poważniejszy, niższy akompaniament. Natomiast Psalm 46, który w nagłówku zawiera wyraz ʽalamòt, jest radosny, toteż śpiewano go lub grano najprawdopodobniej w wyższej tonacji (zob. HARFA; MUZYKA).

(א) (ʼálef).

Pierwsza litera alfabetu hebrajskiego. Nazwą tej litery jest to samo hebrajskie słowo, które określa „wołu” albo „krowę” (por. Ps 8:7; Pwt 7:13).

W języku hebrajskim ʼálef nie jest samogłoską, lecz spółgłoską, i nie ma ścisłego odpowiednika w języku polskim. Przy transliteracji przybiera postać apostrofu, czyli podniesionego przecinka (ʼ). Po hebrajsku wymawia się ją jako bardzo lekko zaznaczony dźwięk gardłowy, a więc artykułowany w krtani; przypomina dźwięk pojawiający się między podwójnym „a” w polskim wyrazie „zaapelować” lub rozdzielający podwójne „o” w wyrazie „dookoła”.

W oryginale hebrajskim literą ʼálef rozpoczyna się pierwsze osiem wersetów Psalmu 119.

(„obrońca mężów”).

1. Aleksander Wielki, syn Filipa II Macedońskiego i jego żony Olimpias, urodzony w Pelli w 356 r. p.n.e. Chociaż w Biblii nie jest wymieniony imiennie, to na dwieście lat przed jego narodzinami przepowiedziano w niej rządy Aleksandra nad piątym mocarstwem światowym (Dn 8:5-7, 20, 21).

Kiedy zamordowano jego ojca, 20-letni Aleksander wstąpił na tron, a dwa lata później wyruszył na podbój świata (Dn 8:5). Ten błyskotliwy młody strateg dysponował stosunkowo niewielką armią, ale ogromnie zwiększył jej siłę bojową dzięki udoskonaleniu falangi — wieloszeregowego szyku wprowadzonego przez jego ojca.

Po dwóch zwycięskich bitwach w Azji Mniejszej (nad rzeką Granik i na równinie pod Issos, gdzie zmiażdżył wielką armię perską, liczącą ponoć pół miliona żołnierzy) Aleksander nie ruszył w pościg za uciekającymi Persami, lecz postanowił zdobyć Tyr — miasto leżące na wyspie. Kilkaset lat wcześniej przepowiedziano, że mury, wieże, domy, a nawet proch Tyru zostaną wrzucone do morza (Eze 26:4, 12). Jest więc rzeczą znamienną, że Aleksander wykorzystał gruzy starej, lądowej części miasta, zburzonej przed laty przez Nebukadneccara, i zbudował z nich 800-metrową groblę do twierdzy na wyspie. W lipcu 332 r. p.n.e. szturmem z użyciem floty i machin wojennych pokonał tę dumną władczynię mórz.

Jerozolima natomiast otworzyła przed Aleksandrem swe bramy, a Flawiusz donosi (Dawne dzieje Izraela, XI, VIII, 5), że zdobywcy pokazano Księgę Daniela (przypuszczalnie rozdz. 8), w której zapowiedziano, iż potężny król grecki podbije i zagarnie państwo perskie. Aleksander oszczędził Jerozolimę i wyruszył na pd. do Egiptu, gdzie powitano go jako wyzwoliciela. Założył tam Aleksandrię, miasto będące ośrodkiem nauki, w którym powstała grecka Septuaginta. Z Egiptu przez Palestynę wyruszył na wsch. i mając 47 000 żołnierzy, rozbił pod Gaugamelą ogromną, zreorganizowaną armię perską. Wkrótce potem Dariusz III został zamordowany przez dawnych przyjaciół, Babilon się poddał, a Aleksander zajął Suzę i Persepolis. Stamtąd podążył na wyprawę do Indii, po czym zawrócił na zach.

Wydarzenia po podbojach. Aleksander miał wielkie projekty związane z odbudową Babilonu i ustanowieniem go stolicą, ale ich nie zrealizował. Jak przepowiedział Daniel, „został złamany” przez śmierć (Dn 8:8). Ambitne plany odrestaurowania Babilonu spełzły na niczym — i to nie tylko dlatego, że w 323 r. p.n.e. 32-letni Aleksander niespodziewanie umarł w kwiecie wieku na malarię, do której doszły powikłania wynikające z rozwiązłego życia, ale przede wszystkim dlatego, że Jehowa znacznie wcześniej postanowił, iż owo miasto nie zostanie nigdy odbudowane (Jer 50:35-40).

W ciągu swego krótkiego życia Aleksander poślubił Roksanę, córkę króla podbitej Baktrii, oraz Statejrę, córkę króla Persji Dariusza III. Z Roksaną miał syna Aleksandra Ajgeusa. A niejaka Barsine urodziła mu nieślubnego syna Heraklesa. Jednakże proroctwo Daniela zapowiadało, że królestwo Aleksandra zostanie podzielone „nie między jego potomnych”, i rzeczywiście — w ciągu niewielu lat wszyscy jego krewni i dziedzice postradali życie (Dn 11:3, 4). Prócz tego napisano: „To zaś, że został złamany, wskutek czego w końcu wyrosły na jego miejscu cztery: Z jego narodu powstaną cztery królestwa, lecz nie z jego mocą” (Dn 8:22). Trudno więc uznać za zwykły zbieg okoliczności historycznych, że państwo Aleksandra podzielili między siebie czterej jego wodzowie: Seleukos I (Nikator) zagarnął Mezopotamię i Syrię, Kasander — Macedonię i Grecję, Ptolemeusz I (Soter) — Egipt i Palestynę, a Lizymach — Trację oraz Azję Mniejszą.

Najbardziej dalekosiężnym skutkiem podbojów Aleksandra było rozkrzewienie na ogromnych obszarach języka greckiego i kultury helleńskiej. Potoczna greczyzna (koine) stała się językiem międzynarodowym, dlatego druga część Biblii nie została napisana po hebrajsku, ale właśnie w koine.

2. Syn Szymona z Cyreny i brat Rufusa. Ich ojciec został zmuszony do dźwigania pala męki Jezusa (Mk 15:21; Łk 23:26).

3. Krewny naczelnego kapłana Annasza, obecny na rozprawie Piotra i Jana (Dz 4:6).

4. Żyd z Efezu, świadek zamieszek przeciw Pawłowi wywołanych przez rzemieślników obrabiających srebro. Kiedy próbował przemówić, rozwścieczony tłum go zakrzyczał (Dz 19:33, 34).

5. Jeden z tych, których „wiara uległa rozbiciu niczym okręt”; wraz z Hymeneuszem został wykluczony za bluźnierstwo (1Tm 1:19, 20). Być może tożsamy z omówionym poniżej (poz. 6).

6. Miedziownik, przed którym Paweł ostrzegł Tymoteusza, gdyż wyrządził mu „wiele krzywd” (2Tm 4:14, 15).

Za czasów Jezusa i apostołów słynna metropolia w Egipcie. Współczesna Aleksandria (po arab. Al-Iskandarija) jest miastem portowym usytuowanym w tym samym miejscu, ale świetnością nie dorównuje starożytnej Aleksandrii.

Nazwa miasta wywodzi się od Aleksandra Wielkiego, który nakazał je zbudować w 332 r. p.n.e. Z czasem Aleksandria stała się głównym miastem egipskim, a za Ptolemeuszów, hellenistycznych władców Egiptu, została stolicą. Była nią w 30 r. p.n.e., kiedy to panowanie nad krajem przejęli Rzymianie; w okresie rzymskim i bizantyjskim, aż do inwazji arabskiej w VII w. n.e., służyła za centrum administracyjne Egiptu.

Przez długi czas znaczną część mieszkańców Aleksandrii — których liczba w szczytowym okresie prawdopodobnie sięgała 500 000 — stanowili Żydzi. Wielu z nich było potomkami uchodźców, którzy uciekli do Egiptu po upadku Jerozolimy w 607 r. p.n.e. Podobno za czasów Tyberiusza Żydzi