przyniósł mu wspaniałe dary i ucałował jego stopy, po czym dodaje na temat judzkiego króla Ezechiasza (745-717 p.n.e.): „Jego miasta, które złupiłem, oderwałem od jego terytorium i dałem je królowi Aszdod, Mitinti” (Ancient Near Eastern Texts, red. J. B. Pritchard, 1974, s. 287, 288; Z. Ziółkowski, Spotkania z Biblią, Poznań 1971, s. 456). Do czasów Jeremiasza (po 647 p.n.e.) Aszdod najwyraźniej stracił na znaczeniu, gdyż prorok ten wspomina o „ostatku Aszdodu” (Jer 25:20). Nebukadneccar, który zaczął panować w 624 r. p.n.e., wymienia króla Aszdodu wśród więźniów przetrzymywanych na dworze babilońskim (por. Sof 2:4).

Kiedy Izraelici wrócili z niewoli babilońskiej, Aszdodyci wciąż byli do nich wrogo nastawieni (Neh 4:7), a Nehemiasz surowo upomniał niektórych Żydów za poślubienie Aszdodytek, gdyż w rezultacie ich synowie ‛mówili po aszdodycku, a żaden z nich nie umiał mówić po żydowsku’ (Neh 13:23, 24). W okresie machabejskim przeciwko bałwochwalczemu Aszdodowi (Azotowi) walczył Juda Machabeusz ok. r. 163 p.n.e., a później, ok. r. 148, jego brat Jonatan, który spalił świątynię Dagona (1 Machabejska 5:68; 10:84).

Co ciekawe, Zachariasz prorokował, iż Aszdod dostanie się w ręce cudzoziemców. Zapowiadając: „I zasiądzie w Aszdodzie syn z nieprawego łoża”, najwyraźniej miał na myśli czasy, gdy w mieście zabraknie rdzennych filistyńskich mieszkańców i władców (Za 9:6).

Około r. 55 p.n.e. miasto zostało odbudowane przez Rzymian i było powszechnie znane pod grecką nazwą Azotos. Jak donoszą Dzieje 8:40, podczas kampanii kaznodziejskiej przez Aszdod przechodził ewangelizator Filip.

(„[z; należący do] Aszdodu”).

Mieszkaniec filistyńskiego miasta Aszdod (Joz 13:3). Podobnie jak inni Filistyni, Aszdodyci byli potomkami Chama poprzez Micraima i Kasluchim, a przybyli do Kanaanu najprawdopodobniej z Krety (Rdz 10:6, 13, 14; Am 9:7; zob. ASZDOD; FILISTEA, FILISTYNI).

W Nehemiasza 13:24 powiedziano o nich, iż mówili „po aszdodycku”. Ponieważ nie pozostawili żadnych świadectw piśmiennych, trudno powiedzieć, czy dalej mówili językiem starożytnych Filistynów, czy też jakimś dialektem powstałym wskutek wielowiekowej dominacji obcych państw.

(„szczęśliwy; szczęście”).

1. Ósmy syn Jakuba i drugi z dwóch synów urodzonych mu przez Zilpę, służącą Lei (Rdz 35:26). Tak więc jego jedynym rodzonym bratem był Gad. W 1 Kronik 7:30 podano imiona czterech synów i córki Aszera, choć nigdzie nie wspomniano o jego żonie. Nie wyróżniał się on szczególnie spośród 12 synów Jakuba. W proroctwie wypowiedzianym na łożu śmierci ojciec obiecał mu jednak obfitość dobrej żywności (Rdz 49:20), a historia jego potomków potwierdza spełnienie się tych słów.

2. Nazwa odnoszona również do plemienia wywodzącego się od Aszera. Rok po wyjściu Izraelitów z Egiptu liczba mężczyzn w tym plemieniu wynosiła 41 500 (Lb 1:41), a jakieś 39 lat później — już 53 400 (Lb 26:47); pod względem liczebności Aszeryci byli na piątym miejscu. W obozie izraelskim przydzielono im teren na pn. od przybytku, obok potomków Dana i Naftalego (Lb 2:25-30).

Przed wejściem Izraela do Kanaanu Mojżesz w proroczym błogosławieństwie ponownie zapowiedział Aszerowi dobrobyt. Plemię to miało symbolicznie ‛zanurzać swą stopę w oliwie’ (Pwt 33:24, 25; por. Hi 29:6). Jego dział obejmował równiny leżące wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego od miejsca poniżej miasta Dor, na pd. od góry Karmel, aż do pn. granicy Palestyny koło Sydonu (Joz 17:7-11; 19:24-31). Na obszarze tym występowały jedne z najżyźniejszych gleb w Izraelu; tamtejsze drzewa oliwne dawały dużo oliwy, a inne uprawy dostarczały przysmaków godnych królewskiego stołu (Rdz 49:20; Pwt 33:24). Od wsch. ziemie Aszera graniczyły z terytoriami Zebulona i Naftalego, a od pd. i pd. wsch. — z działami Manassesa i Issachara.

O tym, że Aszer sąsiadował z plemieniem Manassesa, powiedziano w Jozuego 17:7. W wersecie 10 tej samej relacji również wyraźnie nawiązano do terytorium Aszera.

Zobacz ŚWIĘTY PAL.

(„[od; należący do] Aszera”).

Potomek Aszera, drugiego syna urodzonego Jakubowi przez Zilpę, służącą Lei (Rdz 30:12, 13); członek plemienia Aszera (Sdz 1:31, 32; zob. ASZER).

Okoliczność, iż hebrajskie słowa ʽAsz i ʽÁjisz oraz inne określenia występują w obu miejscach w kontekście słońca, gwiazd i nieba, wskazuje, że odnoszą się one do jakiegoś gwiazdozbioru (zob. Hi 9:7-9; 38:32, 33). Obecnie nie da się ustalić, o którą konstelację chodzi, dlatego bezpieczniej jest przetransliterować tę hebrajską nazwę (jak w niniejszym haśle), niż podawać konkretne odpowiedniki, np. „Wóz” (Bg) czy „Niedźwiedzica” (BT, Bw).

Hioba 38:32 mówi o Asz „z jego synami”, co potwierdza pogląd, iż dotyczy to gwiazdozbioru. Najczęściej uważa się, że chodzi o Wielką Niedźwiedzicę (Ursa Maior), składającą się z siedmiu głównych gwiazd, które można by nazwać jej „synami”. Ale w tym fragmencie najważniejsze nie jest dokładne ustalenie, która to konstelacja, tylko postawione pytanie: ‛Czy potrafisz je poprowadzić?’ W ten sposób Jehowa Bóg wykazuje Hiobowi, jak mądrym i potężnym jest Stwórcą, gdyż ludzie zupełnie nie potrafią decydować o ruchach tych ogromnych układów gwiezdnych.

Bóstwo czczone przez ludzi z Chamatu, których król asyryjski osiedlił w Samarii po uprowadzeniu Izraelitów do niewoli (2Kl 17:24, 30). Według Talmudu Babilońskiego (Sanhedrin 63b) boga tego przedstawiano jako kozła pozbawionego sierści i dlatego niektórzy utożsamiają go z Panem, bogiem płodności i pasterzy. Inni sugerują, że imię „Aszima” utworzono przez celowe zniekształcenie imienia „Aszera” (kananejskiej bogini płodności), by nasunąć skojarzenie z hebrajskim słowem ʼaszám („wina”; Rdz 26:10). Jednakże poza tym, co wiemy z Biblii, niczego nie da się stwierdzić z całą pewnością.

(prawdopodobnie: „miejsce odważania [płacenia]”).

Port nad Morzem Śródziemnym, jedno z pięciu głównych miast filistyńskich (Joz 13:3). Jest identyfikowany z ʽAskalon (Tel Aszkelon), leżącym ok. 19 km na pn. pn. wsch. od Gazy. Został zbudowany na półkolistym wzgórzu opadającym w kierunku Morza Śródziemnego. Na okolicznych żyznych ziemiach uprawia się jabłka, figi i drobną cebulkę szalotkę (Allium ascalonicum), której nazwa najwyraźniej wywodzi się od tego filistyńskiego miasta.

Aszkelon przydzielono plemieniu Judy, które go zdobyło, ale prawdopodobnie utrzymało jedynie przez krótki okres (Sdz 1:18, 19). W czasach Samsona i Samuela należał do Filistynów (Sdz 14:19; 1Sm 6:17). Został wspomniany w pieśni żałobnej ułożonej przez Dawida po śmierci Saula i Jonatana (2Sm 1:20). Natomiast nie wymieniono go wśród filistyńskich miast zdobytych przez króla Uzzjasza (2Kn 26:6).

Proroctwo Amosa (ok. 804 p.n.e.) zapowiadało klęskę władcy Aszkelonu (Am 1:8). Jak wynika z historii świeckiej, w następnym stuleciu Aszkelon (Askaluna) dostał się pod panowanie asyryjskiego króla Tiglat-Pilesera III. Dwa proroctwa dotyczące tego miasta wypowiedział też Jeremiasz (po 647 p.n.e.). O ile zapowiedź zapisana w Jeremiasza 47:2-7 mogła się częściowo spełnić, gdy Nebukadneccar złupił to miasto na początku swego panowania (ok. 624 p.n.e.), o tyle słowa z Jeremiasza 25:17-20, 28, 29 niewątpliwie wskazują na wydarzenia po upadku Jerozolimy w r. 607 p.n.e. Również proroctwo Sofoniasza (spisane przed r. 648) zapowiadało, że Aszkelon oraz inne filistyńskie miasta zostaną spustoszone, a następnie ostatek z Judy zamieszka „w domach Aszkelonu” (Sof 2:4-7). W końcu ok. r. 518 p.n.e. Zachariasz zapowiedział zniszczenie Aszkelonu w okresie upadku Tyru (332 p.n.e.) (Za 9:3-5).

(„[z; należący do] Aszkelonu”).

Mieszkaniec filistyńskiego miasta Aszkelon (Joz 13:3).

1. Pierwszy z wymienionych trzech synów Gomera, syna Jafeta (Rdz 10:3; 1Kn 1:6).

W średniowiecznych (i późniejszych) tekstach żydowskich określenie „Aszkenaz” odnoszono do Niemców, a ściślej mówiąc, do ziem niemieckich. Stąd nawet dzisiaj Żydzi z Niemiec i sąsiednich krajów nazywani są Aszkenazyjczykami, w odróżnieniu od Sefardyjczyków — Żydów z Hiszpanii i Portugalii.

2. W Jeremiasza 51:27 wspomniano, że w okresie upadku Babilonu (539 p.n.e.) sprzymierzą się przeciwko niemu królestwa Aszkenaz, Ararat i Minni. Jak się przypuszcza, Ararat leżało w okolicach jeziora Wan na Wyżynie Armeńskiej, a Minni (w inskrypcjach asyryjskich „Mannai”) na pd. wsch. od tego jeziora, jest więc całkiem prawdopodobne, że królestwo Aszkenaz też znajdowało się w tamtym regionie — być może bardziej na pn., między Morzem Czarnym i Morzem Kaspijskim.

Zdaniem archeologów nazwa Aszkenaz to odpowiednik asyryjskiego terminu Aszguzai, odnoszonego do Scytów, którzy w starożytności zamieszkiwali okolice Morza Czarnego i Morza Kaspijskiego. Na tabliczkach klinowych opisano, jak w VII w. p.n.e. plemię to zawarło sojusz z państwem Mannai (Minni) i podniosło bunt przeciw Asyrii.

1. Miejscowość judzka w Szefeli, wymieniona obok takich miast, jak Esztaol i Cora (Joz 15:33). Przypuszczalnie leżała w miejscu dzisiejszej wioski ʽAslin, między Esztaolem a Corą, na skraju judzkiej równiny nadbrzeżnej.

2. Drugie miasto w Judzie o takiej nazwie (wyliczone z ośmioma innymi), położone chyba bardziej na pd. od pierwszego (Joz 15:43). Jego lokalizacja nastręcza trudności; niektórzy wskazują na miejscowość Idna, leżącą mniej więcej w połowie drogi z Hebronu do Lachisz i ok. 8 km na wsch. pd. wsch. od Mareszy, występującej na tej samej liście.