Lud mieszkający na wsch. od Jordanu, pokonany w Ham przez wojska Kedorlaomera (Rdz 14:5).

Zobacz WAŚŃ, ZWADA.

Osoby zbierające informacje przez prowadzenie tajnych obserwacji. Gdy w 1512 r. p.n.e. Izrael obozował na pustkowiu Paran, Mojżesz wysłał 12 naczelników (reprezentujących wszystkie plemiona z wyjątkiem Lewiego), by zbadali ziemię Kanaan. Jehowa przychylił się do prośby Izraelitów, którzy mówili: „Pozwól nam wysłać przed nami mężów, żeby nam zbadali tę ziemię i przynieśli nam wiadomość o drodze, którą mamy pójść, i o miastach, do których przyjdziemy” (Pwt 1:22, 23). Zwiadowcy ci zapewne rozdzielili się po dwóch i przemierzyli cały kraj, dochodząc na pn. do „wejścia do Chamatu”, a na zach. do morza (Lb 13:21; zob. CHAMAT, CHAMATYTA). Chociaż po powrocie zgodnie przyznali, że ziemia ta istotnie „opływa w mleko i miód”, dziesięciu ‛rozpuściło o niej złą wieść’, co wzbudziło strach wśród Izraelitów. Jedynie Jozue i Kaleb zachęcali, by wkroczyć do tej ziemi i objąć ją w posiadanie. Reakcja Izraelitów na wspomniane negatywne sprawozdanie świadczyła o braku wiary, toteż Bóg postanowił, że wszyscy mężczyźni w wieku od 20 lat wzwyż wymrą na pustkowiu podczas wędrówki, która została przedłużona do 40 lat. Nie dotyczyło to Jozuego, Kaleba ani plemienia Lewiego (Lb 13:1-33; 14:6-38; Pwt 1:24-40).

W r. 1473 p.n.e. Jozue wysłał dwóch zwiadowców na drugą stronę Jordanu, by się rozejrzeli po Jerychu. Tam skorzystali z pomocy nierządnicy Rachab, która wraz z rodziną została potem ocalona z zagłady miasta (Joz 2:1-24; 6:1, 22-25; Heb 11:31). O zwiadowcach wspomniano też w Sędziów 1:22-26; 18:1-10, 14, 17 i w 1 Samuela 26:4. Posłańcy wysłani przez Dawida do Chanuna, króla Ammonu, zostali oskarżeni o szpiegostwo i znieważeni (2Sm 10:1-7). Absalom rozesłał po całym Izraelu tajnych przedstawicieli nazwanych „szpiegami”, których zadanie polegało nie tyle na zdobyciu informacji przydatnych w spisku przeciw Dawidowi, ile na zapewnieniu swemu mocodawcy poparcia (2Sm 15:10-12).

Apostoł Paweł, opisując, jak z Barnabasem i Tytusem odwiedził Jerozolimę, nadmienił, iż byli tam wtedy „fałszywi bracia, którzy się wkradli w celu przeszpiegowania naszej wolności, jaką mamy w jedności z Chrystusem Jezusem” (Gal 2:1-5).

Zobacz LUSTRO.

Podstawowa zasada dotycząca zwierzchnictwa została wyłuszczona w 1 Koryntian 11:3: „Głową każdego mężczyzny jest Chrystus, a głową kobiety jest mężczyzna, a głową Chrystusa jest Bóg”.

Pozycja mężczyzny. Pierwsza część powyższej zasady odnosi się do mężczyzny i wyjaśnia, że nie jest on niezależny. Przeciwnie, jego głową jest Chrystus, którego ma słuchać i naśladować (1Jn 2:6). Dotyczy to nie tylko sfery religijnej (Mt 28:19, 20), lecz także życia codziennego. Na przykład ojciec rodziny z szacunku dla zwierzchnictwa Chrystusa będzie postępował zgodnie z radą, by mieszkać z żoną stosownie do wiedzy, ‛darząc ją szacunkiem jako naczynie słabsze’. Będzie też szczerze starał się należycie wychowywać swe dzieci (1Pt 3:7; Ef 6:4). Trzymaniem się tych biblijnych wskazówek dowiedzie, że przestrzega zasady zwierzchnictwa, obowiązującej wszystkich członków zboru (Ef 5:23).

Mężczyzna został stworzony pierwszy i zajmuje zwierzchnią pozycję wobec kobiety (1Tm 2:12, 13). Kobietę uczyniono z żebra wziętego z mężczyzny jako ‛kość z jego kości i ciało z jego ciała’ (Rdz 2:22, 23). To ona została stworzona przez wzgląd na niego, a nie na odwrót (1Ko 11:9). Dlatego w rodzinie, której Założycielem jest Bóg, żona zawsze ma być podporządkowana mężowi i nie może uzurpować sobie jego władzy (Ef 5:22, 23; 1Pt 3:1). A w zborze chrześcijańskim nie wolno jej nauczać ochrzczonych mężczyzn ani nimi kierować (1Tm 2:12).

Starożytni Hebrajczycy uznawali zwierzchnią pozycję mężczyzny w rodzinie i plemieniu. Na przykład Sara była uległa Abrahamowi i nazywała go „panem”, za co została pochwalona (Rdz 18:12; 1Pt 3:5, 6). Również Prawo Mojżeszowe uwypuklało uprzywilejowaną pozycję mężczyzn. Tylko oni mieli obowiązek przychodzenia na trzy doroczne święta do miejsca, które wybrał Jehowa, choć kobiety także korzystały z tej możliwości (Pwt 16:16). Kiedy kobieta urodziła dziewczynkę, jej „nieczystość” ceremonialna trwała dwa razy dłużej niż po urodzeniu chłopca (Kpł 12:2, 5).

Pozycja kobiety. W niektórych sytuacjach starożytne kobiety na znak podporządkowania nakrywały głowę (Rdz 24:65). Omawiając zasadę zwierzchnictwa obowiązującą w zborze chrześcijańskim, apostoł Paweł wyjaśnił, że kobieta ma nakrywać głowę, jeśli publicznie się modli lub prorokuje, a więc wykonuje zadania wyznaczone przez Boga mężczyźnie. Gdy chwilowo zajmuje się takimi sprawami z powodu nieobecności ochrzczonego mężczyzny, nie powinna sądzić, że do podkreślenia jej podporządkowania wystarczą same długie włosy (jeśli je ma). Szacunek dla zwierzchnictwa mężczyzny powinna poświadczyć też czynami, a mianowicie włożyć nakrycie głowy, będące „znakiem władzy”. Ma je nosić „ze względu na aniołów”, którzy obserwują postępowanie chrześcijan i interesują się nimi, ponieważ usługują zborowi. Stosując się do polecenia nakrywania głowy w określonych sytuacjach, chrześcijanka dowodzi poszanowania dla Bożej zasady zwierzchnictwa (1Ko 11:5-16; Heb 1:14).

Ustalony porządek teokratyczny w rodzinie oraz zborze nie utrudnia kobiecie służenia Bogu ani wywiązywania się z obowiązków rodzinnych. Trzymając się miejsca wyznaczonego jej w Biblii, chrześcijanka ma całkowitą swobodę pełnienia służby cieszącej się uznaniem Boga, który „umieścił członki w ciele, każdy z nich tak, jak mu się spodobało” (1Ko 12:18). Wiele starożytnych niewiast uznających zwierzchnictwo męża prowadziło szczęśliwe, sensowne życie i zaznawało rozmaitych zaszczytów. Należały do nich m.in.: Sara, Rebeka, Abigail oraz takie chrześcijanki, jak Pryscylla i Febe.

Odpowiedzialność. Zwierzchnictwo oznacza nie tylko pewne prawa, lecz i obowiązki. „Chrystus jest głową zboru”, wobec tego ma prawo podejmować dotyczące go decyzje i sprawować nad nim władzę (Ef 5:23). Ale to zwierzchnictwo zobowiązuje go także do troszczenia się o zbór i ponoszenia odpowiedzialności za swe decyzje. Również mąż jako głowa domu ma pewne prawa, np. do sprawowania przewodnictwa i podejmowania ostatecznych decyzji. Ale musi też poczuwać się do odpowiedzialności za swą rodzinę, a przede wszystkim zaspokajać jej potrzeby — materialne i duchowe (1Tm 5:8).

Chrześcijański mąż ma mądrze sprawować swe zwierzchnictwo i miłować żonę jak samego siebie (Ef 5:33). Tak właśnie postępuje Jezus Chrystus wobec zboru chrześcijańskiego (Ef 5:28, 29). Ojciec, jako głowa swych dzieci, nie będzie ich drażnił, lecz je wychowywał, „karcąc je i ukierunkowując ich umysły zgodnie z myślami Jehowy” (Ef 6:4). A starsi zboru chrześcijańskiego, będący pasterzami trzody Bożej, nie panoszą się nad nią, lecz pamiętają, że podlegają władzy Jezusa Chrystusa i Jehowy Boga (1Pt 5:1-4). Jezus zawsze przestrzegał zasady zwierzchnictwa i zarówno słowem, jak i czynem dowodził zupełnego podporządkowania wobec Ojca. Chociaż przez tysiąc lat będzie rządził ziemią, potem w dowód uznania powszechnego zwierzchnictwa Jehowy przekaże Mu Królestwo, podporządkowując się Temu, „który mu wszystko podporządkował, tak by Bóg był wszystkim dla każdego” (1Ko 15:24-28; Jn 5:19, 30; 8:28; 14:28; Flp 2:5-8). Chrześcijanie, idąc śladami Jezusa Chrystusa, również uznają nadrzędne zwierzchnictwo Jehowy i kierują do Niego modlitwy jako do swego Ojca i Boga Wszechmocnego (Mt 6:9; Obj 1:8; 11:16, 17; zob. MĄŻ; RODZINA).

Sprawowanie nadrzędnej władzy; pozycja bądź uprawnienia pana, króla, cesarza lub kogoś podobnego; posiadanie decydującego wpływu na sprawy kraju. Inne znaczenie słowa „zwierzchnictwo” omówiono w haśle ZWIERZCHNICTWA, ZASADA.

W Pismach Hebrajskich często występuje słowo ʼAdonáj, a 285 razy wyrażenie ʼAdonáj Jehwíh. ʼAdonáj jest formą liczby mnogiej wyrazu ʼadòn, który znaczy „pan”. Inną formą liczby mnogiej jest słowo ʼadoním, czyli „panowie”, które może dotyczyć ludzi. Natomiast termin ʼAdonáj bez dodatkowego przyrostka jest w Piśmie Świętym używany zawsze w odniesieniu do Boga; forma liczby mnogiej wskazuje wtedy na Jego dostojeństwo i majestat. Tłumacze najczęściej oddają ten termin tytułem „Pan”. Kiedy pojawia się on z imieniem Bożym (ʼAdonáj Jehwíh), jak np. w Psalmie 73:28, całe wyrażenie bywa tłumaczone na: „Pan panujący” (Bg); „Pan, Bóg” (Bw, Mił); „(Jahwe) Pan” (Bp); „Pan Jehowa” (Yg); „Wszechwładny Pan, Jehowa” (NŚ).

Grecki wyraz despòtes oznacza osobę mającą najwyższą władzę, innymi słowy: absolutne prawo własności i nieograniczoną moc działania (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, t. 3, ss. 18, 46). Tłumaczony bywa na „pan” lub „właściciel”, a w Łukasza 2:29, Dziejach 4:24 i Objawieniu 6:10, gdzie odnosi się bezpośrednio do Boga, na: „Pan” (Bg, Bw i in.); „Władca wszystkiego” (Knox); „Władca” lub „Wszechwładny Stwórca” (BT, NTint); „Wszechpotężny Stwórca” (BWP) oraz „Wszechwładny Pan” (NŚ). W Łukasza 2:29 w Biblii poznańskiej pojawia się „wszechwładny Pan”, a we wspomnianym wersecie z Dziejów w przekładzie Kowalskiego — „Pan wszechwładny”.

Chociaż więc ani w tekście hebrajskim Pisma Świętego, ani w greckim nie występuje jeden odpowiednik wyrazu „wszechwładny”, taki właśnie