Jeremiasz, który prorokował za dni królów Jozjasza, Jehoachaza, Jehojakima, Jehojachina i Sedekiasza, ogłosił wyrok Jehowy za grzechy narodu, a jednym z najgorszych było odrażające składanie dzieci w ofierze Molochowi. Na rozkaz Boży prorok zabrał niektórych starszych ludu i kapłanów i zaprowadził ich przez Bramę Skorup (Popielisk), leżącą w pd.-wsch. narożniku Jerozolimy, do Tofet w Dolinie Hinnoma. Tam obwieścił im słowa Jehowy: „Oto więc nadchodzą dni (...) gdy miejsce to nie będzie już nazywane Tofet ani doliną syna Hinnoma, lecz doliną zabijania”. Potem rozbił na ich oczach glinianą butlę i oznajmił pozostałą część wyroku Jehowy: „Potłukę ten lud i to miasto tak, jak ktoś tłucze naczynie garncarza, (...) a w Tofet będą grzebać, aż już nie będzie miejsca do grzebania” (Jer 19:1, 2, 6, 10, 11). Inaczej mówiąc, zginie tam tylu niegodziwych, że niektóre ciała nie będą pogrzebane; ludzie ci nie zostaną jednak złożeni w ofierze Molochowi, lecz straceni z wyroku Bożego. W ten sposób dolina ta miała zostać zbezczeszczona jeszcze bardziej niż za dni Jozjasza.

Prorocze słowa Jeremiasza nie musiały oznaczać, że w jego czasach dalej składano tam ofiary Molochowi, ale wskazywały, że Jehowa ukarze naród za jego występki, dawne i obecne, w tym także za przelewanie niewinnej krwi — zwłaszcza za ofiary z ludzi składane pod rządami Manassesa. Przy innej okazji prorok obwieścił, iż naród izraelski poniesie karę za to, co czynił Manasses (Jer 15:4; por. 2Kl 23:26; Jer 32:30-35). Wypowiedź z Jeremiasza 19:3 pokrywa się z treścią 2 Królów 21:12. Jednakże za dni Jeremiasza na pewno dalej praktykowano bałwochwalstwo, co dowodzi, że Izraelici w ogóle nie okazali skruchy za rażące grzechy, w których współuczestniczyli w okresie panowania Manassesa. W Jeremiasza 2:23, gdzie prorok wypomina Judzie grzech bałwochwalstwa, może chodzić właśnie o Dolinę Hinnoma.

Nad Doliną Hinnoma w murach Jerozolimy znajdowały się następujące bramy: na pn.-zach. krańcu miasta prawdopodobnie Brama Narożna, w części pd.-zach. — Brama nad Doliną, a w pobliżu miejsca, gdzie Dolina Hinnoma łączy się z dolinami Tyropeon i Kidron — Brama Skorup (Popielisk) (2Kl 14:13; Neh 2:13; 12:31; Jer 19:2). Między Bramą Narożną i Bramą nad Doliną zbocza są tak strome, że umiejscawianie kolejnych bram w tym fragmencie murów byłoby bezcelowe. Przy obu tych bramach — najtrudniejszych do obrony punktach w tej części doliny — król Uzzjasz wybudował wieże (2Kn 26:9).

W dolnym odcinku Doliny Hinnoma, biegnącym na pd. od Jerozolimy, Nehemiasz przeprowadził nocne oględziny muru miasta: wyruszył z Bramy nad Doliną w kierunku wsch., dotarł do Bramy Popielisk, potem udał się kawałek w górę doliny Kidron i wrócił do miasta Bramą nad Doliną (Neh 2:13-15). W jego czasach Dolina Hinnoma najwyraźniej stanowiła pn. granicę osad synów Judy (pomijając tych, którzy mieszkali w Jerozolimie) (Neh 11:25, 30).

W Chrześcijańskich Pismach Greckich Dolina Hinnoma występuje pod grecką nazwą Géenna (Mt 5:22; Mk 9:47; zob. GEHENNA).

(„przedmiot wrogości”).

Mężczyzna żyjący w krainie Uc, na terenie Półwyspu Arabskiego (Hi 1:1). Bóg powiedział o nim: „Nie ma na ziemi nikogo takiego jak on — mąż to nienaganny i prostolinijny, bojący się Boga i stroniący od zła” (Hi 1:8). Wskazywałoby to, że Hiob mieszkał w Uc mniej więcej wtedy, gdy jego dalecy krewni — Izraelici — przebywali w niewoli w Egipcie. Było to po r. 1657 p.n.e., kiedy umarł syn Jakuba (Izraela) Józef — który mimo wielu niezasłużonych cierpień pozostał nienaganny wobec Jehowy Boga — ale jeszcze przed wyznaczeniem Mojżesza na proroka mającego wyprowadzić 12 plemion izraelskich z niewoli egipskiej. W okresie między śmiercią Józefa a czasem, gdy Mojżesz wykazał się nienagannością i prostolinijnością w postępowaniu, żaden człowiek nie był tak nieskazitelny jak Hiob. Prawdopodobnie właśnie w tym okresie Jehowa rozmawiał o Hiobie z Szatanem (Hi 1:6-12; 2:1-7).

Według powszechnej opinii przeżycia Hioba spisał Mojżesz. Mógł o nim usłyszeć podczas 40-letniego pobytu w krainie Midian, a kiedy Izraelici przechodzili niedaleko Uc pod koniec wędrówki po pustkowiu, mógł się dowiedzieć o jego dalszych losach i śmierci. Jeżeli ukończył Księgę Hioba mniej więcej wtedy, gdy Izraelici wkraczali do Ziemi Obiecanej w 1473 r. p.n.e. (przypuszczalnie niedługo po śmierci Hioba), znaczyłoby to, że Hiob został poddany próbie ok. r. 1613, po niej bowiem żył jeszcze 140 lat (Hi 42:16, 17).

Hioba łączyło pokrewieństwo z Abrahamem, tak jak on należącym do potomków Sema. Chociaż nie był Izraelitą, wielbił Jehowę. Jako „najzamożniejszy ze wszystkich mieszkańców Wschodu”, posiadał ogromny majątek. Miał żonę, siedmiu synów i trzy córki (Hi 1:1-3). Sumiennie wywiązywał się z roli kapłana Bożego dla członków swej rodziny, składając za nich ofiary (Hi 1:4, 5).

Ze względu na ważną funkcję pełnioną w bramie miejskiej Hiob budził szacunek nawet u sędziwych mężczyzn i książąt (Hi 29:5-11). Jako bezstronny sędzia, kierował się sprawiedliwością; stawał w obronie wdów i był niczym ojciec dla „chłopca nie mającego ojca”, dla uciśnionych i dla tych, którzy nie mieli wspomożyciela (Hi 29:12-17). Wystrzegał się niemoralności, chciwego materializmu oraz bałwochwalstwa i hojnie wspierał ubogich i potrzebujących (Hi 31:9-28).

Nieskazitelna lojalność Hioba. Szatan zakwestionował lojalność Hioba wobec Boga. Wówczas Jehowa, pewny lojalności swego sługi, a zarazem świadomy, że potrafi mu wynagrodzić wszelkie cierpienia, pozwolił Szatanowi w pełni go wypróbować, z wyjątkiem odebrania mu życia. Choć Szatan — używając różnych sposobów — pozbawił Hioba stad i sług, a potem dzieci (Hi 1:13-19), ten ani razu nie oskarżył Boga o niegodziwość czy zło. Nie odwrócił się od Niego nawet pod naciskiem innych, w tym również własnej żony (Hi 1:20-22; 2:9, 10). Wypowiadał się o Bogu zgodnie z prawdą (Hi 42:8). Przyjął skarcenie za to, że skwapliwie usiłował udowodnić własną prawość, a zapomniał o oczyszczeniu z zarzutów Boga (Hi 32:2). W końcu zaś wyznał przed Nim swe grzechy (Hi 42:1-6).

Jehowa miłował Hioba. Gdy więc ten okazał się wierny w próbie, ustanowił go kapłanem dla jego trzech towarzyszy, którzy się z nim spierali, i przywrócił mu poprzednią pozycję. Hiob znów miał wspaniałe dzieci (zapewne z tą samą żoną) oraz majątek dwa razy większy niż wcześniej. Wszyscy jego krewni i dawni znajomi przychodzili wyrazić mu szacunek i wręczyć prezenty (Hi 42:7-15). Za swego życia Hiob doczekał się potomków do czwartego pokolenia (Hi 42:16).

Za pośrednictwem proroka Ezechiela Bóg wskazał na Hioba jako na przykład prawości (Eze 14:14, 20). Jego wytrwałe znoszenie cierpień stanowi wzór dla chrześcijan, a szczęście, jakiego zaznał w końcowych latach życia, uwydatnia tkliwe uczucia i miłosierdzie Jehowy (Jak 5:11). Relacja z ciężkich przeżyć Hioba ogromnie pokrzepia i wzmacnia chrześcijan; księga nosząca jego imię uwypukla i pomaga zrozumieć wiele zasad biblijnych.

Zarówno uczeni żydowscy, jak i wczesnochrześcijańscy uznają za pisarza tej księgi Mojżesza. Styl i język fragmentów poetyckich poświadczają, że oryginał powstał w języku hebrajskim. Część napisana prozą wykazuje liczne podobieństwa do Pięcioksięgu, co przemawia właśnie za Mojżeszem. Historię cierpień Hioba mógł on poznać podczas 40-letniego pobytu w Midianie, a o końcowym okresie jego życia mógł się dowiedzieć w r. 1473 p.n.e., gdy Izrael w drodze do Ziemi Obiecanej znalazł się w pobliżu krainy Uc.

Układ księgi. Księga Hioba nie ma sobie podobnych, gdyż po większej części składa się z dyskusji między prawdziwym sługą Jehowy Boga a trzema ludźmi, którzy wprawdzie twierdzili, iż Mu służą, lecz w swych próbach skorygowania Hioba opierali się na błędnych poglądach. Mylnie sądzili, że dosięgła go kara Boża za jakiś potajemny rażący grzech. Idąc tym tokiem rozumowania, w gruncie rzeczy stali się jego prześladowcami (Hi 19:1-5, 22). Dyskusja składa się z trzech serii wystąpień każdego z czterech uczestników — jedynie w ostatniej rundzie nie zabiera głosu Cofar, uciszony argumentami Hioba. Potem wszyscy zostają skorygowani przez Elihu, będącego rzecznikiem Jehowy, a na koniec przez samego Boga.

A zatem czytając lub cytując tę księgę, trzeba pamiętać, że wywody Elifaza, Bildada i Cofara są błędne. Ci trzej towarzysze Hioba czasami wypowiadają prawdziwe twierdzenia, lecz podają je w złym kontekście bądź mylnie uzasadniają. Taką właśnie taktyką posłużył się Szatan wobec Jezusa Chrystusa, gdy „wziął go do miasta świętego i postawił na blanku świątyni, i powiedział do niego: ‚Jeżeli jesteś synem Bożym, rzuć się w dół; jest bowiem napisane: „Aniołom swoim wyda nakaz co do ciebie i będą cię nosili na rękach, byś nigdy nie uderzył stopą o kamień”’. Jezus rzekł do niego: ‚Jest jeszcze napisane: „Jehowy, twego Boga, nie wolno ci wystawiać na próbę”’” (Mt 4:5-7).

Towarzysze Hioba mówili, iż Bóg karze niegodziwych. I jest to zgodne z prawdą (2Pt 2:9). Ale wyciągnęli z tego wniosek, że wszelkie cierpienia są skutkiem jakichś grzechów, że są karą wymierzaną przez Boga. Stąd też jeśli ktoś cierpi, to musiał dopuścić się rażącego grzechu. Nie mówili więc prawdy o Bogu (Hi 42:7). Rzucali na Niego oszczerstwa. Przedstawiali Go jako kogoś wyzutego z miłosierdzia. Utrzymywali, że nie ma upodobania w prawym człowieku i że nie ufa swym sługom, nawet aniołom. Jest to sprzeczne z licznymi wypowiedziami biblijnymi, w myśl których Jehowa miłuje swoich sług. Dowód zaufania do swych wiernych czcicieli dał np. podczas rozmów z Szatanem, kiedy to skierował uwagę na Hioba i — głęboko przekonany o jego lojalności — pozwolił Diabłu poddać go próbie. Warto jednak zauważyć, że chronił życie Hioba (Hi 2:6). Chrześcijański