poszczególnym rodzinom, prawdopodobnie już nie przez losowanie, lecz na podstawie decyzji zespołu złożonego z Eleazara, Jozuego i naczelników (Joz 17:3, 4). Dlatego w Powtórzonego Prawa 19:14 powiedziano, że ‛gdy przodkowie wyznaczą granice w dziedzictwie’, nie wolno ich już przesuwać (zob. GRANICZNY ZNAK).

Sprawozdanie z podziału terytoriów na zach. od Jordanu ukazuje, że najpierw wyznaczono losem dział plemienia Judy (Joz 15:1-63), Józefa (Efraima) (Joz 16:1-10) oraz drugiej połowy plemienia Manassesa (Joz 17:1-13) — wymieniono ich granice oraz miasta. Potem przydział ziemi chyba zawieszono, gdyż obóz Izraela najwyraźniej został przeniesiony z Gilgal do Szilo (Joz 14:6; 18:1). Nie podano, ile czasu trwała ta przerwa, w końcu jednak Jozue zganił pozostałe siedem plemion za zwlekanie z zasiedleniem reszty kraju (Joz 18:2, 3). Ich postawę tłumaczy się w różny sposób. Zdaniem niektórych komentatorów wpływała na nią obfitość łupów zdobytych w dotychczasowych podbojach i brak bezpośredniego zagrożenia ze strony Kananejczyków. Dodatkowym powodem tej opieszałości mogła być niechęć do zmierzenia się z pozostałymi jeszcze ośrodkami oporu, których pokonanie mogło nie być łatwe (Joz 13:1-7). Prócz tego tamtą część Ziemi Obiecanej znali Izraelici niewątpliwie znacznie słabiej niż tereny już rozdzielone.

W celu przyśpieszenia sprawy Jozue wysłał 21 ludzi, po trzech z siedmiu plemion, aby ‛sporządzili mapę tej ziemi z podziałem na siedem części’, a gdy potem ‛sporządzili mapę według miast’, ciągnął za nich losy, chcąc poznać rozstrzygnięcie Jehowy (Joz 18:4-10). Poszczególne przydziały dziedzictwa omówiono w Jozuego 18:11 do 19:49.

Kapłańskiemu plemieniu Lewiego nie przyznano określonego terytorium, ale dano mu 48 miast z pastwiskami, rozsianych w obrębie granic pozostałych plemion (Joz 13:14, 33; 21:1-42).

Inne granice. Na mocy przymierza Prawa Bóg ‛oddzielił’ Izraela i przez 1545 lat uznawał go za naród wybrany (Kpł 20:26), lecz z chwilą ofiarnej śmierci swojego Syna unieważnił owo „Prawo przykazań” i tym samym zburzył symboliczny „mur”, który odgradzał Żydów od pogan. W Efezjan 2:12-16 Paweł nawiązał do rzeczywiście istniejącej przegrody (Soreg) na terenie świątyni. Poganom nie wolno było pod karą śmierci przekraczać tej granicy, toteż apostoł słusznie wykorzystał ją do zilustrowania podziału wynikającego z przymierza Prawa.

Po zawarciu nowego przymierza, którego pośrednikiem był Chrystus Jezus, powstało rozgraniczenie duchowe, oddzielające zbór chrześcijański od reszty świata ludzkiego znacznie wyraźniej niż jakakolwiek granica geograficzna (Jn 17:6, 14-19; 1Pt 2:9-11). Jehowa już dużo wcześniej zapowiedział proroczo, że zbuduje Syjon z drogocennych klejnotów, wszystkie zaś jego granice z „zachwycająco pięknych kamieni”, a Jezus powołał się na następny werset tego proroctwa i odniósł go do swoich uczniów (Iz 54:12, 13; Jn 6:45; por. Obj 21:9-11, 18-21). Te duchowe granice są nienaruszalne, Bóg ostrzega bowiem, że przekroczenie ich grozi zagładą (por. Iz 54:14, 15; 60:18 z 1Ko 3:16, 17).

Z drugiej strony osoby tworzące ów naród duchowy muszą uznawać wytyczone mu granice moralne (1Ko 5:9-13; 6:9, 10; 1Ts 4:3-6) oraz granice duchowe, które go oddzielają od fałszywego kultu i od innych części składowych tego świata (2Ko 6:14-18; Jak 4:4; Obj 18:4); muszą także przestrzegać wytycznych dotyczących różnych dziedzin życia, np. właściwego stosunku chrześcijan do świeckich „władz zwierzchnich” (Rz 13:1, 5; Dz 4:19, 20; 5:29; 1Pt 2:13-16) czy relacji między mężem a żoną (1Ko 7:39; 1Pt 3:1, 7).

Paweł wskazał też na istnienie granic terenów przydzielonych do służby kaznodziejskiej (2Ko 10:13-16).

Po zajęciu Kanaanu przez Izraelitów każda rodzina otrzymała połać ziemi, którą oddzielono od innych znakami granicznymi. Biblia nie opisuje ich szczegółowo — mogły to być słupy, kamienie albo po prostu bruzdy w gruncie. Hebrajskie słowo tłumaczone na „znak graniczny” (gewúl) może też oznaczać „granicę” lub „terytorium” (Rdz 10:19; 47:21). Przynajmniej na niektórych znakach granicznych w Palestynie widniały napisy identyfikacyjne. W Egipcie i Mezopotamii pojawiały się na nich kunsztowne inskrypcje, o czym świadczy np. kamień graniczny Nebukadneccara I, znaleziony w Nippur.

Prawo Jehowy zabraniało przesuwania znaków granicznych (Pwt 19:14; zob. też Prz 22:28). Orzekało wręcz: „Przeklęty ten, kto przesuwa znak graniczny swego bliźniego” (Pwt 27:17). Ponieważ większość rolników była zależna od plonów swej ziemi, cofnięcie czyjegoś znaku granicznego oznaczało pozbawienie go części środków do życia. W starożytności tego rodzaju postępek traktowano na równi z kradzieżą (Hi 24:2). Mimo to niektórzy bez skrupułów przesuwali granice, a w czasach Ozeasza do takich nikczemników przyrównano książąt Judy (Oz 5:10).

Jehowa ma wzgląd na wdowy i sieroty. Dlatego powiedziano, że „zburzy dom tych, którzy się wywyższają, lecz granicę wdowy ustali” (Prz 15:25). A w Przysłów 23:10, 11 oznajmiono: „Nie cofaj dawnej granicy i nie wchodź na pole chłopców nie mających ojca. Bo ich Wykupiciel jest silny; on sam będzie ich bronić w sporze z tobą”.

Sztuka żłobienia wzorów lub napisów w drewnie (1Kl 6:29, 32), metalu (Wj 39:30) lub kamieniu (Za 3:9); rytowanie. Pierwszym wspomnianym w Biblii grawerowanym przedmiotem mógł być sygnet Judy (Rdz 38:18). Na ogół do grawerowania posługiwano się ostrym żelaznym rylcem lub nawet diamentowym ostrzem (Jer 17:1). Jednak Dziesięcioro Przykazań zostało wyrytych na kamieniu „palcem” Bożym (Wj 31:18; 32:16; 34:1; 2Ko 3:7).

Na obu kamieniach onyksowych znajdujących się na naramiennikach efodu arcykapłana wyryto po 6 nazw plemion izraelskich, a na każdym z 12 kamieni szlachetnych zdobiących jego napierśnik wygrawerowano nazwę jednego z plemion. Z kolei na „świętym znaku poświęcenia”, lśniącej złotej płytce na zawoju arcykapłana, wypisane były słowa: „Świętość należy do Jehowy”. Becalel i Oholiab, napełnieni duchem Bożym, doskonale sobie poradzili z tą szczególną pracą grawerską i ze szkoleniem innych (Wj 28:9-12; 35:30-35; 39:6-14, 30).

Nazwy wywodzące się od plemienia Graikoí, zamieszkującego pn.-zach. Grecję. Łacińskie słowo Graeci oznaczało wszystkich mieszkańców tego kraju. W podobnym znaczeniu używał go w swych pismach także Arystoteles.

Inna dawna nazwa, Jonowie, pojawia się od VIII w. p.n.e. w asyryjskich zapiskach klinowych oraz w tekstach perskich i egipskich. Pochodzi od Jawana (hebr. Jawán), syna Jafeta i wnuka Noego. Był on przodkiem dawnych ludów Grecji i otaczających ją wysp, a najwyraźniej też dawnych mieszkańców Cypru, pd. Italii, Sycylii oraz Hiszpanii (Rdz 10:1, 2, 4, 5; 1Kn 1:4, 5, 7; zob. ELISZA; JAWAN; KITTIM).

Chociaż obecnie przymiotnik „jońskie” odnosi się do morza oddzielającego Grecję od pd. Włoch oraz do łańcucha wysp ciągnącego się wzdłuż jej zach. wybrzeży, określenie to miało niegdyś szersze znaczenie, bardziej pokrywające się z użyciem słowa „Jawan” w Pismach Hebrajskich. W VIII w. p.n.e. prorok Izajasz mówił o czasach, w których repatriowani wygnańcy judzcy będą rozesłani do odległych narodów, m.in. „do Tubalu i Jawanu, na dalekie wyspy” (Iz 66:19).

W Chrześcijańskich Pismach Greckich kraj ten jest nazwany Hellás („Grecja”; Dz 20:2), a jego mieszkańcy Héllenes. Grecy zaczęli używać tych nazw już kilkaset lat przed naszą erą i posługują się nimi do tej pory. Określenie „Hellas” może mieć jakiś związek z synem Jawana imieniem Elisza (Rdz 10:4). Znana jest też nazwa Achaja, którą po podboju rzymskim w 146 r. p.n.e. zaczęto odnosić do środk. i pd. Grecji.

Charakterystyka kraju. Grecja zajmowała pd. część górzystego Półwyspu Bałkańskiego oraz pobliskie wyspy na Morzu Jońskim na zach. i Morzu Egejskim na wsch. Od pd. otaczało ją Morze