, że do Doliny Hinnoma wyrzucano śmieci i trupy, a najskuteczniejszym sposobem likwidowania takich nieczystości był ogień, który mógł być podsycany siarką (por. Iz 30:33). Tam, gdzie nie doszedł ogień, roiło się od robactwa, czyli czerwi, które pożerały wszystko, co oszczędził. A zatem słowa Jezusa oznaczały, że wyrok Boży nieodwołalnie doprowadzi do ostatecznej, całkowitej zagłady.

Znaczenie przenośne. Uczeń Jakub nawiązał do Gehenny, gdy wyjaśniał, że nieokiełznany język ‛stanowi świat nieprawości’, ‛plami ciało’, sieje zniszczenie niczym ogień, odbijając się na całym biegu życia. Taki język, ‛pełen śmiercionośnego jadu’, świadczy o złym stanie serca danej osoby i może doprowadzić do tego, że Bóg skaże ją na symboliczną Gehennę (Jak 3:6, 8; por. Mt 12:37; Ps 5:9; 140:3; Rz 3:13).

Gehenna jako symbol jest w Biblii odpowiednikiem „jeziora ognia” z Księgi Objawienia (Obj 20:14, 15; zob. JEZIORO OGNIA).

(hebr. ʼanakáh; semamít).

Niewielka jaszczurka o krępym ciele pokrytym drobnymi łuskami. Ma duże oczy, podobne do oczu kota, oraz stosunkowo szerokie palce. Występuje w ciepłym klimacie i prowadzi nocny tryb życia. Spotyka się ją w lasach, na skałach, drzewach, a czasami w budynkach mieszkalnych. W Palestynie żyje sześć gatunków tych jaszczurek.

W Kapłańskiej 11:29, 30 „gekon” (Hemidactylus turcicus) został wymieniony wśród zwierząt, które Izraelici uznawali za „nieczyste”. W Przysłów 30:28 powiedziano, że wchodząc do pałacu królewskiego, „gekon [hebr. semamít] chwyta swymi kończynami”. W dziele The International Wildlife Encyclopedia (red. M. i R. Burton, 1969, t. 7, ss. 856, 857) o palcach gekona napisano: „Są wyposażone w mnóstwo mikroskopijnych szczecinek, które zaczepiają się o najmniejsze nierówności, nawet te na szkle. Dzięki temu gekon potrafi przylgnąć niemal do każdej powierzchni z wyjątkiem doskonale wypolerowanych. Szczecinki skierowane są do tyłu i w dół, toteż aby je odczepić, gekon musi najpierw unieść do góry czubek palca. Kiedy więc biegnie po suficie albo wspina się na drzewo lub ścianę, przy każdym kroku kurczy i rozkurcza palce z szybkością niedostrzegalną dla ludzkiego oka. Niektóre szczecinki są tak małe, że można je zobaczyć tylko przez mikroskop. Mimo to jeden uzbrojony w nie palec potrafi utrzymać ciężar kilka razy większy od ciężaru ciała gekona”.

(„regiony; okręgi”; od rdzenia oznaczającego: „toczyć; odtoczyć”).

Miejsce wspomniane w związku z granicą terytorium Beniamina (Joz 18:17). Ponieważ Gelilot znajdowało się „przed stokiem Adummim” i podobnie zlokalizowano Gilgal leżące w sąsiedztwie Jerycha (Joz 15:7), niektórzy uczeni sądzą, że była to jedna miejscowość, nosząca dwie nazwy. Zdaniem innych może chodzić o miejsce lub niewielki region niedaleko Talʽat ad-Damm (Maʽale Adummim) w Wadi al-Kelt, biegnącym na pd. zach. od Jerycha (zob. ADUMMIM; GILGAL 1).

(prawdopodobnie: „odstawiony od piersi” [lub „należycie potraktowany”] albo „właściciel wielbłądów”).

Danita, którego syn Ammiel reprezentował swoje plemię wśród zwiadowców posłanych do Kanaanu (Lb 13:12, 16).

(„Jehowa uczynił doskonałym [zupełnym]”).

1. „Syn przepisywacza Szafana”; jeden z książąt za panowania Jehojakima (628-618 p.n.e.). W jadalni Gemariasza na górnym dziedzińcu świątyni Baruch czytał na głos księgę, którą napisał pod dyktando proroka Jeremiasza. Gdy te słowa Jehowy usłyszał Michajasz, syn Gemariasza, przekazał je książętom, ci zaś posłali po Barucha, żeby ich też z nimi zapoznał. Wysłuchawszy treści zwoju, poradzili Baruchowi i Jeremiaszowi się ukryć. Kiedy później czytano go królowi Jehojakimowi, Gemariasz był jednym z książąt, którzy prosili króla, by nie palił zwoju (Jer 36:10-25).

Przed laty znaleziono w Jerozolimie bryłkę gliny przymocowaną niegdyś do jakiegoś dokumentu i zawierającą odcisk pieczęci o treści: „Własność Gemariasza [hebr. Gemarjáhu], syna Szafana”. Uważa się, że pieczęć ta pochodzi z VII w. p.n.e. i być może należała do Gemariasza, o którym mowa w 36 rozdz. Jeremiasza.