nieprzyjaciela, a jej lament słychać w Ramie (na terytorium Beniamina, na pn. od Jerozolimy) (zob. RAMA 2). Ponieważ w kontekście tego wersetu kilka razy wspomniano o Efraimie (Jer 31:6, 9, 18, 20), którego potomkowie często przedstawiają całe północne królestwo Izraela, zdaniem części uczonych proroctwo to odnosi się do uprowadzenia mieszkańców tego królestwa przez Asyryjczyków (2Kl 17:1-6; 18:9-11). Z drugiej strony może tu chodzić o ostateczną niewolę zarówno Izraela, jak i Judy (podbitej potem przez Babilończyków). W pierwszym wypadku nawiązanie do Racheli byłoby bardzo stosowne ze względu na to, że była babką Efraima (syna Józefa), od którego wywodziło się najważniejsze plemię północnego królestwa. W drugim wypadku byłaby trafnym symbolem matek całego Izraela, ponieważ urodziła nie tylko Józefa, ale też Beniamina, którego plemię należało do południowego królestwa Judy. Choć mogło się wydawać, że kobiety te powiły synów na próżno, Jehowa dał pocieszającą obietnicę, iż wygnańcy „powrócą z ziemi nieprzyjaciela” (Jer 31:16).

Mateusz przytoczył omawiany werset w związku z rzezią małych dzieci dokonaną w Betlejem na rozkaz Heroda (Mt 2:16-18). Ponieważ grób Racheli znajdował się stosunkowo blisko Betlejem (choć raczej nie w miejscu uznawanym przez tradycję), nawiązanie do tej płaczącej kobiety trafnie wyrażało żałobę tamtejszych matek, którym zabito dzieci. Ale powołanie się na proroctwo Jeremiasza było też bardzo stosowne ze względu na podobieństwo sytuacji. Izraelici znów podlegali obcemu mocarstwu, a ich synowie znowu zostali zabrani. Tym razem jednak tą „ziemią nieprzyjaciela” nie było terytorium jakiegoś państwa. Tym razem był nią grób — kraina, nad którą króluje śmierć (por. Ps 49:14; Obj 6:8), nazwana „ostatnim nieprzyjacielem”, jaki ma zostać unicestwiony (Rz 5:14, 21; 1Ko 15:26). Powrót z takiej „niewoli” jest oczywiście możliwy wyłącznie przez zmartwychwstanie.

Słowa „rada” i „radzić” są tłumaczeniem kilku biblijnych określeń hebrajskich i aramejskich — najczęściej hebrajskiego rzeczownika ʽecáh, spokrewnionego z czasownikiem jaʽác. Rzeczownik ten oddano też przez „plan” (Iz 8:10), a także „zamiar” (Ezd 4:5) i „zamysł” (Hi 5:13). W Chrześcijańskich Pismach Greckich odpowiadają mu rzeczowniki boulé i symboúlion. Pierwszy przełożono również na „zamiar” (Łk 23:51), „zamysł” (Dz 5:38), „wyraźna wola” (Dz 13:36) oraz „postanowili” (Dz 27:42).

A zatem „rada” to także „wola”, „zamiar” czy „zamysł”. Na przykład Jehowa oświadcza: „Mój zamiar [„rada moja”, Bg] się ostoi” (Iz 46:10). Kiedy Pan Jezus Chrystus przybędzie na sąd, ujawni „zamiary [„rady”, Bg] serc”, czyli najskrytsze plany, zamysły bądź cele (1Ko 4:5). W Efezjan 1:11 zwrot „jak doradza jego wola” (dosł. „stosownie do rady woli jego”; por. Bg) może oznaczać „stosownie do zamierzenia lub postanowienia będącego wyrazem woli Bożej”. Apostoł Paweł powiedział, że jest wolny od winy krwi, ponieważ nie powstrzymywał się od oznajmiania „wszelkiego zamysłu Bożego” („wszelkiej rady Bożej”, Bg; „całej woli Bożej”, Bw), tzn. wszystkiego, co jest potrzebne do uzyskania wybawienia (Dz 20:27).

Znani z mądrości doradcy królewscy cieszyli się ogromnym poważaniem (zob. 2Sm 16:23). Ze względu na swą wysoką rangę nieraz otrzymywali propozycję łapówki w zamian za nieuczciwe wykorzystanie swoich wpływów. Wrogowie Żydów „najmowali przeciw nim doradców” — być może przekupywali Persów piastujących takie stanowiska (Ezd 4:5).

Nikt z ludzi nie posiadł pełni wiedzy. Dlatego usłuchanie zdrowej rady jest oznaką mądrości (Prz 12:15). Natomiast odrzucanie dobrych rad doświadczonych doradców — jak to uczynił król Rechoboam — jest szczytem głupoty (1Kl 12:8).

Absolutną mądrością odznacza się wyłącznie Jehowa. Tylko On nie potrzebuje żadnego doradcy (Iz 40:13; Rz 11:34). Jego Syn może udzielać wytycznych i wskazówek jako „Cudowny Doradca”, ponieważ słucha i trzyma się rad swego Ojca, a ponadto posiada ducha Bożego (Iz 9:6; 11:2; Jn 5:19, 30). Rada jest zatem pożyteczna tylko wtedy, gdy uwzględnia punkt widzenia Jehowy. W przeciwnym razie nie ma najmniejszej wartości i nie zasługuje na miano rady (Prz 19:21; 21:30).

Piąty na liście synów Jessego; starszy brat Dawida, członek plemienia Judy (1Kn 2:13-15).

Uczucie, którego się doznaje, oczekując lub doświadczając czegoś dobrego; szczęście, uniesienie. Hebrajskie i greckie słowa przetłumaczone w Biblii na „radość”, „radosne uniesienie”, „weselenie się” mają rozmaite odcienie znaczeniowe; wyrażają różne rodzaje i stopnie radości. Pokrewne czasowniki zawierają myśl zarówno o przeżywaniu emocji w głębi ducha, jak i o ich uzewnętrznianiu i są oddawane jako „radować się”, „wielce się radować”, „wołać z radości”, „wykrzykiwać z radości”, „skakać z radości”.