Olbrzym z miasta Gat; harcownik filistyński zabity przez Dawida. Był niezwykle wysoki, miał aż sześć łokci i piędź wzrostu (2,9 m). Jego miedziany pancerz ważył 5000 sykli (57 kg), a żelazny grot jego włóczni — 600 sykli (6,8 kg) (1Sm 17:4, 5, 7). Należał do Refaitów; być może w wojsku Filistynów był najemnikiem (1Kn 20:5, 8; zob. REFAICI).

Krótko po tym, jak Samuel namaścił Dawida, a duch Jehowy opuścił króla Saula (1Sm 16:13, 14), Filistyni zebrali się w Socho, by walczyć z Izraelem, i rozłożyli się obozem w Efes-Dammim. Gdy Izraelici i Filistyni stanęli w szyku bojowym naprzeciw siebie po dwóch stronach doliny, z obozu filistyńskiego wystąpił olbrzym Goliat i głośnymi okrzykami wyzywał Izraelitów na pojedynek. Jego rezultat miał zadecydować o tym, która armia podporządkuje się drugiej. Przez 40 dni rano i wieczorem wystraszeni Izraelici wysłuchiwali zniewag Goliata. Nikt jednak nie miał odwagi stanąć z nim do walki (1Sm 17:1-11, 16).

Urągając zastępom żywego Boga, Jehowy, Goliat wydał na siebie wyrok. Młody pasterz Dawid pod działaniem ducha Bożego przyjął jego wyzwanie. Goliat, przed którym szedł giermek z wielką tarczą, ruszył do przodu, złorzecząc Dawidowi przez swoich bogów. Dawid jednak odparł: „Ty przychodzisz do mnie z mieczem i z włócznią, i z oszczepem, lecz ja przychodzę do ciebie z imieniem Jehowy Zastępów, Boga izraelskich szeregów bojowych, któremu urągałeś” (ILUSTRACJA, t. 1, s. 745). Następnie wypuścił z procy kamień, który utkwił Goliatowi w czole, tak iż olbrzym ten runął na ziemię. Wtedy Dawid stanął nad nim i odciął mu głowę jego własnym mieczem. W rezultacie doszło do pogromu i rzezi Filistynów (1Sm 17:26, 41-53).

„Potem Dawid wziął głowę Filistyna i przyniósł ją do Jerozolimy, a jego oręż złożył w swoim namiocie” (1Sm 17:54). Co prawda twierdza Syjon została zdobyta przez Dawida dopiero później (2Sm 5:7), ale w samej Jerozolimie od dawna mieszkali już Izraelici razem z Jebusytami (Joz 15:63; Sdz 1:8). Po jakimś czasie Dawid najwyraźniej przekazał miecz Goliata do sanktuarium. Świadczy o tym okoliczność, iż otrzymał go od kapłana Achimelecha, gdy uciekał przed Saulem (1Sm 21:8, 9).

W 2 Samuela 21:19 znajduje się fragment, który budzi pewne wątpliwości: „Elchanan, syn Jaare-Oregima Betlejemczyka, zabił Goliata Gittytę, którego drzewce włóczni było niczym wał tkacki”. W równoległym sprawozdaniu w 1 Kronik 20:5 powiedziano: „Elchanan, syn Jaira, zabił Lachmiego, brata Goliata Gittyty, którego drzewce włóczni było niczym wał tkacki”.

Wersety te próbuje się wyjaśnić w różny sposób. Według tradycji zachowanej w targumach Elchanan to Dawid. Natomiast w dziele The Soncino Books of the Bible pod red. A. Cohena (Londyn 1951, 1952) powiedziano, że można założyć istnienie dwóch Goliatów, a samo określenie Goliat mogło być pewnego rodzaju tytułem, jak np. „faraon”, „rabszak” czy „sułtan”. Ale zdaniem większości komentatorów okoliczność, że jeden fragment mówi o „Jaare-Oregimie”, a drugi o „Jairze” i że tylko w Księdze 2 Samuela użyto określenia „Betlejemczyk” (hebr. bet hallachmí), a w Księgach Kronik występuje imię „Lachmi” (hebr. ʼet-Lachmí), wynika z błędów przepisywaczy (zob. JAARE-OREGIM; LACHMI).

(hebr. jonáh, gozál: „gołąbek” lub „pisklę”; gr. peristerá).

Gołąb jest jednym z dwóch ptaków, które jako pierwsze zostały wymienione w Biblii z nazwy; po potopie Noe trzykrotnie wypuszczał gołębia, by sprawdzić, czy wody opadły (Rdz 8:8-12). Przypuszcza się, że hebrajskie słowo jonáh pochodzi od czasownika ʼanáh, oznaczającego „opłakiwać”, a jego brzmienie odpowiada żałosnemu gruchaniu gołębia (Iz 38:14; 59:11, 12; Eze 7:16; Nah 2:7).

Gatunki i opis. Rodzina gołębi (Columbidae) obejmuje wiele gatunków. W Izraelu najpopularniejszy jest gołąb skalny (Columba livia), grzywacz (Columba palumbus) i siniak (Columba oenas). Grzywacze zamieszkują przede wszystkim lasy historycznego Gileadu i Karmelu. Siniaki występują głównie w okolicach Jerycha i na wsch. od Jordanu, a gołębie skalne wzdłuż wybrzeża morskiego, w wąwozach doliny Jordanu oraz w położonych na zach. od niej górach. Gołębie odznaczają się krępą budową ciała, wypukłą piersią, kształtną szyją, małą okrągłą głową, wąskim dziobem, a także krótkimi nogami. Dzięki piórom przylegającym gładko do ciała wyglądają bardzo zgrabnie. Często są szaroniebieskie, ale u niektórych fragmenty upierzenia mają opalizujące odcienie, lśniące w jasnym słońcu metalicznym połyskiem. Być może właśnie do tego faktu nawiązano w Psalmie 68:13, choć według pewnych opinii wzmianka o ‛skrzydłach gołębia pokrytych srebrem, a lotkach żółtawozielonym złotem’ dotyczy jakichś bogato zdobionych wyrobów artystycznych, wziętych jako łup.

Ponieważ gołąb ma miły wygląd i łagodną naturę, zyskał miano „owcy w świecie ptaków”. Stąd też imię Jonasz (Jonáh) było i jest często nadawane