1 do Tymoteusza oraz przypuszczalnie List do Tytusa.

W pierwszych wiekach naszej ery kultura grecka w dalszym ciągu mocno oddziaływała na cesarstwo rzymskie, a sama Grecja szczyciła się osiągnięciami intelektualnymi, gdyż w Atenach działała jedna z najważniejszych uczelni w imperium. Konstantyn usiłował połączyć chrystianizm z pewnymi pogańskimi naukami i zwyczajami, czyniąc pierwsze kroki w kierunku przyznania takiemu synkretycznemu kultowi statusu religii państwowej. W ten sposób Grecja stała się częścią chrześcijaństwa.

Obecnie Grecja ma powierzchnię 131 957 km² i liczy ponad 10 milionów mieszkańców.

Zobacz CHRZEŚCIJAŃSKIE PISMA GRECKIE; RĘKOPISY BIBLIJNE.

Język ten należy do rodziny języków indoeuropejskich (hebrajski natomiast do semickich). Po grecku pierwotnie spisano Pisma Chrześcijańskie (prócz Ewangelii według Mateusza, sporządzonej najpierw po hebrajsku), w tym też języku pojawił się pierwszy pełny przekład Pism Hebrajskich, mianowicie Septuaginta. Jest to język fleksyjny, w którym większość słów się odmienia. Dzięki rozmaitości przedrostków, tematów i końcówek można w nim wyrazić ogromne bogactwo myśli.

Koine. Okres mniej więcej od 300 r. p.n.e. do ok. 500 n.e. był epoką koine (wym. „kojné”), czyli greczyzny wspólnej — mieszaniny różnych greckich dialektów, powstałej pod przemożnym wpływem attyckiego. Koine stała się językiem międzynarodowym. Miała tę szczególną przewagę nad innymi ówczesnymi językami, że była znana niemal wszędzie. Koine to zgodnie ze znaczeniem tego słowa dialekt ogólny, wspólny dla wszystkich. Język ten był bardzo rozpowszechniony, o czym świadczy fakt, że w imperium rzymskim tłumaczono nań rozporządzenia namiestników oraz dekrety senatu, które potem rozsyłano po całym państwie. Z tego też względu gdy Jezus Chrystus został przybity do pala, umieszczono nad jego głową napis nie tylko w urzędowej łacinie i w języku hebrajskim, ale także po grecku (koine) (Mt 27:37; Jn 19:19, 20).

Na temat posługiwania się językiem greckim w ziemi Izraela jeden z uczonych nadmienił: „Chociaż ogół ludności żydowskiej odrzucał hellenizm i jego przejawy, to nie unikano kontaktów z Grekami ani używania ich języka. (...) Nauczyciele palestyńscy z uznaniem odnosili się do greckiego przekładu Pism, uważając go za narzędzie do przekazywania prawdy poganom” (N. Bentwich, Hellenism, 1919, s. 115). Grecką Septuagintę oczywiście opracowano przede wszystkim z myślą o Żydach, zwłaszcza tych w diasporze, którzy już nie mówili czystą hebrajszczyzną, lecz dobrze znali grekę. Dawne hebrajskie określenia związane z religią żydowską zaczęto zastępować terminami pochodzenia greckiego. Przykładem przejmowania wyrazów greckich przez Żydów jest słowo synagogé, które oznacza „wspólne zebranie”.

Koine językiem natchnionych pisarzy chrześcijańskich. Pisarze natchnionych Pism Chrześcijańskich pragnęli zrozumiale przedstawić swe orędzie jak najszerszemu kręgowi odbiorców, toteż nie posłużyli się greką klasyczną, lecz właśnie koine. Choć sami byli Żydami, nie dążyli do rozprzestrzeniania kultury semickiej, ale prawdy i czystej formy chrystianizmu, a za pośrednictwem języka greckiego byli w stanie dotrzeć do większej liczby osób. Mogli się lepiej wywiązać z zadania ‛czynienia uczniów z ludzi ze wszystkich narodów’ (Mt 28:19, 20). Ponadto koine stanowiła świetne narzędzie, które pozwalało trafnie wyrazić przeróżne subtelności i głębokie myśli, jakie zamierzali przedstawić.

Natchnieni pisarze chrześcijańscy swym wzniosłym orędziem dodali dialektowi koine wyrazistości, dostojeństwa i ciepła. W kontekście natchnionych Pism greckie słowa nabrały pełniejszego, treściwszego i bardziej duchowego znaczenia.

Alfabet. Wszystkie obecnie używane alfabety europejskie wywodzą się bezpośrednio bądź pośrednio z pisma greckiego. Grecy jednak swego pisma nie wynaleźli sami; zapożyczyli je od Semitów. Wskazuje na to choćby okoliczność, iż litery greckie (mniej więcej z VII w. p.n.e.) przypominają hebrajskie (mniej więcej z VIII w. p.n.e.). Poza nielicznymi wyjątkami występują one również w tej samej kolejności alfabetycznej. Ponadto bardzo podobne są nazwy niektórych liter, np.: álfa (gr.) i ʼálef (hebr.), béta (gr.) i bet (hebr.), délta (gr.) i dálet (hebr.) oraz wiele innych. W koine istnieją 24 litery. Przystosowując alfabet semicki do swojego języka, Grecy wprowadzili cenne uzupełnienie. Litery ʼálef, heʼ, chet, ʽájin, waw i jod, dla których nie mieli odpowiednich spółgłosek, wykorzystali do oznaczania samogłosek: a, e krótkiego, e długiego, o, y oraz i.

Słownictwo. Język grecki ma bardzo rozbudowane i precyzyjne słownictwo. Piszący dysponował wystarczającym zasobem słów, by w razie potrzeby zaznaczyć subtelne różnice i oddać rozmaite odcienie znaczeniowe. Na przykład odróżnia się gnòsis, czyli zwyczajną wiedzę (1Tm 6:20), od epígnosis — wiedzy wynikającej z dokładnego poznania (1Tm 2:4), a także állos (Jn 14:16), co znaczy „inny” tego samego rodzaju, od héteros, „inny” odmiennego rodzaju (Gal 1:6). Wiele greckich słów lub ich rdzeni zostało zapożyczonych przez inne języki, które dzięki temu stały się bardziej precyzyjne i szczegółowe.

Rzeczowniki. Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki i liczby i mają określony rodzaj gramatyczny. Związane z nimi słowa, np. zaimki i przymiotniki, odmieniają się razem z nimi, czyli wchodzą z nimi w związki zgody.

Przypadki. Na ogół przyjmuje się, że w koine występuje pięć przypadków, choć niektórzy uczeni podają, że osiem. (W języku polskim jest ich siedem, w licznych nowożytnych językach mniej). Każdy przypadek zazwyczaj narzuca inną postać słowa lub jego końcówki.

Rodzajnik. Część mowy nieistniejąca w polszczyźnie. W wielu językach rodzajnik towarzyszy zwłaszcza rzeczownikowi i wskazuje na jego rodzaj gramatyczny oraz określoność lub nieokreśloność. W koine występują rodzajniki ὁ (ho), ἡ (he), τό (to), które w pewnych sytuacjach poniekąd odpowiadają polskim zaimkom „ten”, „ta”, „to”. Rodzajnik odmienia się stosownie do przypadka, liczby i rodzaju — tak jak rzeczowniki.

W języku greckim rodzajnik służy jednak nie tylko do uwydatnienia rzeczowników, ale może też występować przy bezokolicznikach, przymiotnikach, przysłówkach, wyrażeniach, zwrotach, a nawet całych zdaniach. Użycie rodzajnika przed przymiotnikiem napotykamy w greckim tekście Jana 10:11, który można by przetłumaczyć dosłownie: „Ja jestem tym pasterzem, tym wspaniałym”. Brzmi to dobitniej niż: „Jestem wspaniałym pasterzem”. Słowo „wspaniały” zostało tam wyróżnione — tak jakby napisano je kursywą.

Przykład użycia greckiego rodzajnika (w rodzaju nijakim) w odniesieniu do dłuższej części zdania znajduje się w Rzymian 8:26. W Przekładzie Nowego Świata oddano to tak: „Bo tego, o co powinniśmy się modlić, jak trzeba, nie wiemy”. Zastosowanie rodzajnika uwypukla problem i przedstawia go jako odrębną kwestię.

Czasowniki. Greckie czasowniki tworzy się od tematów czasownikowych, rozbudowując je różnymi afiksami, np. przedrostkami i przyrostkami. Odmiana uwzględnia strony, tryby, czasy, liczby i osoby. Studiującemu grekę czasowniki nastręczają więcej trudności niż rzeczowniki. W ostatnich latach pogłębiła się wiedza o koine, zwłaszcza jeśli chodzi o czasowniki, dzięki czemu tłumacze mogą teraz trafniej oddać sens i ducha Chrześcijańskich Pism Greckich, niż to bywało w przeszłości. Poniżej przedstawiono niektóre bardziej interesujące cechy greckich czasowników oraz ich wpływ na zrozumienie Biblii.

Strony. Oprócz stron czynnej i biernej, znanych w wielu innych językach, grecki miał jeszcze stronę zwaną medium, której po polsku w dużej mierze odpowiada strona zwrotna. Znajduje ona zastosowanie, gdy sprawca lub wykonawca jakiejś czynności zarazem doznaje jej skutków. Strona ta podkreśla zaangażowanie wykonawcy w czynność opisywaną przez czasownik.

Użycie strony zwrotnej służyło też wzmocnieniu wypowiedzi. W języku polskim taki cel czasem można osiągnąć za pomocą kursywy. Kiedy Pawłowi powiedziano, że w Jerozolimie czekają go więzy i udręki, apostoł oświadczył: „Ja jednak bynajmniej nie cenię drogo swej duszy, bylebym tylko dokończył mego biegu oraz usługiwania, które przyjąłem od Pana Jezusa” (Dz 20:22-24). Słowo oddane tu na „cenię” (gr. poioúmai, dosł. „czynię sobie”, NTint) występuje w tym miejscu w stronie zwrotnej. Fragment ten można by przetłumaczyć dosłownie: „Nie czynię sobie swej duszy cenną”. Paweł nie twierdził, jakoby jego życie nie miało wartości, lecz uważał, że o wiele ważniejsze jest dokończenie powierzonego mu usługiwania. Taki był jego pogląd, bez względu na to, co sobie myśleli inni.

Strony zwrotnej użyto także w Filipian 1:27: „Tylko sprawujcie się [albo: „zachowujcie się jak obywatele”, przyp. w NW] w sposób godny dobrej nowiny o Chrystusie”. „Sprawujcie się” jest tu tłumaczeniem czasownika w stronie zwrotnej (politeúesthe) — „zachowujcie się jak obywatele”, co znaczy angażujcie się w działalność obywateli, uczestnicząc w rozgłaszaniu dobrej nowiny. Obywatele rzymscy na ogół brali czynny udział w życiu państwa, bo obywatelstwo to było wysoko cenione, szczególnie w miastach, których mieszkańcom Rzym nadał prawa obywatelskie, tak jak w Filippi. Paweł zatem wskazał współwyznawcom, że jako naśladowcy Chrystusa nie mogą sobie pozwolić na bezczynność, lecz muszą uczestniczyć w działalności chrześcijańskiej. Harmonizuje to z jego słowami skierowanymi do nich nieco dalej: „A nasze obywatelstwo jest w niebiosach” (Flp 3:20).

Czasy. Kolejną ważną cechą charakterystyczną języka greckiego, przyczyniającą się do jego ścisłości, jest różnorodność czasów gramatycznych. Poszczególne formy