Podobnie jak w wypadku Jezusa, ich nieśmiertelność nie oznacza jedynie życia wiecznego, czyli uwolnienia od śmierci. Jako współdziedzice Chrystusa, oni także otrzymują „moc życia niezniszczalnego”, na co wskazał apostoł Paweł, łącząc udzielaną im nieśmiertelność z nieskażonością (1Ko 15:42-49). Nad nimi „druga śmierć nie ma władzy” (Obj 20:6; zob. NIESKAŻONOŚĆ, NIEZNISZCZALNOŚĆ).

Obdarzenie dziedziców Królestwa nieśmiertelnością jest tym bardziej niezwykłe, że nawet aniołowie Boży (którzy mają ciała duchowe, a nie materialne) są istotami śmiertelnymi. Wynika to z wyroku wydanego przez Boga zarówno na duchowego syna, który stał się Jego przeciwnikiem, czyli Szatanem, jak i na innych aniołów, którzy weszli na tę samą drogę buntu i „nie zachowali swego pierwotnego stanowiska, lecz opuścili swe właściwe miejsce mieszkania” (Judy 6; Mt 25:41; Obj 20:10, 14). A zatem dar „życia niezniszczalnego” (Heb 7:16), udzielony chrześcijanom, którzy dostąpią zaszczytu panowania wraz z Synem Bożym w niebiańskim Królestwie, jest zachwycającym dowodem zaufania, jakim obdarza ich Bóg (zob. NIEBO [Droga do życia w niebie]; ŻYCIE).

(hebr. ʽatalléf).

Latający ssak przypominający wyglądem mysz, lecz wyposażony w duże skrzydła z błon skórnych. Pismo Święte zalicza nietoperze do nieczystych stworzeń latających, których Izraelitom nie wolno było spożywać (Kpł 11:19; Pwt 14:18). Na terenie Izraela występuje obecnie ok. 20 gatunków nietoperzy (Chiroptera).

W ciągu dnia nietoperze na ogół śpią zawieszone głową w dół w ciemnych jaskiniach lub opuszczonych budynkach, a o zmierzchu wylatują na żer. Tam, gdzie śpi ich większa liczba, unosi się odpychający, mysi zapach. W niektórych jaskiniach ich odchody tworzą grubą warstwę cennego nawozu. Kiedy prorok Izajasz oświadczył, że bogowie ze złota i srebra zostaną rzuceni nietoperzom, zapewne nawiązał do zwyczaju gnieżdżenia się tych zwierząt w ciemnych miejscach. Żaden taki bożek nie zasługuje na cześć i szacunek swych czcicieli, lecz jedynie na to, żeby go wrzucić w takie mroczne i nieczyste miejsce (Iz 2:20).

Zobacz KOBIETA.

Kobieta, która nie jest niewolnicą. Wyrażenia tego użyto w odniesieniu do Sary, żony Abrahama, oraz do „Jerozolimy górnej”. Od wyzwolenia z niewoli egipskiej aż do 33 r. n.e., kiedy wygasło przymierze Prawa zawarte u stóp góry Synaj, naród izraelski był traktowany przez Jehowę jak drugorzędna żona (Jer 3:14; 31:31, 32). Jednakże Prawo nie dawało tej symbolicznej małżonce statusu niewiasty wolnej, wręcz przeciwnie, ujawniało, że Izraelici znajdowali się pod władzą grzechu, a zatem byli niewolnikami. Dlatego Paweł słusznie przyrównał współczesną mu „zniewoloną” Jerozolimę do Hagar, służącej i nałożnicy Abrahama, a jej mieszkańców, czyli jej „dzieci” — do Ismaela, syna Hagar. Natomiast prawowita „małżonka” Boga, Jerozolima górna, podobnie jak Sara zawsze była wolna i jej „dzieci” również są wolne. Tylko ten, kogo Syn Boży wyzwoli z niewoli grzechu, może stać się ‛wolnym dzieckiem’ Jerozolimy górnej i zaznawać „jej wolności” (Gal 4:22 do 5:1 i przyp. w NW do 5:1; Jn 8:34-36).

Biblia w różnych kontekstach wspomina o wzięciu jeńców do niewoli (Lb 21:29; 2Kn 29:9; Iz 46:2; Eze 30:17, 18; Dn 11:33; Nah 3:10; Obj 13:10; zob. JENIEC). Najczęściej jednak określenie „niewola” odnosi się do wielkiej deportacji Żydów z Ziemi Obiecanej w VIII i VII w. p.n.e., dokonanej przez Asyrię i Babilon, a nazywanej też „Wygnaniem” i „zesłaniem” (Ezd 3:8; 6:21; Mt 1:17; zob. WYGNANIE).

Jeremiasz, Ezechiel i inni prorocy ostrzegali przed tym ogromnym nieszczęściem np. takimi słowami: „Kto (...) do niewoli, ten do niewoli!” „Ty zaś, Paszchurze, i wszyscy mieszkańcy twego domu, pójdziecie do niewoli; i przyjdziesz do Babilonu”. „Oto wypowiedź przeciwko Jerozolimie oraz całemu domowi Izraela (...) ‚Pójdą na wygnanie, w niewolę’” (Jer 15:2; 20:6; Eze 12:10, 11). Później Nehemiasz tak opisał powrót z niewoli babilońskiej: „Oto synowie z tej prowincji, którzy wyszli z niewoli, w jakiej byli wygnańcy uprowadzeni przez Nebukadneccara, króla Babilonu, i którzy później powrócili do Jerozolimy i do Judy” (Neh 7:6; zob. też Ezd 2:1; 3:8; 8:35; Neh 1:2, 3; 8:17).

Wiele przemawia za tym, że to Asyria zapoczątkowała politykę wysiedlania z podbitego kraju wszystkich mieszkańców i zaludniania go jeńcami z innych części imperium. Taką deportację zastosowano nie tylko wobec Żydów: kiedy pod naporem miażdżącej potęgi militarnej tego drugiego mocarstwa światowego upadł Damaszek, stolica Syrii, jego ludność została wypędzona do Kir, tak jak przepowiedział prorok Amos (2Kl 16:8, 9; Am 1:5). Praktyka ta miała dwojaki cel: nielicznych pozostawionych mieszkańców zniechęcała do działalności wywrotowej, a sąsiednie narody, które mogły być przyjaźnie nastawione do zesłanych, bywały mniej skłonne udzielać pomocy nowym osiedleńcom sprowadzonym z dalekich stron.

Zarówno dziesięcioplemienne północne królestwo Izraela, jak i dwuplemienne południowe królestwo Judy popadły w niewolę głównie z tej samej przyczyny: porzuciły czyste wielbienie Jehowy na rzecz kultu fałszywych bogów (Pwt 28:15, 62-68; 2Kl 17:7-18; 21:10-15). Jehowa ciągle posyłał proroków, by ostrzegali oba kraje, ale nie przynosiło to efektów (2Kl 17:13). Żaden z władców dziesięcioplemiennego królestwa Izraela nie wykorzenił do reszty bałwochwalstwa wprowadzonego przez pierwszego króla tego państwa, Jeroboama. Położona na pd. siostrzana Juda nie zareagowała ani na bezpośrednie przestrogi Jehowy, ani na ostrzegawczy przykład, jakim była niewola Izraela (Jer 3:6-10). Ostatecznie mieszkańcy obu królestw zostali uprowadzeni na wygnanie, przy czym w obu wypadkach nastąpiło to w kilku etapach.

Początek wygnania. Kiedy w Samarii panował izraelski król Pekach (ok. 778-759 p.n.e.), wyruszył przeciw niemu król Asyrii Pul (Tiglat-Pileser III) i podbił spory obszar na pn. kraju, a mieszkańców tych terenów zesłał do wsch. części swego imperium (2Kl 15:29). Ten sam władca zagarnął też ziemie leżące na wsch. od Jordanu i stamtąd „powiódł (...) na wygnanie Rubenitów i Gadytów, i połowę plemienia Manassesa, i zaprowadził ich do Chalach i Chabor, i Hara, i nad rzekę Gozan, by pozostali tam po dziś dzień” (1Kn 5:26).

W 742 r. p.n.e. wojska asyryjskie pod wodzą Salmanasara V obległy Samarię (2Kl 18:9, 10). Jej zdobycie w r. 740 oznaczało kres dziesięcioplemiennego królestwa, którego mieszkańców deportowano i osiedlono „w Chalach i w Chabor nad rzeką Gozan, i w miastach Medów”. Stało się tak, ponieważ jak mówi Pismo Święte, „nie słuchali głosu Jehowy, swego Boga, lecz wciąż naruszali jego przymierze — wszystko, co nakazał Mojżesz, sługa Jehowy. Nie słuchali ani nie spełniali” (2Kl 18:11, 12; 17:6; zob. SARGON).

W miastach Samarii osiedlono wtedy jeńców z innych odległych terenów. „Następnie król Asyrii sprowadził ludzi z Babilonu i Kuty, i Awwy, i Chamatu, i Sefarwaimu i osiedlił ich w miastach Samarii zamiast synów Izraela; i wzięli oni w posiadanie Samarię, i zamieszkali w jej miastach” (2Kl 17:24). Ci cudzoziemcy przynieśli ze sobą swoją pogańską religię: „Każdy z narodów uczynił sobie własnego boga”. Nie okazywali przy tym szacunku Jehowie, On „posłał więc między nich lwy i te ich zabijały”. Wtedy król Asyrii wyprawił tam jednego z kapłanów izraelskich, który „zaczął ich uczyć, jak mają się bać Jehowy”. W sprawozdaniu biblijnym czytamy, że potem „zaczęli odczuwać bojaźń przed Jehową, ale oddawali cześć własnym bogom, według religii narodów, spośród których zostali uprowadzeni na wygnanie” (2Kl 17:25-33).

W ciągu przeszło stu lat po upadku królestwa północnego kilkakrotnie deportowano też mieszkańców królestwa południowego. Zanim Sancherib w r. 732 p.n.e. doznał upokarzającej porażki z rąk Jehowy, atakował różne miejsca w Judzie. W swych kronikach chełpi się, że z jej miast i twierdz uprowadził 200 150 ludzi, choć sądząc z ogólnego tonu tych kronik, podana liczba zapewne jest przesadzona (2Kl 18:13). Jego następca, Asarhaddon, oraz kolejny władca Asyrii, Asenappar (Asurbanipal), także przesiedlali jeńców do obcych krajów (Ezd 4:2, 10).

W 628 r. p.n.e. egipski faraon Necho pojmał władcę południowego królestwa — Jehoachaza, syna Jozjasza — i zabrał go jako jeńca do Egiptu (2Kn 36:1-5). Dopiero ponad dziesięć lat późnej, w r. 617, pierwsi mieszkańcy Jerozolimy trafili na wygnanie do Babilonu. Nebukadneccar wyruszył przeciw temu zbuntowanemu miastu i deportował przedstawicieli wyższych klas społecznych, m.in. króla Jehojachina i jego matkę, jak również Ezechiela, Daniela, Chananiasza, Miszaela i Azariasza: „wszystkich książąt oraz wszystkich dzielnych mocarzy — uprowadził na wygnanie dziesięć tysięcy — a także każdego rzemieślnika i budowniczego wałów obronnych. Nie pozostawił nikogo oprócz niskiego stanem ludu (...) Dworzan, jak również najprzedniejsze osobistości kraju uprowadził jako wygnańców z Jerozolimy do Babilonu. Wszystkich dzielnych mężów, w liczbie siedmiu tysięcy, oraz rzemieślników i budowniczych wałów obronnych, w liczbie tysiąca, wszystkich mocarzy prowadzących wojnę, król Babilonu uprowadził jako wygnańców do Babilonu”. Zabrał też znaczną część skarbów świątyni (2Kl 24:12-16; Est 2:6; Eze 1:1-3; Dn 1:2, 6). Jako swego wasala osadził na tronie Sedekiasza, wuja Jehojachina. Prócz tego w Jerozolimie zostały inne ważne osoby, wśród nich prorok Jeremiasz. Jeżeli wziąć pod uwagę dużą liczbę jeńców wymienioną w 2 Królów 24:14, to liczba 3023 podana w Jeremiasza 52:28 musi się chyba odnosić do osób zajmujących jakieś stanowiska lub do głów rodzin — nie uwzględnia ich żon i dzieci, których było tysiące.

Nebukadneccar ostatecznie zdobył Jerozolimę w 607 r. p.n.e., po 18-miesięcznym oblężeniu