w Ciklag, i zostali dowódcami jego wojsk (1Kn 12:20, 21).

4. Jeden z pełnomocników wyznaczonych przez króla Ezechiasza do pomocy przy sprawowaniu pieczy nad dziesięcinami, daninami i świętymi rzeczami przynoszonymi przez lud; niewątpliwie był Lewitą (2Kn 31:12, 13).

5. Jeden z przełożonych Lewitów, którzy dostarczyli mnóstwo owiec i bydła z okazji wielkich obchodów Paschy za rządów Jozjasza (2Kn 35:1, 9, 18).

6. Jeden z Lewitów żyjących po niewoli babilońskiej, którym Ezdrasz i jego towarzysze odważyli wszystkie kosztowności przywiezione z Babilonu do Jerozolimy w 468 r. p.n.e. (Ezd 8:33, 34; zob. poz. 8, 9 i 10).

7. Syn lub dalszy potomek Paszchura, jeden z kapłanów, którzy odprawili cudzoziemskie żony wraz z synami (Ezd 10:22, 44).

8. Jeden z Lewitów, których Ezdrasz skutecznie zachęcił do odesłania cudzoziemskich żon (Ezd 10:10, 11, 23, 44). Być może tożsamy z postacią omówioną w poz. 6, 9 i 10.

9. Jeden z Lewitów, którzy wraz z Ezdraszem i Nehemiaszem czytali i objaśniali ludowi Prawo (Neh 8:7-9). Możliwe, że chodzi o osobę opisaną w poz. 6, 8 i 10.

10. Jeden z Lewitów „ustanowionych nad sprawami na zewnątrz” odbudowanej świątyni (Neh 11:15, 16). Przypuszczalnie można go utożsamić z omówionym w poz. 6, 8 i 9.

(„Jehowa pamiętał”).

Sługa króla judzkiego Jehoasza, którego zabił przy współudziale Jehozabada, biorąc odwet za śmierć Zachariasza i być może także innych synów arcykapłana Jehojady. Jednakże Amacjasz, syn i następca Jehoasza, pomścił śmierć ojca i rozkazał stracić Jozachara i jego wspólnika. Jozachar był synem Ammonitki Szimeat. Nazywano go też Zabadem (2Kl 12:20, 21; 2Kn 24:20-22, 25-27; 25:1, 3).

(z hebr.; skrócona forma imienia Josifiasz: „[oby] Jah dodał [pomnożył]”).

Brat Jakuba Mniejszego, syn Marii (Mt 27:56; Mk 15:40, 47; zob. JAKUB 6). W niektórych starożytnych rękopisach zamiast „Jozes” występuje imię „Józef”.

(jeżeli pochodzi od pewnego rdzenia arab., znaczy: „[oby] Jehowa uzdrowił”).

1. Syn króla judzkiego Amona i Jedidy, córki Adajasza (2Kl 22:1). Jozjasz miał co najmniej dwie żony: Chamutal i Zebidę (2Kl 23:31, 34, 36). Spośród czterech synów wymienionych w Biblii tylko pierworodny Jochanan nie zasiadł na tronie judzkim (1Kn 3:14, 15).

Jozjasz został władcą Judy w wieku ośmiu lat, gdy stracono spiskowców, którzy zamordowali jego ojca (2Kl 21:23, 24, 26; 2Kn 33:25). Jakieś sześć lat później Zebida wydała na świat drugiego syna Jozjasza — Jehojakima (2Kl 22:1; 23:36). W ósmym roku swych rządów Jozjasz zaczął poznawać i wykonywać wolę Jehowy (2Kn 34:3). Mniej więcej w tym czasie Chamutal urodziła mu syna Jehoachaza (Szalluma) (2Kl 22:1; 23:31; Jer 22:11).

W 12 roku królowania Jozjasz wszczął kampanię przeciw bałwochwalstwu, która najwyraźniej trwała aż do 18 roku jego rządów. Zburzono ołtarze używane do fałszywego kultu i zbezczeszczono je przez spalenie na nich ludzkich kości. Zniszczono też święte pale, ryte wizerunki i lane posągi. Jozjasz dotarł nawet na pn. tereny spustoszonego już dziesięcioplemiennego królestwa, którego mieszkańców podbili i uprowadzili na wygnanie Asyryjczycy (2Kn 34:3-8). Niewątpliwie były to pozytywne rezultaty orędzi Sofoniasza i Jeremiasza, którzy śmiało piętnowali bałwochwalstwo (Jer 1:1, 2; 3:6-10; Sof 1:1-6).

Po oczyszczeniu przez Jozjasza ziemi judzkiej arcykapłan Chilkiasz podczas zleconego przez króla remontu świątyni odnalazł „księgę prawa Jehowy, daną poprzez rękę Mojżesza” — zapewne chodziło o jej oryginał. Powierzył to sensacyjne znalezisko sekretarzowi Szafanowi, który złożył Jozjaszowi sprawozdanie z postępów prac renowacyjnych, po czym odczytał mu tę księgę. Wysłuchawszy słowa Bożego, ów wierny król rozdarł swe szaty, a potem wyznaczył pięcioosobową delegację, której polecił zapytać Jehowę o niego i o lud. Wysłannicy udali się do prorokini Chuldy, mieszkającej wówczas w Jerozolimie, i wrócili z następującą odpowiedzią: ‛Łamanie Prawa Jehowy sprowadzi na kraj nieszczęście. Ponieważ jednak się ukorzyłeś, królu Jozjaszu, zostaniesz zabrany na cmentarz w pokoju i nie ujrzysz tego nieszczęścia’ (2Kn 34:8-28; 2Kl 22:3-20; zob. CHULDA).

Wtedy Jozjasz zebrał wszystkich mieszkańców Judy i Jerozolimy, łącznie ze starszymi, kapłanami i prorokami, i odczytał im Prawo Boże. Następnie zawarli przed Jehową przymierze zobowiązujące do wierności. Po tych wydarzeniach zainicjowano drugą, chyba jeszcze ostrzejszą kampanię przeciw bałwochwalstwu. Pozbawiono urzędu kapłanów cudzoziemskich bogów w Judzie i Jerozolimie, a kapłanów lewickich, którzy skalali się fałszywym kultem na wyżynach, odsunięto od usługiwania przy ołtarzu Jehowy. Dopilnowano, żeby wyżyny, zbudowane kilkaset lat wcześniej za panowania Salomona, całkowicie przestały się nadawać do celów religijnych. Jozjasz zburzył ołtarz zbudowany w Betel przez króla izraelskiego Jeroboama i w ten sposób spełnił proroctwo, które ok. 300 lat wcześniej wypowiedział niewymieniony z imienia mąż Boży. Nie tylko w Betel, ale też w innych miastach Samarii usunięto wyżyny, a kapłani bożków zostali złożeni w ofierze na ołtarzach, przy których usługiwali (1Kl 13:1, 2; 2Kl 23:1-20; 2Kn 34:29-33).

W 18 roku swego panowania Jozjasz zarządził obchody Paschy, przypadające na 14 Nisan. Przyćmiły one wszelkie uroczystości z tej okazji od czasów proroka Samuela. Sam Jozjasz dostarczył 30 000 ofiar paschalnych i 3000 sztuk bydła (2Kl 23:21-23; 2Kn 35:1-19).

Jakieś cztery lata później Chamutal urodziła Jozjaszowi syna Mattaniasza (Sedekiasza) (2Kl 22:1; 23:31, 34, 36; 24:8, 17, 18).

Pod koniec trwających 31 lat rządów Jozjasza (659-629 p.n.e.) faraon Necho poprowadził swe wojska na pn., ruszając na odsiecz Asyryjczykom. Król Jozjasz z niewyjaśnionych w Biblii powodów nie usłuchał „słów Necho, pochodzących z ust Boga”, i próbował powstrzymać armię egipską pod Megiddo, co przypłacił śmiertelną raną. Został przewieziony na rydwanie wojennym do Jerozolimy, a w drodze lub po dotarciu na miejsce zakończył życie. Śmierć króla ogromnie zasmuciła jego poddanych. „Cała Juda i Jerozolima pogrążyła się w żałobie po Jozjaszu. A Jeremiasz zaczął zawodzić nad Jozjaszem; i wszyscy śpiewacy oraz śpiewaczki po dziś dzień mówią w swych pieśniach żałobnych o Jozjaszu” (2Kn 35:20-25; 2Kl 23:29, 30; zob. ASYRIA [Upadek imperium]).

Chociaż po Jozjaszu królowało w Judzie trzech jego synów i jeden wnuk, żaden z nich nie poszedł w jego ślady i nie ‛wrócił do Jehowy całym swym sercem, duszą i siłą życiową’ (2Kl 23:24, 25, 31, 32, 36, 37; 24:8, 9, 18, 19). Świadczy to również o tym, że chociaż Jozjasz starał się zlikwidować obiekty bałwochwalczego kultu, ogół ludzi nie nawrócił się całym sercem do Jehowy. Dlatego czekała ich nieuchronna zagłada (por. 2Kl 23:26, 27; Jer 35:1, 13-17; 44:15-18).

2. „Syn Sofoniasza”, mieszkający w Jerozolimie po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej; przypuszczalnie znany też jako Chen (Za 6:10, 14).

(spolszczona forma imienia Jehoszua: „Jehowa jest wybawieniem”).

1. Syn Nuna, Efraimita, który usługiwał Mojżeszowi, a później został wyznaczony na jego następcę (Wj 33:11; Pwt 34:9; Joz 1:1, 2). Pismo Święte przedstawia Jozuego jako nieustraszonego wodza, który ufał w niezawodność obietnic Jehowy, posłusznie stosował się do Jego wskazówek i był zdecydowany wiernie Mu służyć. Pierwotnie nosił imię Hoszea, ale Mojżesz nazwał go Jehoszuą, czyli Jozuem (Lb 13:8, 16). Biblia jednak nie wyjawia, kiedy Hoszea stał się znany jako Jozue.

Prowadzi lud do walki z Amalekitami. Kiedy w 1513 r. p.n.e. — krótko po cudownym wybawieniu od egipskiej armii nad Morzem Czerwonym — Izraelici obozowali w Refidim, nieoczekiwanie zaatakowali ich Amalekici. Pokierowanie walką z nimi Mojżesz powierzył Jozuemu. Dzięki Bożej pomocy Izraelici pod wodzą Jozuego rozgromili wroga. Jehowa zapowiedział wtedy całkowite unicestwienie Amalekitów i nakazał Mojżeszowi zapisać to w księdze oraz utrwalić w pamięci Jozuego (Wj 17:8-16).

Usługuje jako pomocnik Mojżesza. Później przy górze Synaj Jozue jako pomocnik Mojżesza prawdopodobnie znalazł się w gronie 70 starszych, którzy dostąpili zaszczytu ujrzenia wspaniałej wizji chwały Jehowy. Następnie udał się z Mojżeszem na górę Synaj, ale chyba nie wszedł w środek obłoku, gdyż nakazano to tylko Mojżeszowi (Wj 24:9-18). Obaj z Mojżeszem pozostawali na górze 40 dni i 40 nocy. Kiedy już z niej schodzili, Jozue błędnie uznał głos śpiewu Izraelitów oddających się bałwochwalczemu kultowi cielca za „zgiełk bitewny”. Niewątpliwie tak jak Mojżesz zapłonął gniewem na widok złotego cielca i może nawet pomagał w jego niszczeniu (Wj 32:15-20).

Angażując się w kult cielca, Izraelici złamali uroczyste przymierze, które zawarli z Jehową Bogiem. Być może z tego względu Mojżesz przeniósł swój namiot („namiot spotkania”) poza miejsce obozowania ludu, gdyż Jehowa jeszcze nie wybaczył im ich grzechu i nie przebywał pośród nich. Ilekroć Mojżesz wracał do obozu, przy namiocie pozostawał Jozue i prawdopodobnie pilnował, by nie wszedł do niego żaden nieczysty Izraelita (Wj 33:7-11; 34:9).

Kiedy w późniejszym czasie Mojżesz poczuł się przytłoczony z powodu szemrania Izraelitów, Jehowa polecił mu wybrać sobie do pomocy 70 starszych. Mieli oni przyjść do namiotu spotkania. Ale dwaj z nich, Eldad i Medad, pozostali w obozie, zapewne z uzasadnionych przyczyn. Gdy duch Boży