co On mówił lub robił, zawsze jest w liczbie pojedynczej (Rdz 1:1 do 2:4). Bóg dysponuje nieograniczoną potęgą.

W Psalmie 8:5 mianem ʼelohím określono aniołów, jak to wynika ze sposobu zacytowania tego fragmentu przez Pawła w Hebrajczyków 2:6-8. W Rodzaju 6:2, 4 oraz w Hioba 1:6 i 2:1 aniołowie zostali nazwani bené haʼElohím — „synowie Boży” (Bg), „synowie prawdziwego Boga” (NŚ). W dziele Lexicon in Veteris Testamenti Libros (L. Koehler i W. Baumgartner, Lejda 1958) wyjaśniono na s. 134: „(poszczególne) istoty boskie, bogowie”. A na s. 51 powiedziano: „(pojedynczy) bogowie” i powołano się na Rodzaju 6:2 oraz na Hioba 1:6; 2:1 i 38:7. Dlatego w Psalmie 8:5 słowo ʼelohím oddano przez „aniołowie” (LXX), „podobni do Boga” (NŚ).

Wyraz ʼelohím odnoszony jest również do bożków. Czasami ta forma pluralna oznacza po prostu „bogów” (Wj 12:12; 20:23). W innych wypadkach podkreśla dostojeństwo i odnosi się tylko do jednego boga (lub jednej bogini). Jednakże owe bóstwa nie wchodziły w skład żadnej trójcy (1Sm 5:7b [Dagon]; 1Kl 11:5 [bogini Asztarte]; Dn 1:2b [Marduk]).

W Psalmie 82:1, 6 słowo ʼelohím określa ludzi, mianowicie sędziów w Izraelu. Jezus zacytował z tego psalmu w Jana 10:34, 35. Sędziowie ci byli „bogami”, gdyż działali w charakterze przedstawicieli i rzeczników Jehowy. Podobnie o Mojżeszu powiedziano, że miał służyć za „Boga” Aaronowi i faraonowi (Wj 4:16, przypis w NW; 7:1).

W wielu miejscach Biblii wyraz ʼElohím jest poprzedzony przedimkiem ha (Rdz 5:22). Biblista F. Zorell tak się wypowiada na temat użycia tytułu haʼElohím: „Słowem tym określano w Piśmie Świętym zwłaszcza jedynego prawdziwego Boga, Jahwe; (...) ‚Jahwe jest [jedynym prawdziwym] Bogiem’ (Pwt 4:35; 4:39; Joz 22:34; 2Sm 7:28; 1Kl 8:60 itd.)” (Lexicon Hebraicum Veteris Testamenti, Rzym 1984, s. 54; wstawka autora).

Określenie greckie. Najczęstszym greckim odpowiednikiem słów ʼEl oraz ʼElohím jest w Septuagincie wyraz theòs, tłumaczony na „Bóg” lub „bóg”. Występuje on również w Chrześcijańskich Pismach Greckich.

Prawdziwy Bóg Jehowa. Prawdziwy Bóg nie jest bezimienny. Ma na imię Jehowa (Pwt 6:4; Ps 83:18). Zasługuje na miano Boga jako Stwórca wszechrzeczy (Rdz 1:1; Obj 4:11). Prawdziwy Bóg rzeczywiście istnieje (Jn 7:28) i jest osobą (Dz 3:19; Heb 9:24), a nie martwym prawem natury działającym bez prawodawcy albo ślepą siłą powołującą coś do istnienia za sprawą szeregu przypadków. W The Encyclopedia Americana (1956, t. XII, s. 743) pod hasłem „Bóg” napisano: „U chrześcijan, muzułmanów i żydów Istota Najwyższa, Praprzyczyna, a w pojęciu ogólnym, uznawanym obecnie w cywilizowanym świecie, istota duchowa, samoistna, wieczna, całkowicie wolna i wszechmocna, różniąca się od materii, którą stworzyła w różnych postaciach i którą podtrzymuje i kontroluje. Chyba nie było okresu w dziejach, w którym człowiek nie wierzyłby w nadprzyrodzonego twórcę i władcę wszechświata”.

Dowody na istnienie „Boga żywego”. Istnienia Boga dowodzi porządek, potęga i różnorodność widoczne w dziełach stwórczych — wielkich i małych — oraz to, jak w ciągu dziejów postępował On ze swym ludem. Zaglądając do „księgi Bożych dzieł stwórczych”, uczeni bardzo dużo się dowiadują. A jakakolwiek książka może być pouczająca tylko wtedy, gdy została przemyślana i opracowana przez inteligentnego autora.

W przeciwieństwie do martwych bogów narodów Jehowa jest „Bogiem żywym” (Jer 10:10; 2Ko 6:16). Wszędzie widać świadectwo Jego poczynań i wielkości. „Niebiosa oznajmiają chwałę Boga, a o dziele jego rąk opowiada przestworze” (Ps 19:1). Ludzie nie mają żadnych podstaw do zaprzeczania Jego istnieniu, ponieważ „to, co można wiedzieć o Bogu, jest wśród nich jawne, gdyż Bóg im to ujawnił. Albowiem jego niewidzialne przymioty — jego wiekuista moc i Boskość — są wyraźnie widoczne już od stworzenia świata, gdyż dostrzega się je dzięki temu, co zostało uczynione, tak iż oni są bez wymówki” (Rz 1:18-20).

Jak mówi Biblia, Jehowa żyje od czasu niezmierzonego po czas niezmierzony, na wieki (Ps 90:2, 4; Obj 10:6), i jest Królem Wieczności, niezniszczalnym, niewidzialnym, jedynym prawdziwym Bogiem (1Tm 1:17). Przed Nim nie było żadnego innego boga (Iz 43:10, 11).

Nieskończony, ale przystępny. Prawdziwy Bóg jest nieskończony, człowiek nie potrafi objąć Go swym umysłem. Stworzenie nie ma żadnych szans równać się ze swym Stwórcą ani zrozumieć wszystkich Jego myśli (Rz 11:33-36). Z drugiej strony On pozwala się znaleźć i do siebie zbliżyć, a także zapewnia swym czcicielom wszystko, czego potrzebują do szczęścia i pomyślności (Ps 145:16; Dz 17:26, 27). Zawsze jest u szczytu swych możliwości i szczerze pragnie dawać swym stworzeniom dobre dary: „Każdy dobry dar i każdy doskonały podarunek pochodzi z góry, bo zstępuje od Ojca świateł niebiańskich, a u niego nie ma zmienności obracania się cienia” (Jak 1:17). Wszelkie działania Jehowy są uzasadnione i zgodne z Jego prawymi miernikami (Rz 3:4, 23-26). A zatem wszystkie Jego stworzenia mogą Mu całkowicie ufać, gdyż sam zawsze przestrzega ustalonych przez siebie zasad. On się nie zmienia (Mal 3:6); „u niego nie ma zmienności” w stosowaniu tych zasad. Nie jest stronniczy (Pwt 10:17, 18; Rz 2:11) i po prostu nie może kłamać (Lb 23:16, 19; Tyt 1:1, 2; Heb 6:17, 18).

Czym się odznacza. Prawdziwy Bóg nie jest wszechobecny, ponieważ Biblia mówi, że przebywa w określonym miejscu (1Kl 8:49; Jn 16:28; Heb 9:24). Swój tron ma w niebiosach (Iz 66:1). Jest wszechpotężny — nazwano Go Bogiem Wszechmocnym (Rdz 17:1; Obj 16:14). „Wszystko jest obnażone i zupełnie odsłonięte dla [Jego] oczu”, On też „od początku oznajmia zakończenie” (Heb 4:13; Iz 46:10, 11; 1Sm 2:3). Wie, co się dzieje w najdalszym zakątku wszechświata, i może tam zadziałać swą mocą (2Kn 16:9; Ps 139:7-12; Am 9:2-4).

Bóg jest istotą duchową, niematerialną (Jn 4:24; 2Ko 3:17), choć niekiedy opisuje swe możliwości, np. wzrok czy siłę, za pomocą ludzkich pojęć. Mówi przenośnie o swym „ramieniu” (Wj 6:6), „oczach” i „uszach” (Ps 34:15) oraz wskazuje, że skoro stworzył człowiekowi oczy i uszy, bez wątpienia sam też widzi i słyszy (Ps 94:9).

Do głównych przymiotów Boga należą: miłość (1Jn 4:8), mądrość (Prz 2:6; Rz 11:33), sprawiedliwość (Pwt 32:4; Łk 18:7, 8) i moc (Hi 37:23; Łk 1:35). Jest Bogiem porządku i pokoju (1Ko 14:33). Jest na wskroś święty i czysty (Iz 6:3; Hab 1:13; Obj 4:8), szczęśliwy (1Tm 1:11) oraz miłosierny (Wj 34:6; Łk 6:36). Pismo Święte opisuje jeszcze wiele innych cech Jego osobowości.

Pozycja. Jehowa jest Najwyższym Władcą Wszechświata, Królem Wieczności (Ps 68:20; Dn 4:25, 35; Dz 4:24; 1Tm 1:17). Jego tron góruje nad wszystkim (Eze 1:4-28; Dn 7:9-14; Obj 4:1-8). Jehowę nazwano Majestatem (Heb 1:3; 8:1), majestatycznym Bogiem, Majestatycznym (1Sm 4:8; Iz 33:21). Od Niego pochodzi wszelkie życie (Hi 33:4; Ps 36:9; Dz 17:24, 25).

Prawość i chwała. Prawdziwy Bóg jest prawy (Ps 7:9) i chwalebny (Ps 29:3; Dz 7:2). Przewyższa wszystkich dostojeństwem (Pwt 33:26); odziany jest dostojeństwem i siłą (Hi 37:22; Ps 8:1; 93:1; 68:34) oraz wspaniałością (1Kn 16:27; Ps 104:1). „Poczynania jego to dostojeństwo i wspaniałość” (Ps 111:3). Jego władza królewska odznacza się chwałą wspaniałości (Ps 145:11, 12).

Zamierzenie. Bóg powziął zamierzenie, które urzeczywistni, i nikt ani nic Mu w tym nie przeszkodzi (Iz 46:10; 55:8-11). Według Efezjan 1:9, 10 polega ono na tym, „aby znowu zebrać wszystko razem w Chrystusie — to, co w niebiosach, i to, co na ziemi”. Za pośrednictwem Chrystusa wszystkie rozumne stworzenia zostaną doprowadzone do pełnej jedności z Bogiem (por. Mt 6:9, 10). Przed Jehową nikt nie istniał, nikt więc nie może się z Nim równać wiekiem (Iz 44:6). Jako Stwórca, istniał przed każdym innym bogiem, a także ‛po Nim nie będzie żadnego’, gdyż narody nigdy nie stworzą prawdziwego, żywego boga zdolnego przepowiadać przyszłość (Iz 43:10; 46:9, 10). Jest Alfą i Omegą (Obj 22:13), jedynym Bogiem Wszechmocnym, który jednoznacznie tego dowiedzie, gdy rozstrzygnie kwestię dotyczącą boskości (Obj 1:8; 21:5, 6). Nigdy nie zapomina o swych zamierzeniach ani przymierzach — jest Bogiem lojalnym i godnym całkowitego zaufania (Ps 105:8).

Porozumiewa się ze swymi stworzeniami. Darząc swe stworzenia wielką miłością, Bóg umożliwia im poznanie siebie oraz swych zamierzeń. Ludzie na ziemi trzykrotnie słyszeli Jego głos (Mt 3:17; 17:5; Jn 12:28). Poza tym przekazywał informacje przez aniołów (Łk 2:9-12; Dz 7:52, 53) oraz ludzi, którym dawał wskazówki i objawienia, np. przez Mojżesza, a zwłaszcza przez swego Syna, Jezusa Chrystusa (Heb 1:1, 2; Obj 1:1). Za pośrednictwem swego spisanego Słowa dostarczył informacji, dzięki którym Jego chwalcy mogą być całkowicie wyposażeni do pełnienia dla Niego służby i kroczyć drogą prowadzącą do życia (Jn 17:3; 2Tm 3:16, 17; 2Pt 1:19-21).

Całkowicie się różni od bóstw narodów. Prawdziwego Boga, Stwórcę wspaniałych ciał niebieskich, otacza chwała i jasność zbyt silne dla fizycznych oczu, bo „człowiek nie może (...) zobaczyć [Boga] i pozostać przy życiu” (Wj 33:20). Jedynie aniołowie będący stworzeniami duchowymi mogą się wpatrywać w Jego oblicze (Mt 18:10; Łk 1:19). Dlatego Bóg nie ukazuje się ludziom bezpośrednio. Jednakże życzliwie pozwala im dostrzec swe przymioty poprzez swoje Słowo, a objawił się m.in. za pośrednictwem Syna, Chrystusa Jezusa (Mt 11:27; Jn 1:18; 14:9).

Pewne pojęcie o tym, jakie wrażenie wywołuje obecność Boga, daje Księga Objawienia. Apostoł Jan miał wizję, która przypominała patrzenie na Boga pod tym względem, że ukazywała doznania związane z oglądaniem Go na Jego tronie. Bóg nie objawił mu się w ludzkiej ani w żadnej innej postaci, gdyż sam Jan napisał później: „Żaden człowiek nigdy nie widział Boga” (Jn 1:18). Apostoł ujrzał natomiast wypolerowane klejnoty — cenne, lśniące i piękne — które przykuwają wzrok i wzbudzają najwyższy podziw. Bóg był „z wyglądu podobny do kamienia jaspisu i do drogocennego kamienia czerwonego, a wokoło tronu (...) [była] tęcza podobna z wyglądu do szmaragdu” (Obj 4:3). A zatem Jego wspaniały widok wprawia w zachwyt, urzeka. Również tron Boży jest spowity chwałą i niezmąconym spokojem; symbolizuje to doskonała tęcza podobna do szmaragdu, przywodząca na myśl błogą ciszę, która następuje po burzy (por. Rdz 9:12-16).

A zatem prawdziwy Bóg diametralnie różni się od bożków narodów, często przedstawianych jako dziwaczne postacie wybuchające gniewem, zawzięte, nieprzejednane, bezlitosne, kapryśnie zmieniające zdanie, przerażające i okrutne, gotowe męczyć ziemskie stworzenia w jakimś piekle.

„Bóg wymagający wyłącznego oddania”. „Chociaż są tacy, których zwą ‚bogami’, czy to w niebie, czy na ziemi, jako że jest wielu ‚bogów’ i wielu ‚panów’, dla nas wszakże jest jeden Bóg, Ojciec” (1Ko 8:5, 6). Jehowa jest Bogiem Wszechmocnym, jedynym prawdziwym Bogiem, słusznie więc wymaga wyłącznego oddania (Wj 20:5). Jego słudzy nie mogą pozwolić, by ktoś inny zajął w ich sercach i życiu miejsce, które należy się tylko Jemu. Powinni oddawać Mu cześć duchem i prawdą (Jn 4:24). Tylko wobec Niego mają żywić zbożną bojaźń (Iz 8:13; Heb 12:28, 29).

Do potężnych osób nazwanych w Biblii „bogami” należy też Jezus Chrystus, „jednorodzony bóg”. Jednak on sam wyraźnie powiedział: „Jehowę, twego Boga, masz czcić i tylko dla niego masz pełnić świętą służbę” (Jn 1:18; Łk 4:8; Pwt 10:20). „Podobnymi do Boga” są aniołowie, ale jeden z nich powstrzymał Jana przed oddaniem mu czci, mówiąc: „Uważaj! Nie czyń tego! (...) Oddaj cześć Bogu” (Ps 8:5; Obj 19:10; Heb 2:7). Poza tym „bogami” zostali nazwani wpływowi ludzie w narodzie hebrajskim (Ps 82:1-7), lecz zgodnie z Bożym postanowieniem żaden człowiek nie miał być czczony. Kiedy Korneliusz zaczął składać hołd apostołowi Piotrowi, ten go pohamował słowami: „Wstań; ja też jestem człowiekiem” (Dz 10:25, 26). Oczywiście nie należy też wielbić fałszywych bóstw, które od buntu w Edenie wymyślają i wytwarzają ludzie. Prawo Mojżeszowe surowo przestrzegało, by nie porzucać dla nich Jehowy (Wj 20:3-5). Jehowa, prawdziwy Bóg, nie będzie w nieskończoność tolerował rywalizacji z fałszywymi, bezwartościowymi bogami (Jer 10:10, 11).

Podczas Tysiącletniego Panowania Chrystus obróci wniwecz wszelką władzę i moc sprzeciwiającą się Bogu, po czym przekaże Królestwo swemu Bogu i Ojcu, który stanie się wówczas „wszystkim dla każdego” (Rz 8:33; 1Ko 15:23-28). Wszyscy, którzy będą wtedy żyli, przyznają, że Bogu należy się wszelka władza, i będą nieustannie wysławiać Jego imię (Ps 150; Flp 2:9-11; Obj 21:22-27; zob. JEHOWA).

Nazwa nadana przez Jakuba pierwszemu ołtarzowi, który wzniósł po powrocie z Charanu.

Jakub, który po zmaganiach z aniołem Jehowy w Peniel otrzymał imię Izrael, zakończył pokojowe spotkanie ze swym bratem Ezawem i zamieszkał w Sukkot, a później w Szechem. Nabył od synów Chamora kawał pola i rozbił na nim namiot (Rdz 32:24-30; 33:1-4, 17-19). „Potem postawił tam ołtarz i nadał mu nazwę: Bóg, Bóg Izraela” (Rdz 33:20). Używając w tej nazwie swego nowo otrzymanego imienia Izrael, pokazał, że je akceptuje i ceni i że jest wdzięczny Bogu za bezpieczne doprowadzenie go z powrotem do Ziemi Obiecanej. Wyrażenie to występuje w Biblii tylko ten jeden raz.

Uczucie fizycznego dyskomfortu o różnym nasileniu; także silna udręka psychiczna lub emocjonalna.

Od najdawniejszych czasów ludzie doświadczają bólu psychicznego, emocjonalnego i fizycznego z powodu wyczerpującej pracy na ‛przeklętej ziemi’ (Rdz 3:17-19; 5:29), zjadliwych słów (Prz 15:1), czyjejś obojętności na wyświadczane dobro (Rz 9:2), a także chorób i innych przeciwności (Hi 2:13; 16:6). Bolesne mogą być również wstrząsające przeżycia lub przerażające wizje (Ps 55:3, 4; Iz 21:1-3; Jer 4:19, 20; Eze 30:4, 9; zob. też BÓLE PORODOWE).

‛Nigdy więcej bólu’. Chociaż ból fizyczny jest nieprzyjemnym uczuciem, służy pożytecznemu celowi, gdyż ostrzega o zagrożeniach dla ciała i pomaga zapobiegać poważnym obrażeniom. A zatem Boża obietnica, zgodnie z którą „bólu już nie będzie” (Obj 21:4), nie może oznaczać, iż ludzie staną się zupełnie niewrażliwi na ból. Chodzi raczej o to, że zostaną usunięte przyczyny (takie jak choroby i śmierć) bólu psychicznego, emocjonalnego i fizycznego, który jest rezultatem grzechu i niedoskonałości (Rz 8:21, 22). O tym, że doskonałość pod względem cielesnym nie oznacza całkowitej niezdolności do odczuwania bólu, świadczy przykład Jezusa. Choć był on człowiekiem doskonałym, odczuwał ból fizyczny i emocjonalny w związku ze swą śmiercią, a także obojętnością tych, do których został posłany (Mt 26:37; Łk 19:41). Proroczo nazwano go nawet „mężem mającym zaznać boleści” (Iz 53:3). Lecząc